(in Polish) Praktyczne kwestie funkcjonowania sądów kościelnych

Celem niniejszego przedmiotu jest wprowadzenie doktorantów i analiza zagadnień związanych z praktyką sądów kościelnych, zarówno w zakresie działalności procesowej, jak i postępowań o charakterze administracyjnym i administracyjno-procesowym. Ponadto - w związku na charakter studiów doktoranckich, mających na celu poszerzenie perspektywy postrzegania i rozumienia analizowanych zagadnień - przedmiotem analizy będzie także działalność sądów kościelnych (religijnych) niekatolickich.

Treści merytoryczne: treści wprowadzające w formalny przebieg 4 procesów specjalnych, mających swoje odniesienie do małżeństwa (orzeczenie nieważności małżeństwa, separacja, dyspensa od małżeństwa niedopełnionego, domniemana śmierć współmałżonka). Następnie - zapoznanie studentów z normami regulującymi procesy o nieważność małżeństwa kanonicznego (KPK kan. 1671 - 1716; KKKW kan. 1357 - 1400) oraz z dyspozycjami Instrukcji Dignitas conuubii i listu apostolskiego motu prorpio Mitis Iudex Dominus Iesus.

Powyższe regulacje obejmują następujące zagadnienia:

1. Właściwość sądu

2. Trybunały

2.1. Władza sądownicza w ogólności i sądy

2.2. Pracownicy trybunału

3. Zasady działania sądów

3.1. Urząd sędziego i innych pracowników sądów

3.2. Porządek rozpoznawania spraw

3.3. Terminy i odroczenia sądowe

3.4. Miejsce procesu

3.5. Osoby dopuszczone do auli oraz sposoby redagowania i przechowywania akt

4. Strony procesowe

4.1. Prawo zaskarżania małżeństwa

4.2. Małżonkowie jako strony procesowe

4.3. Pełnomocnicy i adwokaci

5. Wprowadzenie sprawy

5.1. Skarga powodowa wprowadzająca sprawę

5.2. Wezwanie sądowe i zawiadomienie o czynnościach procesowych

5.3. Formuła wątpliwości

5.4. Niestawiennictwo stron

6. Wygaśnięcie instancji

6.1. Zawieszenie instancji, umorzenie oraz jej zrzeczenie się

6.2. Zawieszenie sprawy w przypadku wątpliwości co do niedopełnienia małżeństwa

7. Dowody

7.1. Przesłuchanie sądowe

7.2. Dowody w szczególności

8. Sprawy wpadkowe

9. Ogłoszenie akt, zamknięcie postępowania dowodowego i dyskusja sprawy

10. Orzeczenia sędziego

11. Przesłanie sprawy do sądu apelacyjnego i jej prowadzenie

12. Zaskarżenie wyroku

12.1. Skarga o nieważność wyroku

12.2. Apelacja

12.3. Prośba o nowe rozpatrzenie sprawy po podwójnym zgodnym wyroku

13. Proces dokumentalny

14. Odnotowanie nieważności małżeństwa i formalności poprzedzające zawarcie nowego małżeństwa

15. Koszty sądowe oraz bezpłatna obrona

Oprócz procesów związanych z procesami małżeńskimi omówione zostaną kwestie związane z:

1. Procesami karnymi w zakresie właściwym prawu kanonicznemu

2. Przetwarzaniem i ochrona danych w sądach Kościoła rzymsko-katolickiego

W ramach tematyki poszerzającej horyzonty myślowe doktorantów przedstawione zostanie funkcjonowanie niekatolickich sądów kościelnych w Unii Europejskiej.

Literatura podstawowa:

1. G. Erlebach, A. Dzięga, J. Krukowski, R. Sztychmiler, Komentarz do Kodeksu Prawa Kanonicznego, t. V: Księga VII. Procesy, Poznań (Pallotinum) 2007

2. Praktyczny komentarz do listu apostolskiego motu proprio Mitis Iudex Dominus Iesus papieża Franciszka, red. P. Skonieczny, Tarnów 2015.

3. Comentario exegético al Código de Derecho Canónico, red. A. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocana, vol. IV 2, Pamplona (Eunsa) 1983, s. 1812-2012

4. Komentarz do Instrukcji procesowej "Dignitatis connubii", red. T. Rozkrut, Sandomierz (Wydawnictwo Diecezjalne) 2007

5. Lettera Apostolica “Mitis Iudex Dominus Iesus” data Motu Proprio dal Santo Padre Francesco sulla riforma del processo canonico per le cause di dichiarazione di nullità del matrimonio nel Codice di Diritto Canonico, 08.09.2015.

