Psychologia wychowawcza

średnio-zaawansowany

K_W04

K_W09

K_U04

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele wykładu: przekazanie wiedzy na temat podstawowych mechanizmów wpływu wychowawczego oraz głównych aspektów oddziaływania rodziny i szkoły; zapoznanie studentów z metodami diagnozy i opisu właściwości środowiska wychowawczego.

Cele ćwiczeń: zapoznanie studentów ze sposobami diagnozowania problemów wychowawczych oraz podstawowymi narzędziami psychologicznymi wykorzystywanymi w badaniach środowiska wychowawczego.

Efekty kształcenia:

Wdrożenie do wykorzystywania wiedzy psychologicznej do rozwiązywania problemów wychowawczych i nabycie praktycznych umiejętności stosowania narzędzi do diagnozy środowiska wychowawczego oraz interpretacji wyników.

Wymagania wstępne: brak

Forma zaliczenia wykładu: egzamin pisemny (pytania otwarte)

Forma zaliczenia ćwiczeń: praca pisemna (studium przypadku)

Warunki zaliczenia wykładu: pomyślne zdanie egzaminu – obowiązuje materiał przedstawiony na wykładzie, uzupełniony danymi z lektur obowiązkowych i literatury dodatkowej.

Warunki zaliczenia ćwiczeń: Obecność i aktywny udział na zajęciach (możliwe trzy nieobecności), terminowe oddanie pracy pisemnej i jej pozytywna ocena.

Treści programowe wykładu:

1. Wprowadzenie do psychologii wychowawczej: pojęcie wychowania, cele wychowania w koncepcjach pedagogicznych i psychologicznych.

2. Środki oddziaływań wychowawczych.

3. Funkcjonowanie kar i nagród

4.Naśladowanie i modelowanie: koncepcje wyjaśniające naśladowanie, wyznaczniki efektywności modelowania.

5. Kształtowanie postaw i wpajanie norm: proces internalizacji wartości i norm, wychowawcze uwarunkowania rozwoju moralnego.

6. Mechanizmy wychowania w rodzinie.

7. Postawy rodzicielskie: wymiary postaw rodzicielskich, typologie i wyznaczniki postaw rodzicielskich, konsekwencje postaw rodzicielskich dla rozwoju dziecka.

8. Rola rodziny w świetle wybranych koncepcji.

9. Rola ojca w wychowaniu dziecka.

10. Metody badań nad rolą rodziny w rozwoju dziecka.

11. Typologie zachowań nauczycielskich i błędów nauczycielskich.

12. Wyznaczniki zachowań nauczycielskich: rola oczekiwań nauczyciela, ukryte programy nauczycieli.

13. Środowiskowe i pedagogiczne uwarunkowania funkcjonowania szkolnego uczniów i wskaźniki powodzenia szkolnego.

14. Biopsychiczne uwarunkowania funkcjonowania szkolnego uczniów: rola czynników biopsychicznych (stanu zdrowia oraz sprawności fizycznej i ruchowej, inteligencji i zdolności, motywacji, czynników temperamentalnych), interakcyjny charakter wpływów.

15. Trudności wychowawcze: typy trudności, geneza trudności.

Treści programowe ćwiczeń:

1. Wprowadzenie w tematykę ćwiczeń.

2. Sposoby diagnozowania środowiska wychowawczego rodziny.

3. Kwestionariuszowe techniki badania środowiska rodzinnego na przykładzie Skal Oceny Rodziny według Olsona (SOR).

4. Badanie relacji rodzinnych w percepcji młodzieży przy użyciu Kwestionariusza Relacji Rodzinnych KRR M. Plopy i P. Połomskiego.

5. Kwestionariuszowe techniki badania postaw rodzicielskich we własnej percepcji matek i ojców na przykładzie Kwestionariusza SPR M. Plopy.

6. Kwestionariuszowe techniki badania postaw rodzicielskich w percepcji dzieci na przykładzie Kwestionariusza KPR-Roc M. Plopy.

7. Test "Rysunek Rodziny" A. Frydrychowicz jako przykład rysunkowej techniki projekcyjnej używanej w diagnozie stosunków rodzinnych – wprowadzenie teoretyczne.

8. Test "Rysunek Rodziny" A. Frydrychowicz jako przykład rysunkowej techniki projekcyjnej używanej w diagnozie stosunków rodzinnych – analiza przykładów.

