Gramatyka historyczna języka polskiego (fonetyka)

językoznawstwo

podstawowy

FP1-W09; FP1-U04; FP1-K02;

Znajomość przedmiotów: Gramatyka opisowa języka polskiego, Wstęp do diachronii, Lekcje tekstów dawnych.

student nabywa praktycznych umiejętności rozpoznawania i interpretacji zmian językowych, jakie spowodowały przeobrażenia fonetyczne. Umie wytłumaczyć pochodzenie oboczności fonetycznych we współczesnym słownictwie polskim oraz we fleksji. Nabywa wiedzy na temat historii piśmiennictwa polskiego. Zna i rozpoznaje zabytki języka polskiego, umie przeczytać i zanalizować teksty staropolskie, umie określić pozycję języka polskiego na tle grupy pozostałych języków słowiańskich. Jest przygotowany do studiowania literatury staropolskiej.

Metody oceny:

Ćwiczenia praktyczne na zajęciach.

Zaliczenie semestru:

Kolokwium pisemne:

- interpretacja przykładów ze współczesnej polszczyzny - przeprowadzenie prawidłowej rekonstrukcji zmian fonetycznych , jakie zaszły w danym wyrazie;

- interpretacja wybranych archaizmów fonetycznych zachowanych we współczesnym języku polskim;

- interpretacja współczesnego systemu fonologicznego (podanie przyczyn, jakie doprowadziły do takiego stanu).

Metoda oceny – 1 p. za każdą prawidłową odpowiedź.

Warunek zaliczenia – uzyskanie min 55% prawidłowych odpowiedzi

udział w ćwiczeniach 30

przygotowanie do ćwiczeń 25

konsultacje 10

przygotowanie do kolokwium 25

suma 90/30 ~3

Aby otrzymać 3 ECTS student

z dziedziny wiedzy:

student ma podstawową wiedzę o zakresie i znaczeniu filologii polskiej

zna podstawową terminologię nauk humanistycznych z zakresu językoznawstwa.

Umiejętności:

potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami badawczymi z zakresu językoznawstwa, potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę zjawisk językowych.

Kompetencje społeczne:

ma świadomość poziomu swojej wiedzy, rozumie potrzebę uczenia się, rozwoju osobistego i uczestniczenia w kulturze przez całe życie.

Na ocenę dostateczną - student zna podstawową terminologię z zakresu gramatyki historycznej języka polskiego;

potrafi wymienić procesy i poprzeć je przykładami;

rozpoznaje cechy gwarowe w tekstach staropolskich;

zna zasady grafii staropolskiej:

rozróżnia teksty staranne i mniej staranne;

tłumaczy teksty z XIV i XV wieku;

ma świadomość poziomu swojej wiedzy, rozumie potrzebę uczenia się, rozwoju osobistego i uczestniczenia w kulturze przez całe życie.

Na ocenę dobrą - student spełnia kryteria na ocenę dostateczną oraz dodatkowo rozpoznaje w tekstach procesy fonetyczne, rekonstruuje stan wcześniejszy wyrazu;

przy analizie tekstu wyjaśnia leksykę archaiczną, podając postać współczesną wybranych przykładów;

porównuje teksty z XIV i XV wieku;

ma świadomość poziomu swojej wiedzy, rozumie potrzebę uczenia się, rozwoju osobistego i uczestniczenia w kulturze przez całe życie.

Na ocenę bardzo dobrą - student spełnia kryteria na ocenę dobrą oraz rozpoznaje teksty, nazywając je, przeprowadza ich charakterystykę; potrafi wymienić procesy, podać wyjątki od nich, uzasadnić analogie i oboczności; dokonać rekonstrukcji postaci współczesnej wybranych przykładów do postaci archaicznej;

umie nazwać i zinterpretować cechy gwarowe w tekstach, potrafi odnieść je do współczesności;

ma świadomość poziomu swojej wiedzy; rozumie potrzebę uczenia się, rozwoju osobistego i uczestniczenia w kulturze przez całe życie.

obowiązkowy

nie dotyczy

Student nabywa praktycznych umiejętności rozpoznawania i interpretacji zmian językowych, jakie spowodowały przeobrażenia fonetyczne. Umie wytłumaczyć pochodzenie oboczności fonetycznych we współczesnym słownictwie polskim oraz we fleksji. Nabywa wiedzy na temat historii piśmiennictwa polskiego. Zna i rozpoznaje zabytki języka polskiego, umie przeczytać i zanalizować teksty staropolskie, umie określić pozycję języka polskiego na tle grupy pozostałych języków słowiańskich. Rozpoznaje cechy grafii i potrafi je charakteryzować.

Ćwiczenia warsztatowe mają na celu zapoznanie studentów z najważniejszymi zmianami fonetycznymi, jakie dokonały się w języku polskim oraz wykształcenie umiejętności: interpretacji przyczyn nieregularności systemowych, jakie istnieją we współczesnej polszczyźnie, rekonstrukcji stanu wcześniejszego, pozwalającej prześledzić procesy zmian, ich wpływ na morfologię i modyfikację systemu fonologicznego. Podstawą materiałową analizy zjawisk językowych są zabytki piśmiennictwa polskiego z XIV i XV w.