6. M. Rynkowski, Sądy wyznaniowe we współczesnym europejskim porządku prawnym, Wrocław 2019.

Literatura uzupełniająca:

1. Bianchi P., Cuándo es nulo el matrimonio?, Pamplona (Eunsa) 2005

2. Ciesielski S., Skrócone postępowanie apelacyjne w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa, "Prawo Kanoniczne" 1988, nr 1-2, s. 127-137

3. Dzięga A., Strony sporu w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa, Warszawa 1994

4. Góralski W., Natura procesów o nieważność małżeństwa oraz zadania trybunału w ich prowadzeniu, "Jus Matrimoniale" 2(1997), s. 87-94

5. Góralski W., Rola adwokata w kościelnych procesach małżeńskich, w: tenże, Studia nad małżeństwem i rodziną, Warszawa 2007, s. 539-554

6. Grocholewski Z., Pewność moralna jako klucz do lektury norm procesowych, "Jus Matrimoniale" 3 (1998), s. 9-44

7. Iglesias Altuna J. M., Procesos matrimoniales canónicos, Madrid (Universidad Complutense) 1991

8. Leszczyński G., Wartość dowodowa opinii biegłego w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa, "Jus Matrimoniale" 9 (2004), s. 137-150

9. Nowicka U., Aplikacja zasady favor matrimonii w rozstrzyganiu spraw o nieważność małżeństwa, "Jus Matrimoniale" 16 (2011) s. 7-25

10. Olmos Ortega (ed.), Procesos de nulidad matrimonial tras la reforma de papa Francisco, Madrid 2016

11. Pieronek P., Udział obrońcy węzła w procesie małżeńskim, "Kościół i Prawo" 6 (1989), s. 91-101.

12. Ryguła P., Autonomia trybunałów kościelnych w Polsce w orzekaniu nieważności małżeństwa kanonicznego. Przyczynek do analizy zagadnienia, "Roczniki Nauk Prawnych" XXIX/4 (2019), 155-172.

13. Rygula P., La eficacia civil de las resoluciones canónicas de nulidad y disolución del matrimonio en el sistema jurídico español, "Silesian Journal of Legal Studies" 3(2011), s. 70-81.

14. Ryguła P., Zaburzenia psychiczne powodujące niezdolność podmiotu do wyrażenia zgody przed promulgacją Kodeksu Jana Pawła II. (Wybrane aspekty zagadnienia w ujęciu Johna R. Keatinga), "Ius Matrimoniale" 9 (2008), s. 87-114.

15. Sobański R., Orzekanie nieważności małżeństwa z dwu (lub więcej) tytułów wadliwego konsensu, "Jus Matrimoniale" 5 (2000), s. 139-150.

16. Sobański R., Udział adwokata w procesie o nieważność małżeństwa, "Jus Matrimoniale" 2(1997), s. 125-144.

17. Sobczak A., Proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego, Gniezno 2001.

W zakresie wiedzy:

EK1 - doktorant zna przepisy dotyczące procedowania w zakresie procesowym i administracyjnych w sądach kanonicznych

EK2 - doktorant zna literaturę i doktrynę prawa kanonicznego dotyczącą aktualnie obowiązujących regulacji w zakresie postępowań procesowych i administracyjnych.

EK3 - doktorant posiada podstawową wiedzę na temat działania niekatolickich sądów wyznaniowych

W zakresie umiejętności:

EK4 - doktorant potrafi korzystać z literatury prawa kanonicznego w zakresie procedowania w sądach kanonicznych,

EK5 - doktorant potrafi samodzielnie interpretować i aplikować przepisy kanoniczne do poszczególnych czynności procesowych i procesowo-administracyjnych,

EK6 - doktorant potrafi samodzielnie formułować (w mowie i na piśmie) opinie, twierdzenia, redagować teksty związane z kanonicznym postępowaniem procesowym i procesowo-administracyjnym.

W zakresie kompetencji:

EK7 - doktorant posiada kompetencje do wykonywania różnego rodzaju zadań związanych z pracą w sądzie kanonicznym. Kompetencje te dotyczą zarówno czynności wykonywanych przez pracowników sądów kościelnych, jak i tych, którzy udzielają pomocy prawnej stronom procesowym (adwokaci, pełnomocnicy).

