Wstęp do komunikacji językowej

podstawowy

KU1_W02, KU1_W03, KU1_W08,

Studenci zapoznają się z podstawowymi pojęciami semiotycznymi i podstawowymi zagadnieniami opisu języka; zachęcani są do refleksji nad istotą języka naturalnego i jego rolą w życiu człowieka i całych społeczności; przyglądają się mechanizmom tkwiącym u podłoża aktu komunikacji;

Język naturalny jest zjawiskiem stanowiącym bazę komunikacji i kultury. Cykl wykładów poświęconych podstawom komunikacji językowej ma na celu ukazanie właściwości znaków językowych, ogólnej struktury języka oraz jego elementów. Zawiera także ogólną prezentację funkcjonowania wypowiedzi z uwzględnieniem środków języka istotnych dla interakcji społecznych oraz ukazujących specyfikę zwyczajów językowych danej społeczności. Kurs podzielony jest na osiem głównych tematów, w obrębie których omawiane są poszczególne zagadnienia teorii komunikacji językowej. Odpowiadają one elementom modelu komunikacyjnego R. Jakobsona.

I Wokół mowy – generalia

1. Komunikacja w myśli lingwistycznej: zarys. 2. Komunikacja a mowa. Elementy aktu komunikacyjnego. 3. Funkcje mówienia.

II Granice komunikacji językowej.

4. Komunikacja językowa i pozawerbalne sposoby komunikowania. 5. Specyfika „mowy ciała” w stosunku do komunikatów werbalnych. 6. Sztuka jako komunikowanie wyższego piętra. 7. Struktura i typy znaków.

III O kodzie

8. Cechy definicyjne języka. 9. Uniwersalność ogólnej struktury języka. 10. Podsystemy języka 11. Kod i subkody: socjolekty.

IV Wokół wypowiedzi

12. Wypowiedź jako prymarna jednostka mówienia. 13. Elementy struktury wypowiedzi: temat i remat. 14. Wyrażenia okazjonalne vs. predykaty. 15. Rola nazw własnych w wypowiedzi i kulturze. 16. Pojęcie kompetencji komunikacyjnej - kształt wypowiedzi a czynniki pozajęzykowe.

V Forma przekazu: kanał.

17. Mówienie a pismo. 18. Wpływ medium na kształt wypowiedzi.

VI Wokół nadawcy

19. Teoria wypowiedzi performatywnych J. L. Austina. 20. Analiza wypowiedzi sprawczych na przykładzie prośby. 21. Akty mowy swoiste dla danej kultury.

VII Wokół odbiorcy

22. Mechanizm interpretowania wypowiedzi wg H.P. Grice’a. 23. Oczekiwania konwersacyjne jako wyróżnik typów kultury: pojęcie kultury wysokiego i niskiego kontekstu. 24. Ujęcie wypowiedzi nieliteralnych na gruncie Teorii Implikatur i Teorii Relewancji. 25. Rozróżnienie metafor żywych i genetycznych. 26. Kulturowe implikacje standardowych wypowiedzi przenośnych (hipoteza Lakoffa-Johnsona).

VIII Etyka w rozmowie

27. Tabu językowe. 28. Grzeczność językowa.

Austin J.L., Mówienie i poznawanie (fragmenty), Warszawa 1993, s. 311-334, 350-612, 640-665.

Bachtin M., Problem gatunków mowy, [w:] tegoż, Estetyka twórczości słownej, Warszawa 1986, s. 348-402

Bogusławski A., O rozczłonkowaniu treściowym wypowiedzenia, [w:] Semiotyka i struktura tekstu, red. M. R. Mayenowa, Wrocław 1973, s. 63-70.

Dąbrowska A., Tabu jako pojęcie ogólnokulturowe i językoznawcze, [w:] tejże, Eufemizmy współczesnego języka polskiego, Wrocław 1993.

Frazer J. G., Słowa tabu, [w:] Antropologia słowa, red. Godlewski G., Warszawa 2003, s.283-287.

Grabias S., Środowiskowe i zawodowe odmiany języka – socjolekty, [w:] Współczesny język polski, red. Bartmiński J. Lublin 2001, s. 235-253.

Grice P.H., Logika a konwersacja, [w:] „Przegląd Humanistyczny” 1977, z. 6, s. 85-100.

