Psychometria i diagnoza psychologiczna 1

podstawowy

K_W06

K_W15

K_U03

K_U07

K_U08

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele przedmiotu: Podstawowym celem wykładu jest zapoznanie studentów z rodzajami testów psychologicznych, sposobami ich konstruowania oraz charakterystyką ich własności psychometrycznych. Ponadto z określeniem miejsca, które zajmują testy psychologiczne w procesie diagnozowania.

Efekt kształcenia: Po ukończeniu kursu studenci powinni potrafić: ocenić poprawność użytych w dowolnym badaniu psychologicznym narzędzi psychologicznych (takich jak testy psychologiczne), ocenić poprawność metodologiczną wywiadu (w szczególności diagnostycznego) czy obserwacji swobodnej, dokonać krytycznej oceny metodologicznej jakości badań publikowanych w literaturze psychologicznej z perspektywy doboru i własności psychometrycznych narzędzi.

Wymagania wstępne: Zaliczenie kursów ze statystyki 1 i 2.

Metody oceny: Zaliczenie I semestru wykładu odbywa się bez oceny na podstawie pozytywnego zaliczenia I semestru ćwiczeń (na ocenę) z psychometrii.

Treści programowe:

1. Teoretyczne podstawy pomiaru psychologicznego. Wybrane modele pomiaru: atrybucyjny, decyzyjny, analityczny oraz inne modele.

2. Wprowadzenie do podstaw konstrukcji testów psychologicznych. Źródła współczesnych badań testowych. Przegląd skal i inwentarzy najczęściej wykorzystywanych w praktyce psychologicznej.

3-4.Rzetelność i rodzaje błędów pomiarowych. Błąd pomiaru wyniku otrzymanego, błąd estymacji wyniku prawdziwego, błąd prognozy, błąd zastąpienia.

5. Relacje między błędami pomiaru. Przedziałowa estymacja wyniku prawdziwego.

6-11. Rodzaje rzetelności i sposoby jej szacowania. Metody oparte na porównywaniu dwukrotnych badań tym samym testem (stabilność bezwzględna- wiarygodność), metody oparte na porównaniu wersji równoległych testu (stabilność względna, równoważność międzytestowa), metody oparte na porównaniu części tego samego testu (np.: równoważność międzypołówkowa), metody oparte na analizie właściwości pozycji testowych (zgodność wewnętrzna), metody oparte na związku pozycji testowych z wynikiem ogólnym, metody oparte na badaniu zgodności ocen sędziów kompetentnych (konsensyjność).

12-13. Moc dyskryminacyjna pozycji testowych.

14-15.Pojęcie trafności w procesie badawczym: trafność wskaźnika, trafność badania, trafność teorii. Trafność testu psychologicznego.

Lektury obowiązkowe:

Anastasi, A, Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Brzeziński, J. (1997). Metodologia badań psychologicznych. Warszawa: PWN.

Gerstmann, S. (1974). Rozmowa i wywiad w psychologii. Warszawa: PWN.

Rosenhan, D.L, Seligman, M.E.P. (1994). Psychopatologia. Tom I. część 3. Warszawa: PTP. Strelau, J.(red.) (2000). Psychologia. Podręcznik Akademicki. (rozdział 12). Gdańsk: GWP.

Sułek, A. (1979). Eksperyment w badaniach społecznych. Warszawa: PWN.

Szuster, T. (red.) (1991). Swobodne techniki diagnostyczne. Wywiad i obserwacja. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.

Roczny (60. godzinny) autorski wykład w Instytucie Psychologii UKSW

WIEDZA

W ostatnich latach zasadniczo zmienił się zakres wiedzy psychometrycznej. Zaistniałe zmiany nie dotyczyły tylko drobnych regulacji aparatury pojęciowej, ale były na tyle poważne, że podważyły klasyczne rozumienie dobroci takich podstawowych narzędzi psychologicznych jakimi są testy psychologiczne. Podstawowym celem nauczania tego przedmiotu jest zapoznanie studentów ze sposobami konstruowania narzędzi psychologicznych oraz z charakterystyką ich własności psychometrycznych nie tylko w klasycznym, ale głównie w nowoczesnym (nieklasycznym) ujęciu. Poza gruntowną znajomością teoretycznych podstaw i interpretacji wyniku pomiaru (kilkunastu) najważniejszych testów najczęściej używanych do diagnozy psychologicznej, selekcji, czy terapii psycholog powinien umieć wykorzystywać wszystkie informacje o tych oraz pozostałych narzędziach w badaniach empirycznych, powinien nabyć umiejętności pozwalających na skonstruowanie narzędzia własnego oraz dodatkowo na scharakteryzowanie jego własności psychometrycznych. Absolwent psychologii powinien równocześnie poradzić sobie z przeprowadzeniem adaptacji kulturowej testów importowanych z obszaru innej kultury i innego języka, niż język polski.