Opis ECTS:

Udział w wykładach - 30 godz.

Lektura uzupełniająca do wykładów - 30 godz.

Czynności związane z zaliczeniem wykładów - 40 godz.

Razem: 100 godz. nakładu pracy studenta

Liczba ECTS: 4

Wiedza (EK1-3)

ocena 2 (ndst) - doktorant nie zna: przepisów regulujących postępowań procesowych i administracyjnych; literatury i doktryny dotyczącej wspomnianych przepisów; podstawowych wiadomości na temat działania niekatolickich sądów wyznaniowych.

ocena 3 (dost) - doktorant w ograniczonym stopniu zna: przepisy regulujące sądowe postępowania procesowe i administracyjne; literaturę i doktrynę dotyczącą wspomnianych przepisów; podstawowe wiadomości na temat działania niekatolickich sądów wyznaniowych.

ocena 4 (db) - doktorant w stopniu wystarczającym zna: przepisy regulujące sądowe postępowania procesowe i administracyjne; literaturę i doktrynę dotyczącą wspomnianych przepisów; podstawowe wiadomości na temat działania niekatolickich sądów wyznaniowych.

ocena 5 (bdb) - doktorant zna w pełni: przepisy regulujące sądowe postępowania procesowe i administracyjne; literaturę i doktrynę dotyczącą wspomnianych przepisów; podstawowe wiadomości na temat działania niekatolickich sądów wyznaniowych.

Umiejętności (EK 4-6):

ocena 2 (ndst) - doktorant nie potrafi: korzystać samodzielnie z literatury prawa kanonicznego w zakresie procedowania w sądach kanonicznych; samodzielnie interpretować i aplikować przepisy kanoniczne do poszczególnych czynności procesowych i procesowo-administracyjnych; formułować (w mowie i na piśmie) opinie, twierdzenia, redagować teksty związane z kanonicznym postępowaniem procesowym i procesowo-administracyjnym.

ocena 3 (dost) - doktorant w ograniczonym stopniu potrafi: korzystać samodzielnie z literatury prawa kanonicznego w zakresie procedowania w sądach kanonicznych; interpretować i aplikować przepisy kanoniczne do poszczególnych czynności procesowych i procesowo-administracyjnych; formułować (w mowie i na piśmie) opinie, twierdzenia, redagować teksty związane z kanonicznym postępowaniem procesowym i procesowo-administracyjnym.

ocena 4 (db) - doktorant w stopniu wystarczającym potrafi: korzystać samodzielnie z literatury prawa kanonicznego w zakresie procedowania w sądach kanonicznych; interpretować i aplikować przepisy kanoniczne do poszczególnych czynności procesowych i procesowo-administracyjnych; formułować (w mowie i na piśmie) opinie, twierdzenia, redagować teksty związane z kanonicznym postępowaniem procesowym i procesowo-administracyjnym.

ocena 5 (bdb) - doktorant potrafi w pełni:korzystać samodzielnie z literatury prawa kanonicznego w zakresie procedowania w sądach kanonicznych; samodzielnie interpretować i aplikować przepisy kanoniczne do poszczególnych czynności procesowych i procesowo-administracyjnych; formułować (w mowie i na piśmie) opinie, twierdzenia, redagować teksty związane z kanonicznym postępowaniem procesowym i procesowo-administracyjnym.

Kompetencje (EK 7)

ocena 2 (ndst) - doktorant posiada kompetencje do wykonywania różnego rodzaju zadań związanych z pracą w sądzie kanonicznym. Kompetencje te dotyczą zarówno czynności wykonywanych przez pracowników sądów kościelnych, jak i tych, którzy udzielają pomocy prawnej stronom procesowym (adwokaci, pełnomocnicy).

ocena 3 (dost) - doktorant w ograniczonym stopniu posiada kompetencje do wykonywania różnego rodzaju zadań związanych z pracą w sądzie kanonicznym.

ocena 4 (bd) - doktorant w stopniu wystarczającym posiada kompetencje do wykonywania różnego rodzaju zadań związanych z pracą w sądzie kanonicznym.

ocena 5 (bdb) - doktorant w sposób bardzo dobry posiadł kompetencje do wykonywania różnego rodzaju zadań związanych z pracą w sądzie kanonicznym. Kompetencje te dotyczą zarówno czynności wykonywanych przez pracowników sądów kościelnych, jak i tych, którzy udzielają pomocy prawnej stronom procesowym (adwokaci, pełnomocnicy).