History of Polish Literature (the Old Polish Literature)

Poziom przedmiotu: podstawowy.

Cele przedmiotu: Umiejętność lektury różnego rodzaju tekstów staropolskich, oparta na świadomości potrzeby wiedzy kontekstowej, teoretycznoliterackiej oraz filologicznej.

Wymagania wstępne:

Od uczestników wymaga się, by przeszli pozytywnie wszelkie procedury weryfikacyjne, które prowadzą do przyjęcia na filologię polską UKSW. Konieczna jest ponadto znajomość języka polskiego w stopniu umożliwiającym nie tylko swobodną wypowiedź ustną, lecz także rozumiejącą lekturę dzieł literackich, prac naukowych oraz komunikatywną, zgodną z wymogami stylu naukowego wypowiedź pisemną.

Treści merytoryczne:

Zasadniczą treść zajęć stanowi wspólna lektura źródeł istotnych i charakterystycznych dla poszczególnych okresów historycznoliterackich (odpowiednio: średniowiecza, renesansu, baroku) połączona z rozważaniami wspartymi na zalecanych opracowaniach teoretycznych, obejmujących różne szkoły metodologiczne, oraz z elementy wykładu. Szczegółowy zakres tematyczny poszczególnych spotkań zawarty jest w spisie lektur.

Bogurodzica, [w:] Bogurodzica, oprac. J. Woronczak, Wrocław 1962.

lub: Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, lub: Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, oprac. W. Wydra, W. R. Rzepka, Wrocław 1984.

1. R. Mazurkiewicz, Deesis. Idea wstawiennictwa Bogarodzicy i św. Jana Chrzciciela w kulturze średniowiecznej, Kraków 2002, s. 218 - 291.

2. W. Wydra, Dlaczego pod Grunwaldem śpiewano „Bogurodzicę”? Trzy rozdziały o najdawniejszych polskich pieśniach religijnych, Poznań 2000. Pozycja dostępna na stronie BN: http://polona.pl/item/3000012/0/

3. A. Dąbrówka, Matka pieśni polskich, "Pamiętnik Literacki" 2005, z. 2

http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r2005-t96-n2/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r2005-t96-n2-s51-64/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r2005-t96-n2-s51-64.pdf

Chętni:

C.K. Święcki, Kultura piśmienna w Polsce średniowiecznej. X-XII wiek, Warszawa 2010.

W. Semkowicz, Paleografia Łacińska, Kraków 2011.

Kazania świętokrzyskie, [w:] Średniowieczna proza polska, oprac. Stefan Vrtel-Wierczyński, Wrocław 1959, lub: W. Wydra, R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do r. 1543, Wrocław 1984, lub Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja, nowe propozycje badawcze, red. P. Stępień, Warszawa 2009.

1. E. Auerbach, Język literacki i jego odbiorcy w późnym antyku łacińskim i średniowieczu, Kraków 2006, s. 29-64.

2. M. Hanczakowski , Kazania Świętokrzyskie, [w:] Lektury polonistyczne. Średniowiecze — Renesans — Barok, red. J. S. Gruchała, Kraków 1999, t. 3.

Chętni:

T. Mika, "Kazania świętokrzyskie" - od rękopisu do zrozumienia tekstu, Poznań 2012.

Anonim, tzw. Gall, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, Wrocław 2008. Obowiązuje znajomość listów i skrótów do poszczególnych ksiąg oraz przedmowy do ks. 1.

M. Plezia, wstęp, w: Gall Anonim, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, Wrocław 2008;

b. T. Jasiński, O pochodzeniu Galla Anonima, Kraków 2008, s. 9-25, 46-57.

c. M. Eder, In Search of the Author of Chronica Polonorum Ascribed to Gallus Anonymus: A Stylometric Reconnaissance, "Acta Poloniae Historica" 2015, t. 112;

https://apcz.umk.pl/czasopisma/index.php/APH/article/view/APH.2015.112.01

[wiem, tekst jest po angielsku, ale bardzo proszę spróbować się z nim zmierzyć - tak niestety wygląda część rzeczywiście nowych studiów nad literaturą, które korzystają z dobrodziejstw humanistyki cyfrowej].

Chętni:

Rott Dariusz, Gall Anonim w świetle najnowszych badań Tomasza Jasińskiego. "Littera Antiqua" Nr 12 (2017), s. 149-161'

Nobis operique favete. Studia nad Gallem Anonimem, red. A. Dąbrówka, E. Skibiński, W. Wojtowicz, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN 2017;

Renesansowa sarmacja

J. Maciejewski, Sarmatyzm jako formacja kulturowa (geneza i główne cechy wyodrębniające), "Teksty" 1974, nr 4 (dostępne także w: http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1974-t-n4_(16)/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1974-t-n4_(16)-s13-42/Teksty_teoria_literatury_krytyka_interpretacja-r1974-t-n4_(16)-s13-42.pdf).

