Thematic seminar: Philosophical Argumentation in Modern Bioethical Dispute 1

Współczesne problemy bioetyczne wymagają podejścia interdyscyplinarnego. Podstawą rzetelnych analiz bioetycznych powinien być zawsze fundament filozoficzny. Dzięki filozofii poznajemy, czym są takie kategorie jak osoba ludzka, prawo naturalne, sumienie, godność człowieka, wolność czy neutralność światopoglądowa państwa.

Głównym celem seminarium jest zwrócenie uwagi na to, że argumentacja filozoficzna powinna odgrywać kluczową rolę we współczesnych sporach bioetycznych.

Obecnie w większości krajów świata toczą się poważne spory bioetyczne. Tego rodzaju dyskusje ożywiły ostatnio zainteresowanie problematyką filozoficzną. Różne sposoby rozwiązywania kwestii bioetycznych zależą w dużym stopniu od przyjętych i akceptowanych kategorii filozoficznych.

Bez określenia podstawowych pojęć filozoficznych (osoby, godności człowieka, wolności, prawa naturalnego itp.) wszelkie debaty dotyczące np. stosowania metod sztucznego zapłodnienia czy legalizacji eutanazji są pozbawione solidnego fundamentu.

Pokazała to bardzo wyraźnie wieloletnia dyskusja na temat in vitro, prowadzona we Włoszech w latach 2004-2014. Jednym z bardzo ważnych elementów tej debaty były wypowiedzi filozofów i intelektualistów, reprezentujących bardzo różne środowiska. Najbardziej pogłębiona filozoficznie dyskusja dotyczyła początku życia ludzkiego. Wzięła w niej udział duża część włoskiego świata filozoficznego.

Jednym z liderów obozu przeciwników in vitro, dążących do maksymalnego ograniczenia stosowania tej procedury, jest Vittorio Possenti. Natomiast dla obozu akceptującego metody rozrodu wspomaganego i postulującego nawet całkowitą deregulację tej materii, ważnym punktem odniesienia jest Gianni Vattimo. Można powiedzieć, że w ciągu ostatnich dziesięciu lat te dwa nazwiska wyznaczają we Włoszech przestrzeń dyskusji filozoficznej na temat in vitro.

Possenti jest ważnym przedstawicielem bioetyki personalistycznej. Jego zdaniem, stosowanie procedury in vitro wiąże się z wieloma delikatnymi problemami moralnymi i prawnymi, które dotyczą istnienia bądź też nieistnienia prawa do dziecka, handlu gametami czyli komórkami rozrodczymi, (nie)odpowiedzialności rodziców biologicznych, zainteresowania dziecka poznaniem własnych korzeni, (nie)adekwatności pojęcia „dawca”, gdy chodzi o odpłatne przekazywanie gamet wykorzystywanych w zapłodnieniu pozaustrojowym heterologicznym.

Possenti utożsamia jednostkę ludzką z osobą ludzką, nazywa jednostką ludzki embrion od momentu zapłodnienia i w konsekwencji twierdzi, że ludzki embrion jest osobą już na poziomie zygoty i dlatego powinny mu przysługiwać wszystkie prawa człowieka, a przede wszystkim prawo do życia.

Znanym włoskim filozofem, który opowiada się zdecydowanie za legalizacją zapłodnienia pozaustrojowego w każdej postaci jest Gianni Vattimo. Jest on zwolennikiem bioetyki postmetafizycznej i akceptuje prawie wszystkie osiągnięcia współczesnej rewolucji biotechnologicznej. Jego poglądy, bliskie utylitaryzmowi Petera Singera, są reprezentatywne dla szerokiego obozu zwolenników stosowania metody in vitro w kraju nad Tybrem. Vattimo stanowczo odrzuca taką możliwość, że ludzki zarodek jest formą życia osobowego. W odniesieniu do embrionu stosuje określenie „potencjalne życie ludzkie”, które w odpowiednich warunkach do rozwoju może stać się ludzkim podmiotem, zdolnym do podejmowania decyzji i działań moralnych.

