Philosophy and ethics of sport

Sport jest zjawiskiem tak starym, jak dokumentowane dzieje ludzkości. W różnych okresach pełnił on funkcje religijne, wychowawcze czy ludyczne; dostrzega się jego wagę w promocji zdrowia, wartości estetyczne i ekonomiczne, a także związki z polityką. Sport współczesny, jako podstawowa forma kultury fizycznej, stał się przedmiotem zainteresowania medycyny, psychologii, socjologii, ekonomii, a także filozofii.

Celem wykładu jest przedstawienie filozoficznych: ontologicznych, antropologicznych, aksjologicznych i etycznych podstaw sportu, a także analizę etycznych zagrożeń związanych ze współczesnym stanem tej dziedziny ludzkiej aktywności.

Fenomen sportu można rozpatrywać z wielu punktów widzenia: w kontekście historii kultur, zdrowia organizmu i jego funkcjonowania w krańcowych warunkach, wychowawczej funkcji reżimu treningowego czy gospodarczego znaczenia wielkich imprez. Filozofia sportu jest najpierw próbą dotarcia do istoty tej aktywności człowieka przez analizę jej funkcji i celów w odniesieniu do metafizycznej koncepcji ciała i ducha. Szerzej rozwijana jest aksjologia sportu; wskazuje się, że jest on dobrem samym w sobie, ale także sprzyja realizacji wielu innych dóbr, takich jak zdrowie i kondycja fizyczna, poznanie siebie samego, kształcenie charakteru, integracja mniejszych i większych społeczności, walka z wykluczeniem, piękno.

W filozofii sportu ważne miejsce zajmuje etyka. W świetle personalizmu nie różne rodzaje aktywności sportowej będą – ze względu na swoją naturę i skutki – różnie oceniane, także jako niedopuszczalne. Należy także zwrócić na szereg moralnych zagrożeń związanych przede wszystkim z profesjonalnym uprawianiem sportu. Zaprzeczenie zasadzie fair play (przede wszystkim przez stosowanie dopingu), skoncentrowanie na sprawach finansowych i dążenie do próżnej sławy, korupcja, podejmowanie nadmiernego ryzyka czy gladiatorstwo to czynniki, które każą z ostrożnością podchodzić do pewnych form sportu lub nawet je wykluczyć.

Aksjologia sportu, red. Z. Dziubiński, Warszawa 2001

Antropologia sportu, red. Z. Dziubiński, Warszawa 2002

S. Kowalczyk, Elementy filozofii i teologii sportu, Lublin 2002

W. K. Ostlerhoff, Historia sportu, Warszawa 1976

M. Mylik, Filozoficzne podstawy sportu, Warszawa 1997

Personalistyczna wizja sportu, red. M. Barlak, Warszawa 1994

B. Prabucki, Pierwiastek ludyczny we współczesnym sporcie. Analiza na przykładzie sportów tradycyjnych, „Zabawy i zabawki. Studia Antropologiczne”, 12(2014), s. 136-153.

M. Stryczek, Aksjologia sportu, Lublin 2011

Student rozumie naturę sportu i jego funkcje w indywidualnym i społecznym życiu człowieka – obecnie, jak i w historii (przede wszystkim kultury europejskiej) – oraz odnosi je do filozoficznego obrazu człowieka, jego cielesności i duchowości.

Student widzi zależność filozofii sportu od innych dziedzin filozofii, zwłaszcza antropologii, aksjologii, etyki i estetyki.

Student rozumie wartości realizowane przez uprawianie sportu, zarówno amatorskiego, jak i profesjonalnego i aksjologiczne zróżnicowanie obu dziedzin.

Student potrafi wskazać obecne i ewentualnie pojawiające się w przyszłości moralne zagrożenia związane z uprawianiem sportu i działalnością organizacyjną oraz ocenić te zjawiska w świetle założeń etycznych.