Psychologia różnic indywidualnych

podstawowy

K_W07

K_W17

Poziom przedmiotu: podstawowy

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z:

- podstawowymi pojęciami, problemami i danymi empirycznymi z zakresu psychologii różnic indywidualnych, a głównie psychologii inteligencji i psychologii temperamentu

- najważniejszymi koncepcjami temperamentu, zdolności i stylów poznawczych

- adaptacyjnym znaczeniem zdolności, temperamentu (szczególnie w sytuacjach trudnych) oraz stylów poznawczych

Efekty kształcenia:

opanowanie i zrozumienie terminologii związanej z omawianymi zagadnieniami

Wymagania wstępne: brak

TREŚCI PROGRAMOWE WYKŁADU

1. Rola adaptacyjna inteligencji w życiu codziennym

Inteligencja a wykształcenie; związek inteligencji z ubóstwem i patologią życia codziennego; inteligencja jako predyktor efektywności pracy i uczenia się

2. Wprowadzenie do psychologii temperamentu

Pojęcie temperamentu; cechy definicyjne; historia badań nad temperamentem; konstytucjonalne teorie temperamentu i ich krytyka; typologia układu nerwowego według I. P. Pawłowa i jej modyfikacje.

3. Przegląd współczesnych koncepcji temperamentu: model EAS A. H. Bussa i R.Plomina, interakcyjne podejście A. Thomasa i S. Chess; różnice temperamentalne w świetle teorii aktywacji (koncepcje H. J. Eysencka i J. A. Graya)

4. Regulacyjna Teoria Temperamentu Jana Strelaua

Źródła regulacyjnej teorii temperamentu; założenia RTT; energetyczna i czasowa charakterystyka zachowania; rozwój RTT; podstawowe wymiary temperamentu i ich struktura.

5. Funkcjonalne znaczenie temperamentu

optimum stymulacji i aktywacji; pojęcie efektywnej regulacji stymulacji; temperament jako moderator stresu; pojęcie temperamentalnego czynnika ryzyka; temperament a efektywność działania; temperament a funkcjonowanie w sytuacjach trudnych; temperamentalne uwarunkowania stylu działania

6. Rola temperamentu w rozwoju psychicznym (2 godz. wykładu)

Temperament a motywacja do rozwoju; temperament a indywidualne drogi i kierunki rozwoju; mechanizmy wpływu cech formalnych zachowania na cechy treściowe; temperament a zainteresowania, potrzeba osiągnięć i właściwości funkcjonowania społecznego temperament a podatność na wpływy środowiskowo-wychowawcze; dostosowywanie oddziaływań środowiskowych do cech temperamentu

Diagnoza cech temperamentu (1 godz. wykładu)

Laboratoryjna diagnoza cech temperamentu; kwestionariuszowe i obserwacyjne metody pomiaru temperamentu

7. Geneza różnic indywidualnych w zakresie inteligencji i temperamentu

Pojęcie wskaźnika odziedziczalności; badania bliźniąt i badania adopcyjne; wpływ czynników środowiskowych; oddziaływania stymulujące rozwój inteligencji

8. Pojęcie i funkcje stylu poznawczego

Pojęcie stylu poznawczego; charakterystyka wybranych stylów; geneza i znaczenie stylów poznawczych.

TREŚCI PROGRAMOWE ĆWICZEŃ

1. Skala Wechslera (WAIS-R) – prezentacja testu.

2. „Nowe inteligencje” – na przykładzie inteligencji emocjonalnej.

3. Pomiar temperamentu u dzieci.

4. Pomiar cech temperamentu przy użyciu kwestionariusza PTS.

5. Pomiar cech temperamentu przy użyciu kwestionariusza FCZ-KT.

6. Diagnoza całej struktury temperamentu przy użyciu kwestionariusza FCZ-KT.

7. Test końcowy (sprawdzający wiedzę, umiejętności i kompetencje).

8. Omówienie przeprowadzonych badań oraz wyników testu końcowego. Zaliczenia.

LITERATURA DO WYKŁADU

Obowiązkowa:

Matczak, A. (1994). Diagnoza intelektu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Strelau, J. (2014). Różnice indywidualne. Historia-determinanty-zastosowania (rozdz. 9-13, 17,18). Warszawa: Scholar.

Dodatkowa:

Anastasi, A., Urbina, S. (1999). Testy psychologiczne (rozdz. 1, 2, 3, 11, 12, 18). Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Gardner, H., Kornhaber, M. L., Wake, W. K. (2001). Inteligencja. Wielorakie perspektywy. Warszawa; WSiP.

Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza-Struktura-Funkcje. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Strelau, J. (2002). Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Strelau, J. (2007), (red.). Psychologia. Podręcznik akademicki (t. 2, rozdz. 37, 39). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

LITERATURA DO ĆWICZEŃ

1. Brzeziński, J. i in. (2004). Skala Inteligencji D. Wechslera dla Dorosłych. WAIS-R (PL) Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

2. Jaworowska, A., Matczak, A. (2005). Popularny Kwestionariusz Inteligencji Emocjonalnej PKIE. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

3. Oniszczenko, W. (1997). Kwestionariusz Temperamentu EAS Arnolda H. Bussa i Roberta Plomina. Wersje dla dorosłych i dla dzieci. Adaptacja polska. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

4. Strelau, J., Zawadzki, B. (1998). Kwestionariusz Temperamentu PTS. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

5. Zawadzki, B. , Strelau, J. (1997). Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu FCZ-KT. Podręcznik. Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych PTP.