Długosz-Kurczabowa K., Dubisz St. Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 2001, Wyd. UW.

2. Karaś H., Gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 1994.

3. Moszyński L. Wstęp do filologii słowiańskiej,wyd. II zmienione, Warszawa 2006, PWN.

4. Stieber Z. Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa 1966, PWN.

5. Strutyński J., Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Wydanie 8, Kraków 2000.

6. Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, Wrocław 1999.

5. Teksty staropolskie, analizy i interpretacje pod red. Wandy Decyk-Zięby i Stanisława Dubisza, Warszawa 2003, Wyd. UW.

7. Kuraszkiewicz W.,Podstawowe wiadomości z gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa 1970.

Przedmioty i programy , które trzeba zaliczyć wcześniej: gramatyka opisowa współczesnego języka polskiego, wstęp do językoznawstwa historycznego języka polskiego.

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

obowiązkowy

nie dotyczy

Student nabywa praktycznych umiejętności rozpoznawania i interpretacji zmian językowych, jakie spowodowały przeobrażenia fonetyczne. Umie wytłumaczyć pochodzenie oboczności fonetycznych we współczesnym słownictwie polskim oraz we fleksji. Nabywa wiedzy na temat historii piśmiennictwa polskiego. Zna i rozpoznaje zabytki języka polskiego, umie przeczytać i zanalizować teksty staropolskie, umie określić pozycję języka polskiego na tle grupy pozostałych języków słowiańskich. Rozpoznaje cechy grafii i potrafi je charakteryzować.

Ćwiczenia warsztatowe mają na celu zapoznanie studentów z najważniejszymi zmianami fonetycznymi, jakie dokonały się w języku polskim oraz wykształcenie umiejętności: interpretacji przyczyn nieregularności systemowych, jakie istnieją we współczesnej polszczyźnie, rekonstrukcji stanu wcześniejszego, pozwalającej prześledzić procesy zmian, ich wpływ na morfologię i modyfikację systemu fonologicznego. Podstawą materiałową analizy zjawisk językowych są zabytki piśmiennictwa polskiego z XIV i XV w.

Długosz-Kurczabowa K., Dubisz St. Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 2001, Wyd. UW.

2. Karaś H., Gramatyka języka staro-cerkiewno-słowiańskiego. Materiały do ćwiczeń, Warszawa 1994.

3. Moszyński L. Wstęp do filologii słowiańskiej,wyd. II zmienione, Warszawa 2006, PWN.

4. Stieber Z. Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa 1966, PWN.

5. Strutyński J., Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Wydanie 8, Kraków 2000.

6. Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, Wrocław 1999.

5. Teksty staropolskie, analizy i interpretacje pod red. Wandy Decyk-Zięby i Stanisława Dubisza, Warszawa 2003, Wyd. UW.

7. Kuraszkiewicz W.,Podstawowe wiadomości z gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa 1970.

Przedmioty i programy , które trzeba zaliczyć wcześniej: Gramatyka opisowa współczesnego języka polskiego, Wstęp do językoznawstwa historycznego języka polskiego, Lekcje tekstów dawnych.

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

obowiązkowy

nie dotyczy

I. Wprowadzenie do fonetyki. Język staro-cerkiewno-słowiański, jego historia i zabytki. Ćwiczenia na tekstach w języku scs. (Moszyński 2006: 214-216, 89-135).

II. Prasłowiański system samogłoskowy i najważniejsze polskie zmiany. Język polski na tle innych języków słowiańskich. Alfabety. Metateza. Periodyzacja dziejów języka polskiego. (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 17-58, Strutyński 2000: 15-20).

III. Zabytki języka polskiego i grafia staropolska (Stieber1966:11-43, 61-81, Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 58-78, Walczak 1999: 17-116, Kuraszkiewicz 1970: 80-84).

IV. Przegłos lechicki, zjawiska anomalii i wyrównań analogicznych, konsekwencje (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 81-95, Strutyński 2000: 42-47). Ćwicz. na tekstach stp.

V. Powtórzenie materiału. Ćwicz. na tekstach stp.

VI. Jery: geneza, ewolucja, wokalizacja, wyrównania analogiczne (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 96-101, Strutyński 2000: 36-42). Ćwiczenia na tekstach stp.

VII. Wzdłużenie zastępcze i inne konsekwencje uchylenia prawa sylaby otwartej (Stieber 1966: 37-49, Strutyński 2000: 39-40). Iloczas, jego zanik i konsekwencje (Stieber 1966: 61-81; Strutyński 2000: 56-59). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

VIII. Historia i rozwój sonantów w języku prasłowiańskim i polskim (Stieber 1966: 52-58, Strutyński 2000: 52-56). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

IX. Geneza i rozwój samogłosek nosowych. Zjawiska anomalii, archaizmy (Stieber 1966: 37-40, Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 116-123). Ćwiczenia na tekstach stp.