2. M. Hanusiewicz-Lavallee, Czy był i czym był humanizm chrześcijański w Polsce?, w: Humanitas i christianitas w kulturze polskiej, red. M. Hanusiewicz-Lavallee, Warszawa 2009.

Chętni

T. Ulewicz, Sarmacja, Kraków 2006.

K. Koehler, Wstęp, w: Słuchaj mię, Sauromatha. Antologia poezji sarmackiej, oprac. K. Koehler, Kraków 2002.

J. Pelc, Dylamaty staropolskiego sarmatyzmu, w: Sarmackie Theatrum, red. R. Ocieczek, B. Mazurkowa, Katowice 2001.

J. Kochanowski, Fraszki, oprac J. Pelc, Wrocław 1991: Do gościa (I, 1), Na swoje księgi (I, 2), O żywocie ludzkim (I, 3), O Hannie (I, 5), Na matematyka (I, 53), O fraszkach (I, 100), Na lipę (II, 6), Do fraszek (III, 29), O fraszkach (III, 39), Marcinowa powieść (III, 85), O flisie (III, 86).

1. J. Sokolski, Lipa, Chiron i Labirynt. Esej o "Fraszkach", Wrocław 1998. (Całość)

2. J. Pelc, Wstęp [w:] Jan Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław

Jan Kochanowski, Przy pogrzebie rzecz, [w:] Wybór mów staropolskich, oprac. B. Nadolski, Wrocław 1961; wersja online: http://www.staropolska.pl/renesans/jan_kochanowski/Przy_pogrzebie_rzecz.html;

tenże, O śmierci Jana Tarnowskiego kasztelana krakowskiego, do syna jego Jana Krzysztofa, hrabie z Tarnowa, kasztelana wojnickiego, [w:] tenże, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1986.

1. J. Pelc, Wstęp, [w:] J. Kochanowski, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1986.

2. S. Zabłocki, Epicedium, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 2002.

Jan Kochanowski, Treny, oprac. M.R. Mayenowa, L. Woronczakowa, J. Axer, M. Cytowska, Wrocław 1983 (wydanie zalecane), lub: tenże, Treny, oprac. J. Pelc, Wrocław 1969 i nast.

1. M. Cytowska, Nad trenami Jana Kochanowskiego. Od motta do genezy poematu, „Pamiętnik Literacki” 1979, z. 1, s. 181–186; http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1979-t70-n1/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1979-t70-n1-s181-186/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1979-t70-n1-s181-186.pdf

2. P. Wilczek, Dialog masek. Próba interpretacji "Trenów" Jana Kochanowskiego jako poematu polifonicznego, "Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego" 1992, nr 1225; http://otworzksiazke.pl/images/ksiazki/dyskurs_przeklad_interpretacja/dyskurs_przeklad_interpretacja.pdf

Chętni:

S. Grzeszczuk, „Treny” — próba interpretacji dramatu filozoficznego, [w:] Kochanowski. Z dziejów badań i recepcji twórczości, oprac. M. Korolko, Warszawa 1980, s. 495–507.

Ł. Górnicki, Demon Socratis, oprac. R. Pollak, w: tegoż, Pisma, t. II, Warszawa 1961; starsza edycja online: https://fbc.pionier.net.pl/details/nn2T3tw

Apulejusz z Madaury, O Bogu Sokratesa…, tłum. i oprac. K. Pawłowski, Warszawa 2002; tekst dostępny także pod adresem: http://pantheion.pl/Apulejusz-O-Bogu-Sokratesa

Chętni:

1. J. Sokolski, Staropolskie zaświaty. Obraz czyśćca, piekła i nieba w renesansowej i barokowej literaturze polskiej wobec tradycji średniowiecznej, Wrocław 1994.

2. M. Pilaszek, Procesy o czary w Polsce w wiekach XV-XVIII, Kraków 2008.

3. J. Sprenger, Młot na czarownice. Postępek zwierzchowny w czarach, a także sposób uchronienia się ich, i lekarstwo na nie w dwóch częściach zamykający […], tłum. S. Ząbkowic, red. R. Lewandowski, Wrocław 1992.

D. Naborowski, Poezje, oprac. J. Dürr-Durski, Warszawa 1961, (należy zapoznać się z układem tomu) utwory: O doktorze; Na oczy królewny...; Impreza. Calando poggiando, to na dół, to do góry; Kalendy styczniowe...;

Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku, oprac. K. Mrowcewicz, Warszawa 2010, utwory Naborowskiego: Cień, Sól, Róża.

1. A. Karpiński, Wiek rękopisów, w: Tekst staropolski. Studia i szkice o literaturze dawnej w rękopisach, Warszawa 2003, s. 13-59.

2. M.K. Sarbiewski, O poincie i dowcipie, w: tegoż, Wykłady poetyki, oprac. S. Skimina, s. 5-11 (rozdział II).

3. A Borowski, Daniel Naborowski - wiersze wybrane, w: Lektury polonistyczne. Średniowiecze — Renesans — Barok, red. A. Borowski, J.S. Gruchała, Kraków 1997, t. 1.