9. Diagnoza funkcjonowania szkolnego dzieci i młodzieży.

10. Nieprawidłowe oddziaływania wychowawcze jako przyczyna problemów w rozwoju i funkcjonowaniu dziecka – dyskusja na podstawie danych empirycznych z literatury przedmiotu.

11. Zasady przygotowania pracy pisemnej: poszukiwanie zależności pomiędzy właściwościami środowiska rodzinnego a funkcjonowaniem społeczno-emocjonalnym i szkolnym dziecka w oparciu o dostępną literaturę i przeprowadzone przez studentów badania.

12. Pomoc psychologiczna w obszarze psychologii wychowawczej – zajęcia warsztatowe.

13. Podstawy konstruowania i prowadzenia programów profilaktycznych i psychokorekcyjnych dla dzieci i młodzieży – zajęcia warsztatowe (część 1).

14. Podstawy konstruowania i prowadzenia programów profilaktycznych i psychokorekcyjnych dla dzieci i młodzieży – zajęcia warsztatowe (część 2).

15. Omówienie prac końcowych i podsumowanie zajęć.

LITERATURA DO ĆWICZEŃ

Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne (rozdz. 4 i 5). Warszawa: PTP.

Dembo M., H. (1997). Stosowana psychologia wychowawcza. Warszawa: WSiP.

Frydrychowicz, A. (1996). Rysunek rodziny. Projekcyjna metoda badania stosunków rodzinnych. Warszawa: CMPP-P.

Jaworowska, A., Matczak, A. (1998). Test Niedokończonych Zdań Rottera (RISB). Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Margasiński, A. (2009). Skale Oceny Rodziny SOR. Polska adaptacja FACES IV – Flexibility and Cohesion Evaluation Scales Davida H. Olsona. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Plopa, M. (2008). Kwestionariusz Postaw Rodziców (KPR-Roc). Podręcznik. Warszawa: Vizja Press&IT.

Plopa, M. (2008). Skala Postaw Rodzicielskich (SPR). Podręcznik. Warszawa: Vizja Press&IT.

Plopa, M. (2008). Więzi w małżeństwie i rodzinie. Metody badań. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.

Przetacznik-Gierowska, M., Włodarski, Z. (2002). Psychologia wychowawcza. T.2. (rozdziały 26, 29, 30). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Stemplewska-Żakowicz, K. (red.), (1998). Nowe spojrzenie na Test Zdań Niedokończonych J. Rottera. Interpretacja jakościowa. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Strelau, J. (2007). Psychologia. T. 1. (rozdz. 12). Gdańsk: GWP.

Wiedza:

1) definiuje podstawowe pojęcia z zakresu psychologii wychowania

2) wyjaśnia mechanizmy wpływu wychowawczego, odwołując się do podstawowych koncepcji psychologicznych

3) wskazuje aspekty środowiska rodzinnego ważne dla rozwoju dziecka

4) opisuje typologie postaw i stylów wychowawczych rodziców i nauczycieli

5) wyjaśnia poznawcze wyznaczniki zachowań nauczycieli

6) wymienia środowiskowe i podmiotowe czynniki warunkujące funkcjonowanie szkolne ucznia

7) wskazuje rodzaje i przyczyny trudności wychowawczych

8) charakteryzuje techniki diagnostyczne używane przy badaniu środowiska wychowawczego

Umiejętności:

1) wykorzystuje wiedzę o mechanizmach wpływu wychowawczego do wyjaśniania konkretnych zachowań dzieci i młodzieży

2) stosuje narzędzia psychologiczne do diagnozy środowiska wychowawczego i interpretuje wyniki badań

3) planuje oddziaływania wychowawcze

4) ma podstawowe umiejętności w zakresie niesienia pomocy psychologicznej

Kompetencje (postawy):

1) ma świadomość możliwości i potrzeby ingerencji wychowawczej

2) szanuje podmiotowość dzieci i wychowawców

3) pojmuje ideę harmonii między rozwojem jednostki i jej socjalizacją jako dwoma głównymi celami wychowania

ECTS: 6

udział w wykładzie - 30

udział w ćwiczeniach - 30

lektura tekstów - 25

przygotowanie do egzaminu - 25

przygotowanie pracy zaliczeniowej z ćwiczeń- 35

konsultacje - 5

RAZEM 150 [150:25=6]