Zakłada się też, że psycholog jest merytorycznie przygotowany do posługiwania się testami psychologicznymi w praktyce diagnostycznej,

eksperckiej i terapeutycznej.

UMIEJĘTNOŚCI

Psycholog umie rozpoznać narzędzia spełniające kryteria psychometryczne o których mowa w podstawowym opracowaniu: Standardy dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice (2007). Absolwent psychologii umie kompetentnie nie tylko posługiwać się testami psychologicznymi w praktyce diagnostycznej i eksperckiej, ale też również w praktyce badawczej. Tak więc psycholog potrafi ocenić nie tylko poprawność użytych w dowolnym badaniu psychologicznym narzędzi psychologicznych (takich jak testy psychologiczne), ale także umie ocenić poprawność metodologiczną wywiadu (w szczególności diagnostycznego) czy obserwacji swobodnej oraz dokonać krytycznej oceny metodologicznej jakości badań publikowanych w literaturze psychologicznej z perspektywy doboru klasycznych i nieklasycznych własności psychometrycznych narzędzi.

Absolwent psychologii potrafi skonstruować test psychologiczny według własnego projektu lub przeprowadzić adaptację kulturową testu (inna kultura, inny język). Wreszcie psycholog potrafi poprawnie opracować – z odwołaniem się do narzędzi statystyki – wyniki badania testowego, a na podstawie opracowania przygotuje ew. prezentację multimedialną czy referat.

KOMPETENCJE

Psycholog chroni testy przed osobami i instytucjami, które – poprzez swobodny dostęp do wyników testowych określonych osób – mogłyby naruszać zasady poufności, prywatności i ochrony godności osoby. Absolwent psychologii w sposób odpowiedzialny (zgodny z etyką zawodową psychologa) informuje inne upoważnione osoby i instytucje o wynikach przeprowadzonych przez niego badań testowych.

WIEDZA (po I. semestrze)

1. Student wie, czym zajmuje się psychometria i jakie jest jej znaczenie dla psychologa.

2. Student zna i potrafi wyjaśnić podstawowe pojęcia psychometryczne.

3. Student potrafi podać aksjomaty i twierdzenia klasycznej teorii testów - CT, wie czym jest wynik prawdziwy i wynik otrzymany, potrafi wskazać zastrzeżenia wobec założeń CT.

4. Student potrafi scharakteryzować podstawowe metody szacowania rzetelności pomiaru (w CT), wie czym jest błąd standardowy pomiaru, potrafi wymienić i scharakteryzować inne błędy pomiaru.

5. Student wie, czym jest moc dyskryminacyjna pozycji testowej i zna metody jej oceny.

6. Student zna i potrafi scharakteryzować podstawowe metody oceny trafności testu (wg CT).

7. Student zna podstawy analizy czynnikowej i analizy głównych składowych i potrafi wyjaśnić znaczenie tych metod w psychometrii.

UMIEJĘTNOŚCI (po I. semestrze)

1. Student potrafi rozpoznać narzędzia spełniające kryteria psychometryczne CT, określone w „Standardach dla testów stosowanych w psychologii i pedagogice” (2007).

2. Student potrafi wykorzystać dane empiryczne w celu obliczenia wybranych współczynników rzetelności oraz wyznaczenia standardowego błędu pomiaru oraz innych wybranych błędów pomiaru.

3. Student potrafi wykorzystać standardowy błąd pomiaru do wyznaczenia przedziału ufności wyniku prawdziwego osoby badanej.

4. Student potrafi zinterpretować otrzymane lub podane w podręcznikach testowych współczynniki rzetelności, mocy dyskryminacyjnej, standardowego błędu pomiaru.

5. Student potrafi dobrać odpowiednie metody weryfikacji rzetelności i trafności testu.

6. Student potrafi zinterpretować wyniki analizy głównych składowych i analizy czynnikowej.

KOMPETENCJE (po I. semestrze)

1. Student docenia potencjał standardowych testów psychologicznych, ale pozostaje wrażliwy na ich ograniczenia.

2. Student zachowuje ostrożność w ocenie własności psychometrycznych testów psychologicznych.

3. Student ma świadomość znaczenia rzetelności i trafności pomiaru dla budowania poprawnej diagnozy przypadku.

4. Student aktywnie chroni testy przed osobami i instytucjami, które nie są upoważnione do ich stosowania.

ECTS

Udział w wykładzie – 30 godzin

Udział w ćwiczeniach – 30 godzin

Przygotowanie do wykładu / lektura tekstów – 15 godzin

Przygotowanie do ćwiczeń / lektura tekstów / prace domowe – 15 godzin

Przygotowanie do kolokwium – 30 godzin.

(120 godzin / 30 = 4 ECTS)