Hall E.T. , Kontekst i znaczenie, Wysoki i niski kontekst, [w:] tegoż, Poza kulturą, Warszawa 2001, s. 89-130.

Jakobson R., Poetyka w świetle językoznawstwa, [w:] tegoż, W poszukiwaniu istoty języka t. 2, Warszawa 1984, s. 77-88.

Johnson M., Lakoff G., Metafory w naszym życiu, Warszawa 2010, s. 29-73.

Lyons J., Semantyka, Warszawa 1984, t. 1, s. 60-96, 176-223, t.2, s. 185-377.

Marcjanik M., Etykieta językowa, [w:] Współczesny język polski, red. Bartmiński J. Lublin 2001, s.281-293.

McLuhan M., Galaktyka Gutenberga, [w:] Antropologia słowa, red. Godlewski G., Warszawa 2003, s. 509-517.

McLuhan M., Galaktyka w nowej konfiguracji, [w:] Antropologia słowa, red. Godlewski G., Warszawa 2003, s. 627-633.

Mioduszewska E., Teoria relewancji, [w:] Metodologie językoznawstwa. Podstawy teoretyczne, red. Stalmaszczyk P., Łódź 2006, s. 155-173.

Ong W. J., Pismo i struktura świadomości, [w:] Antropologia słowa, red. Godlewski G., Warszawa 2003, s.268-380.

Pisarek W., Wstęp do nauki o komunikowaniu, Warszawa 2008, s. 45-54, 63-76.

Rzetelska-Feleszko E., Nazwy własne, [w:] Współczesny język polski, red. Bartmiński J. Lublin 2001, s. 405-410.

de Saussure F., Kurs językoznawstwa ogólnego, Warszawa 2002, Wstęp, rozdz. 2-6, Cz. I, Zasady ogólne, rozdz. 3.

Wierzbicka A., Akty i gatunki mowy w różnych językach i kulturach, [w:] tejże, Język – Umysł- Kultura, Warszawa 1999, s. 228-269.

Po zakończeniu cyklu zajęć student:

1. jest świadom roli języka w komunikacji i kulturze;

2. posługuje się podstawowymi pojęciami z zakresu semiotyki;

3. opisuje rolę poszczególnych podsystemów języka w tworzeniu wypowiedzi;

4. analizuje wpływ (pozajęzykowych) elementów kompetencji komunikacyjnej na kształt wypowiedzi;

5. wymienia i identyfikuje elementy struktury wypowiedzi;

6. rozróżnia klasy wyrażeń ze względu na ich funkcję w wypowiedzi;

7. objaśnia mechanizm powstawania interpretacji wtórnych na gruncie współczesnych teorii wypowiedzi oraz kulturową rolę mowy figuratywnej (metafor i metonimii);

8. dostrzega pozainformacyjną rolę wypowiedzi;

9. wylicza elementy objęte tabu językowym oraz środki związane z grzecznością językową, a także zna i przestrzega zasad etycznej komunikacji i dobrych obyczajów w rozmowie.

Udział w wykładzie 30 godz. - 1 punkt ECTS

Opracowanie lektur uzupełniających 30 godzin - 1 punkt ECTS

Przygotowanie do egzaminu 30 godzin - 1 punkt ECTS

Łącznie: 90 godzin - 3 punkty ECTS

Wykład obowiązkowy, dopuszczalne dwie nieusprawiedliwione nieobecności, kończy się egzaminem ustnym.

Na ocenę bardzo dobrą:

Student swobodnie posługuje się podstawową aparaturą pojęciową z zakresu teorii komunikacji. Wskazuje własne przykłady poszczególnych zjawisk językowych. Trafnie interpretuje i objaśnia poszczególne fakty komunikacyjne. Zna i stosuje zasady etyczne w komunikacji.

Na ocenę dobrą:

Student posługuje się podstawową aparaturą pojęciową z zakresu teorii komunikacji. Przywołuje omawiane na wykładzie przykłady ilustrujące poszczególne aspekty komunikcji językowej. Zna i stosuje zasady etyczne w komunikacji.

Na ocenę dostateczną:

Student w ograniczonym zakresie prezentuje aparaturę pojęciową z zakresu teorii komunikacji. Z trudem znajduje przykłady ilustrujące poszczególne aspekty komunikacji językowej. Nie w pełni stosuje się do zasad grzeczności językowej.