Dla Vattima ludzki embrion stanowi formę życia ludzkiego, ale nie jest człowiekiem w sensie osobowym; takim stanie się dopiero po narodzinach. Mamy tutaj do czynienia z typowym uznaniem człowieczeństwa ludzkiego embrionu w wymiarze potencjalnym. W tej perspektywie początek życia embrionalnego nie oznacza początku osoby ludzkiej. Vattimo twierdzi, że ludzki embrion jest osobą ludzką w sensie potencjalnym.

Myślenie personalistyczne Possentiego oraz podejście postmetafizyczne Vattima wyznaczają dzisiaj w pewien sposób przestrzeń sporu filozoficznego w kwestiach bioetycznych.

Celem seminarium jest analiza wybranych zagadnień bioetycznych oraz ukazanie różnych form argumentacji filozoficznej.

Habermas J., Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej?, Warszawa 2003.

Kobyliński A., Czy embrion jest osobą? Spór o sztuczne zapłodnienie we Włoszech, „Studia Ecologiae et Bioethicae” 5 (2007), s. 157-172.

Kobyliński A., O możliwości zbudowania etyki nihilistycznej, Warszawa 2014.

Krasnodębski Z., O czym można dyskutować w demokracji?, „Znak” (2000) 1, s. 10-42.

Otowicz R., Etyka życia, Kraków 1998.

Ślęczak-Czakon D., Problem wartości i jakości życia w sporach bioetycznych, Katowice 2004.

Ślipko T., Bioetyka. Najważniejsze problemy, Kraków 2009.

Ślipko T., Zarys etyki szczegółowej, t. I, Etyka osobowa, Kraków 2005.

Warzeszak St., Bioetyka. W obronie życia człowieka, Kraków 2011.

WIEDZA

Student zna podstawowe pojęcia etyczne, definiuje współczesne spory bioetyczne, zna różne rodzaje argumentacji filozoficznej w wybranych kwestiach związanych z obecnymi debatami bioetycznymi.

UMIEJĘTNOŚCI

Student potrafi analizować i interpretować teksty filozoficzne z zakresu bioetyki, przeprowadzać argumentację filozoficzną i uzasadniać racjonalnie konkretne rozstrzygnięcia dotyczące różnego rodzaju dylematów bioetycznych.

KOMPETENCJE

Student dostrzega potrzebę argumentacji filozoficznej w debacie bioetycznej, widzi konieczność szerszej edukacji etycznej i różnych form ochrony godności ludzkiej.

ECTS

Udział w seminarium - 30

Przygotowanie referatu i prezentacji - 30

Lektura książek i artykułów - 30

W semestrze I

SUMA GODZIN 90 (90:30 = 3)

LICZBA ECTS - 3

Podstawę zaliczenia seminarium stanowi aktywny udział w zajęciach, lektura wybranych fragmentów książek i artykułów, przygotowanie i wygłoszenie referatu.

WIEDZA:

- na ocenę 2 (ndst): student nie zna podstawowych pojęć etycznych i aktualnych sporów bioetycznych

- na ocenę 3 (ndst): student słabo zna podstawowe pojęcia etyczne i aktualne spory bioetyczne

- na ocenę 4 (db): student dobrze zna podstawowe pojęcia etyczne i aktualne spory bioetyczne

- na ocenę 5 (bdb): student bardzo dobrze zna podstawowe pojęcia etyczne i aktualne spory bioetyczne

UMIEJĘTNOŚCI:

- na ocenę 2 (ndst): student nie potrafi analizować tekstów filozoficznych i nie potrafi przeprowadzić argumentacji filozoficznej w wybranych współczesnych sporach bioetycznych

- na ocenę 3 (ndst): student słabo analizuje teksty filozoficzne i nie potrafi przeprowadzić poprawnej argumentacji filozoficznej w wybranych współczesnych sporach bioetycznych

- na ocenę 4 (db): student dobrze analizuje teksty filozoficzne i potrafi przeprowadzić poprawną argumentację filozoficzną w wybranych współczesnych sporach bioetycznych

- na ocenę 5 (bdb): student bardzo dobrze analizuje teksty filozoficzne i potrafi przeprowadzić poprawną argumentację filozoficzną w wybranych współczesnych sporach bioetycznych

KOMPETENCJE:

Oceniana jest otwartość na zrozumienie współczesnych sporów bioetycznych oraz zdolność racjonalnego podejścia do kwestii moralnych