Introduction to language studies

Przedmiot ma na celu wprowadzenie studenta w podstawowe zagadnienia lingwistyczne, a więc przede wszystkim odpowiedź na pytanie, czym w ogóle jest język, z czego składa się system językowy i jakie są reguły jego użycia. Treści przyswajane w cyklu zajęć będą stanowiły podstawę studiowania przedmiotów językoznawczych w całym cyklu studiów polonistycznych.

Celem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawowymi problemami językoznawstwa ogólnego oraz przygotowanie ich do studiowania kolejnych przedmiotów lingwistycznych.

Student poznaje strukturę języka jako systemu proporcjonalnych układów znaków oraz dowiaduje się, że istnieją reguły użycia tego systemu wspólne dla wszystkich jego użytkowników. Ma okazję samodzielnie zmierzyć się z lekturą tekstów lingwistycznych i opanować podstawową terminologię, z którą będzie się stykał w dalszym ciągu kształcenia filologicznego. W czasie wykładu student ma także okazję uczyć się dyskusji na temat trudnych, abstrakcyjnych problemów języka ludzkiego.

Problemy szczegółowe, przedstawiane i omawiane w czasie wykładu:

- Przedmiot językoznawstwa i różne aspekty badań lingwistycznych

- Językoznawstwo jako nauka interdyscyplinarna

- Różne klasyfikacje i typologie języków (genetyczne: rodziny, grupy, podgrupy językowe, język a dialekt; morfologiczne: języki pozycyjne, fleksyjne, aglutynacyjne; podział na języki naturalne i sztuczne)

- Koncepcja języka F. de Saussure’a (langue i parole, synchronia i diachronia)

- Język wśród innych systemów znaków – typologia znaków T. Milewskiego

- Istota znaku językowego

- Problem wyodrębniania jednostek językowych (układy proporcjonalne)

- Pojęcie znaczenia jednostek języka

- Podsystemy: system fonologiczny, morfologiczny i leksykalny języka (typy morfemów, rola opozycji, problem z frazeologią)

- Różne klasyfikacje wyrazów na części mowy (kryteria, problemy dyskusyjne)

- Funkcje języka według modeli aktu komunikacji K. Bühlera i R. Jakobsona

- Teorie aktów mowy (J. Austin, J.R. Searle, P. Grice)

- Problemy wypowiedzenia (zdanie a wypowiedzenie, struktura predykatowo-argumentowa, struktura tematyczno-rematyczna wypowiedzi)

- Opis semantyczny języka (różne koncepcje opisu)

- Problemy metatekstu

Austin J, L. (1958) Wypowiedzi performatywne [w:] tegoż: Mówienie i poznawanie, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa 1993: PWN, s. 311-334.

Bogusławski A. (1976) O zasadach rejestracji jednostek języka, "Poradnik Językowy" 1976 / 8, s. 356-364.

Bühler K. (1934) Teoria języka, przeł. J. Koźbiał, Uniwersitas, Kraków 2004, s. 25-34, 72-81

Danielewiczowa M. (2004) Przedmowa do wydania polskiego [w:] Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł. M. Danielewiczowa, Warszawa: Wyd. Dialog,

Grice H. P. (1968) Logika i konwersacja, przeł. J. Wajszczuk, [w:] „Przegląd Humanistyczny” 1977, nr 6, s. 85-99.

Jakobson R. (1960) Poetyka w świetle językoznawstwa, przeł. K. Pomorska, [w:] tegoż: W poszukiwaniu istoty języka, t. 2, PIW, Warszawa 1989, s. 23-36.

Lyons J. (1984) Semantyka, t. 1, PWN, Warszawa, s. 176-223.

Martinet A. (1960) Podwójne rozczłonkowanie języka [w:] Semiotyka dziś i wczoraj, red. L. Koj, J. Pelc, Ossolineum, Wrocław 1991.

Milewski T., Językoznawstwo, Warszawa 2004, s. 5-21, 37-90.

Polański K. red. (1999) Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław: Ossolineum.

de Saussure F. (1991) Kurs językoznawstwa ogólnego, przeł. K. Kasprzyk, Warszawa: PWN, cz. I (Zasady ogólne): rozdz. 1-3.

de Saussure F. (2004) Szkice z językoznawstwa ogólnego, przekł. M. Danielewiczowa, Warszawa: Wyd. Dialog, z cz. „Dokumenty dawne”: drugi wykład genewski i „Cechy mowy ludzkiej”.

Ullmann S. (1962) Pojęcie znaczenia [w:] Semiotyka dziś i wczoraj, red. L. Koj, J. Pelc, Ossolineum, Wrocław 1991.

Wierzbicka A. (1971) Metatekst w tekście [w:] O spójności tekstu, red. M. R. Mayenowa, Wrocław, s.105-121.

Wierzbicka A. (1967) O języku dla wszystkich, Warszawa.

Po cyklu wykładów student:

FP1_W02 - zna podstawową terminologię z dziedziny językoznawstwa, wymienia działy tej nauki i umie uzasadnić jej interdyscyplinarny charakter;

FP1_W06 - wie, jaką ewolucję przeszło w XX wieku językoznawstwo jako nauka, potrafi wymienić przełomowe prace i ich autorów oraz wskazać podstawowe metodologię współczesnej lingwistyki;

FP1_W17 - ma uporządkowana wiedzę szczegółową z zakresu wybranych zagadnień, które będą mu potrzebne w dalszym studiowaniu przedmiotów językoznawczych;

FP1_W22 - ma uporządkowana wiedze na temat języka jako systemu znaków, a także świadomość jego złożoności oraz problematyki pragmatycznej (związanej z użyciem systemu);

FP1_U02 - posiada podstawowe umiejętności krytycznego czytania lektur językoznawczych, wynajdywania zagadnień problemowych i dyskutowania o nich;

FP1_U05 - potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami językoznawczymi, m.in. dokonywać uproszczonej analizy fonologicznej, morfologicznej i składniowej;

FP1_U07 - umie zreferować przeczytany tekst językoznawczy

Udział w wykładzie 30 godz. - 1 punkt ECTS

Opracowanie lektur uzupełniających 30 godzin - 1 punkt ECTS

Przygotowanie do egzaminu 30 godzin - 1 punkt ECTS

Łącznie: 90 godzin - 3 punkty ECTS

Cykl wykładów zakończony jest egzaminem ustnym, do którego studenci dopuszczani są na podstawie obecności na zajęciach. Zestawy egzaminacyjne zawierają zarówno zadania szczegółowe (wskazywanie jednostek języka oraz wyjaśnianie omawianych zjawisk lingwistycznych na konkretnych przykładach), jak i bardziej ogólne (omawianie zagadnień i przeczytanych tekstów).

Na ocenę bardzo dobrą:

Student swobodnie posługuje się poznaną terminologią lingwistyczną, dokonuje poprawnej analizy wyrażeń, podaje własne przykłady omawianych zjawisk językowych oraz wskazuje kwestie dyskusyjne omawianych zagadnień, powołując się na przeczytane wnikliwie lektury.

Na ocenę dobrą:

Student swobodnie posługuje się poznaną terminologią lingwistyczną, przywołuje omówione na wykładzie przykłady poszczególnych zjawisk językowych, samodzielnie dokonuje analizy podanego wyrażenia.

Na ocenę dostateczną:

Student mylnie posługuje się terminami lingwistycznymi, z trudem przywołuje przykłady omawianych zjawisk językowych, z trudem dokonuje analizy przykładowego wyrażenia.