X. Prasłowiański system spółgłoskowy i najważniejsze polskie zmiany. Palatalizacje (Strutyński 2000: 62-65). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

XI. Zmiany spółgłoskowe pod wpływem joty (Kuraszkiewicz 1970: 91-100, Stieber 1966: 61-81, Strutyński 2000: 62-74). Powtórzenie materiału.

XII. SPRAWDZIAN

XIII. Poprawa sprawdzianu. Rozwój grup spółgłoskowych. Ćwiczenia na tekstach stp.

XIV. Wprowadzenie do fleksji. Struktura morfologiczna wyrazu w języku pie., prsł. i pol. Deklinacje: mechanizm i chronologia przekształceń deklinacji tematowej w deklinację rodzajową. Kategoria rodzaju, liczby i przypadka (Strutyński 2000: 75-82).

XV. Repetytorium z fonetyki.

Długosz-Kurczabowa K., Dubisz St., Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Wyd. III, Warszawa 2006.

Kuraszkiewicz W., Podstawowe wiadomości z gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa 1970.

Moszyński L., Wstęp do filologii słowiańskiej, PWN, wydanie II zmienione, Warszawa 2006.

Stieber Z., Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, PWN, Warszawa 1966.

Strutyński J., Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Wydanie 8, Kraków 2000.

Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999.

Teksty staropolskie, analizy i interpretacje pod red. Wandy Decyk-Zięby i Stanisława Dubisza, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003.

Znajomość przedmiotów: Gramatyki opisowej współczesnego języka polskiego, Wstępu do językoznawstwa historycznego, Lekcji tekstów dawnych.

E-Learning (pełny kurs)

obowiązkowy

nie dotyczy

. Wprowadzenie do fonetyki. Język staro-cerkiewno-słowiański, jego historia i zabytki. Ćwiczenia nIa tekstach w języku scs. (Moszyński 2006: 214-216, 89-135).

II. Prasłowiański system samogłoskowy i najważniejsze polskie zmiany. Język polski na tle innych języków słowiańskich. Alfabety.

III. Periodyzacja dziejów języka polskiego. (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 17-58, Strutyński 2000: 15-20).

IV. Zabytki języka polskiego i grafia staropolska (Stieber1966:11-43, 61-81, Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 58-78, Walczak 1999: 17-116, Kuraszkiewicz 1970: 80-84).

V. Przegłos lechicki, zjawiska anomalii i wyrównań analogicznych, konsekwencje (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 81-95, Strutyński 2000: 42-47). Ćwicz. na tekstach stp.

VI. Powtórzenie materiału. Ćwicz. na tekstach stp.

VII. Prawo otwartej sylaby. Jery: geneza, ewolucja, wokalizacja, wyrównania analogiczne (Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 96-101, Strutyński 2000: 36-42). Ćwiczenia na tekstach stp.

VIII. Wzdłużenie zastępcze i inne konsekwencje uchylenia prawa sylaby otwartej (Stieber 1966: 37-49, Strutyński 2000: 39-40). Iloczas, jego zanik i konsekwencje (Stieber 1966: 61-81; Strutyński 2000: 56-59). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

IX. Historia i rozwój sonantów w języku prasłowiańskim i polskim (Stieber 1966: 52-58, Strutyński 2000: 52-56). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

X. Geneza i rozwój samogłosek nosowych. Zjawiska anomalii, archaizmy (Stieber 1966: 37-40, Długosz-Kurczabowa, Dubisz 2006: 116-123). Ćwiczenia na tekstach stp.

XI. Prasłowiański system spółgłoskowy i najważniejsze polskie zmiany. Palatalizacje (Strutyński 2000: 62-65). Ćwiczenia na tekstach staropolskich.

XII. Zmiany spółgłoskowe pod wpływem joty (Kuraszkiewicz 1970: 91-100, Stieber 1966: 61-81, Strutyński 2000: 62-74). Powtórzenie materiału.

XIII. SPRAWDZIAN

XIV. Omówienie sprawdzianu. Rozwój grup spółgłoskowych. Ćwiczenia na tekstach stp.

XV. Repetytorium z fonetyki.

Długosz-Kurczabowa K., Dubisz St., Gramatyka historyczna języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Wyd. III, Warszawa 2006.

Kuraszkiewicz W., Podstawowe wiadomości z gramatyki historycznej języka polskiego, Warszawa 1970.

Moszyński L., Wstęp do filologii słowiańskiej, PWN, wydanie II zmienione, Warszawa 2006.

Stieber Z., Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, PWN, Warszawa 1966.

Strutyński J., Elementy gramatyki historycznej języka polskiego, Wydanie 8, Kraków 2000.

Walczak B., Zarys dziejów języka polskiego, Wydawnictwa Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999.

Teksty staropolskie, analizy i interpretacje pod red. Wandy Decyk-Zięby i Stanisława Dubisza, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2003.

Znajomość przedmiotów: Gramatyki opisowej współczesnego języka polskiego, Wstępu do językoznawstwa historycznego, Lekcji tekstów dawnych

Kod do zespołu: t3oywvh.