Wiedza:

student zna przedmiot i pojęcia psychologii różnic indywidualnych, zna dokonania głównych przedstawicieli psychologii różnic indywidualnych, zna historyczne i współczesne koncepcje temperamentu i stylów poznawczych, ma wiedzę dotyczącą regulacyjnej funkcji temperamentu, zna genezę różnic indywidualnych w zakresie inteligencji i temperamentu, wymienia podstawowe metody pomiaru temperamentu, rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania kwestionariuszy

Umiejętności:

student poprawnie używa pojęć z zakresu psychologii różnic indywidualnych, potrafi ocenić wartość naukową opisywanych w literaturze badań temperamentu i stylów poznawczych oraz wyciągać na ich podstawie wnioski, potrafi zinterpretować wyniki, potrafi integrować wyniki i dokonywać diagnozy temperamentu, potrafi przekazywać informacje zwrotne o wynikach badania kwestionariuszowego, umie wykorzystać wiedzę o regulacyjnych funkcjach temperamentu przy diagnozie i prognozie ludzkich zachowań

Kompetencje:

student wykazuje zrozumienie i tolerancję wobec różnorodności, ma świadomość odpowiedzialności za stawiane diagnozy i przekazywane informacje zwrotne, respektuje i szanuje prawa osób badanych oraz autorów i wydawców testów

ECTS:

udział w wykładzie: 24

udział w ćwiczeniach: 16

lektura tekstów: 40

przygotowanie do egzaminu: 30

przygotowanie do zaliczenia ćwiczeń: 35

konsultacje: 5

SUMA GODZIN 150 [150 : 25 = 6]

Warunki zaliczenia (wykład):

Pozytywna ocena z egzaminu pisemnego obejmującego wiadomości przekazane na wykładach oraz treści zawarte w literaturze przedmiotu

Warunki zaliczenia (ćwiczenia):

1) liczba nieobecności nieprzekraczająca dwóch; 2) przygotowanie do zajęć i aktywne w nich uczestnictwo; 3) przeprowadzenie badania dziecka kwestionariuszem temperamentu ; 4) zaliczenie kolokwium.

Kryteria oceniania

Wiedza:

na ocenę 5 (bdb): student bardzo dobrze zna pojęcia psychologii różnic indywidualnych, dokonania głównych badaczy inteligencji, temperamentu i stylów poznawczych oraz historyczne i współczesne koncepcje inteligencji, temperamentu i stylów poznawczych, ma silnie ugruntowaną wiedzę dotyczącą adaptacyjnego znaczenia zdolności i cech temperamentu, bardzo dobrze zna różne podejścia do diagnozy intelektu, temperamentu i stylów poznawczych

na ocenę 4 (db): student dobrze zna pojęcia psychologii różnic indywidualnych, dokonania głównych badaczy inteligencji, temperamentu i stylów poznawczych oraz historyczne i współczesne koncepcje inteligencji, temperamentu i stylów poznawczych, ma ugruntowaną wiedzę dotyczącą adaptacyjnego znaczenia zdolności i cech temperamentu, dobrze zna różne podejścia do diagnozy intelektu i temperamentu

na ocenę 3 (dst): student zna tylko niektóre pojęcia psychologii różnic indywidualnych, dokonania głównych badaczy inteligencji, temperamentu i stylów poznawczych oraz historyczne i współczesne koncepcje inteligencji, temperamentu i stylów poznawczych, ma ograniczoną wiedzę dotyczącą adaptacyjnego znaczenia zdolności i cech temperamentu, słabo zna różne podejścia do diagnozy intelektu i temperamentu

na ocenę 2 (ndst): student nie zna nawet podstawowych pojęć psychologii różnic indywidualnych, koncepcji intelektu, temperamentu i stylów poznawczych

Umiejętności:

na ocenę 5 (bdb): bezbłędnie operuje pojęciami z zakresu psychologii różnic indywidualnych, potrafi ocenić wartość naukową opisywanych w literaturze badań inteligencji,temperamentu i stylów poznawczych oraz wyciągać na ich podstawie samodzielne wnioski

na ocenę 4 (db): na ogół poprawnie operuje pojęciami z zakresu psychologii różnic indywidualnych, potrafi ocenić wartość naukową większości opisywanych w literaturze badań inteligencji, temperamentu i stylów poznawczych oraz wyciągać na ich podstawie ogólniejsze wnioski

na ocenę 3 (dst): słabo operuje pojęciami z zakresu psychologii różnic indywidualnych, ma trudności z oceną wartości naukowej opisywanych w literaturze badań inteligencji temperamentu i stylów poznawczych oraz wyciąganiem na ich podstawie ogólniejszych wniosków

na ocenę 2 (ndst): nie potrafi posługiwać się pojęciami z zakresu psychologii różnic indywidualnych, nie umie ocenić wartości naukowej opisywanych w literaturze badań inteligencji, temperamentu i stylów poznawczych oraz wyciągać na ich podstawie ogólniejszych wniosków

Kompetencje:

oceniany jest stopień zrozumienia i tolerancji wobec różnorodności między ludźmi w zakresie intelektu, temperamentu i stylów poznawczych oraz wrażliwość na kwestie etyczne związane z badaniem zdolności, temperamentu i stylów poznawczych

nie dotyczy