Chętni:

1. J. Dürr-Durski, Daniel Naborowski: monografia z dziejów manieryzmu i baroku w Polsce. Łódź - Wrocław 1966.

2. K. Mrowcewicz, Trivium poetów polskich epoki baroku: klasycyzm - manieryzm - barok, Warszawa 2005.

3. D. Chemperek, "Umysł przecię z swojego toru nie wybiega". O poezji medytacyjnej Daniela Naborowskiego, Lublin 1998.

Kasper Miaskowski, Zbiór rytmów, wyd. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 1995. Wiersze: Historyja na godziny kościelne rozdzielona.

Oraz:

Męka Pana naszego Jezusa Chrystusa (Passio Domini nostri Jesu Christi), w: Dramaty staropolskie, oprac. J. Lewański, Warszawa 1963, s. 193-194 [Actus sextus; mile widziana lektura całości].

1. A. Dąbrówka, teoretyczne kryterium średniowieczności utworów literackich, w: Literatura staropolska w dydaktyce uniwersyteckiej, red. J. Okoń, M. Kuran, Łódź 2007;

2. K. Wierzbicka-Trwoga, Poezja święta. Trzy cykle religijne baroku europejskiego, Warszawa 2014, s. 325-358.

Chętni

1. K. Koehler, Domek szlachecki w literaturze polskiej epoki klasycznej, Kraków 2005, s. 87-103, 147-161.

2. A. Czyż, Wstęp do barokowej poezji metafizycznej, „Przegląd Humanistyczny” 1982, nr 10;

Szymon Zimorowic, Roksolanki, wyd. R. Grześkowiak, Warszawa 1999 (wydanie zalecane), lub tenże, Roksolanki, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1981, lub tenże, Roksolanki, oprac. L. Ślęk, Wrocław 1983 i nast. Wydanie zalecane dostępne także w sieci: http://staropolska.pl/barok/barok_006.html lub po zalogowaniu: https://www.academia.edu/8124045/Szymon_Zimorowic_Roksolanki_to_jest_Ruskie_panny_critical_ed._preface_notes_by_R._Grze%C5%9Bkowiak_Warszawa_1999

1. K. Mroczek, Epitalamium, [w:] Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990.

2. P. Stępień, „Amarant” znaczy „nie więdnący”. Tajemnice neoplatońskiej architektury „Roksolanek” Szymona Zimorowica, „Pamiętnik Literacki” 1996, z. 1, s. 19–38; http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1996-t87-n1/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1996-t87-n1-s19-38/Pamietnik_Literacki_czasopismo_kwartalne_poswiecone_historii_i_krytyce_literatury_polskiej-r1996-t87-n1-s19-38.pdf

Chętni:

1. M. Trębska, Staropolskie szlacheckie oracje weselne : genologia, obrzęd, źródła, Warszawa 2008.

2. Niewolak-Krzywda, „Roksolanki” Szymona Zimorowica, [w:] Lektury polonistyczne. Średniowiecze — Renesans — Barok, red. A. Borowski, J. S. Gruchała, t. 2, Kraków 1997, s. 261–285.

J.Baka, Uwagi, oprac. A. Czyż, A. Nawarecki, Lublin 2000. W ostateczności można korzystać z wydania J. Baka, Poezje, oprac. A. Czyż, A. Nawarecki, Warszawa 1986. Z części "Uwagi rzeczy ostatecznych i złości grzechowej" utwory: Do czytelnika, Uwaga o wieczności, Uwaga wieczorna, Suplika pokutującego. Z części "Uwagi śmierci niechybnej" utwory: Do czytelnika, Starym uwaga, Uwaga damom, Uwaga nikczemności świata.

Nawarecki, Czarny karnawał „Uwagi śmierci niechybnej” księdza Baki — poetyka teksty i paradoksy recepcji, Wrocław 1991, s. 23–5354–79, 80–113, 114–143).

Czarnoleska muza:

Tobiasz Wiszniowski, Treny, oprac. J. Wójcicki, Warszawa 2008; starsza edycja online: https://books.google.pl/books?id=YoMAAAAAcAAJ&dq=tobiasz%20wiszniowski%20treny&hl=pl&pg=PA41#v=onepage&q&f=false. Należy zapoznać się z układem zbioru. Treny: I, III, IV, V, XV, XVI.

1. J. Pelc, Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej (od XVI do połowy XVIII w.), Warszawa 1965, s. 88-94, 101-113, 174-188 [działy: Cytat z Kochanowskiego..., Model liryki czarnoleskiej, Naśladowcy "Trenów"].

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest uczestnictwo w zajęciach, a w przypadku zajęć online wypełnianie quizów do poszczególnych tematów na platformie Moodle (dopuszczalne są dwie nieobecności w semestrze), oraz zaliczenie kolokwium semestralnego w formie quizu na platformie Moodle.