Metodologia badań literackich

podstawowy

FP2_W03

FP2_W07

FP2_W16

FP2_U05

FP2_K01 symbol/symbole efektów kształcenia

1) Zarys ogólnej metodologii nauk; nauki indukcyjne i dedukcyjne;

2) Arystotelizm i platonizm;

3) Pozytywizm i przełom antypozytywistyczny (Dilthey);

4) Przełom modernistyczny. W stronę Bergsona, Nietzschego, Crocego

5) Psychoanaliza (Freud, Jung, Lacan);

6) Hermeneutyka XX wieku;

7) Fenomenologia;

8) Marksizm;

9) Strukturalizm;

10) Semiotyka;

11) Filozofia dialogu. Bachtin;

12) Przełom postmodernistyczny. Dekonstrukcja;

13) Badania feministyczne; badania gender i queer; kulturalizm, postkolonializm

14) Pragmatyzm, historyzm, nihilizm, posthumanizm i inne najnowsze prądy;

15) Rzut oka na modernizm i postmodernizm. Dylematy współczesnej metodologii badań literackich.

Celem zajęć jest ukazanie refleksji o literaturze jako dynamicznego procesu, rozwijającego się od starożytności - pokazanie węzłowych koncepcji, problemów, pojęć, dyskusji i przełomów. Tradycja myślenia o literaturze zawiera wątki, które stale ulegają odnowieniu i reinterpretacji. Pełne rozumienie współczesności jest niemożliwe bez właściwego rozpoznania przeszłości.

Wszystkie koncepcje dotyczące metod badania literatury prezentowane są na tle całościowo ujętej myśli danego twórcy lub prądu, ze szczególnym uwzględnieniem założeń metodologicznych, wynikających z wizji świata, koncepcji poznania, teorii dzieła sztuki i ujęcia przeżycia estetycznego.

Cykl ćwiczeń prezentuje główne kierunki w metodologii badań literackich od koncepcji pozytywistycznych H. Taine'a po współczesność. Niektóre koncepcje studenci poznawali w trakcie zajęć z teorii literatury, ponieważ wszystkie czytane artykuły były omawiane w szkicowo nakreślonym kontekście metodologicznym (hermeneutyka, psychoanaliza, strukturalizm, semiotyka, dekonstrukcja). Cykl ukazuje żywotność tradycji hermeneutycznej, filologicznej i filozoficznej oraz przemiany metodologii badań literackich pod wpływem koncepcji naukowości, formułowanych w wieku XIX i XX. Analizuje refleksję o literaturze płynącą z przełomu modernistycznego. Ukazuje dynamikę przemian w myśleniu literaturze, przedstawia nurty modernistyczne i postmodernistyczne w ich pokrewieństwie i przeciwieństwach. Rozpatruje inspiracje filozoficzne we współczesnych nurtach literackich, zwłaszcza w fenomenologii, marksizmie i dekonstrukcji (Kant, Hegel) oraz w ogólnych ujęciach modernizmu i postmodernizmu. Analizuje stan kryzysu nauki o literaturze i jej trwałe osiągnięcia.

Elementy ogólnej metodologii nauk:

K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, Warszawa 1974 (Część druga: O wnioskowaniu, r. I, II, III, Część trzecia, r. I, II, III punkt A: Baza empiryczna);

K. Ajdukiewicz, Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Warszawa 1983; Część pierwsza: Teoria poznania (s. 27-100);

Metodologia badań literackich:

S. Skwarczyńska, Kierunki w badaniach literackich, Kierunki w badaniach literackich. Od romantyzmu do połowy XX wieku, Warszawa 1984;

S. Skwarczyńska, [Rozprawy wstępne do poszczególnych tomów:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, Kraków 1965 i lata następne;

Z. Mitosek, Teorie badań literackich, Warszawa 1998 i nast.;

A. Hutnikiewicz, Od czystej formy do literatury faktu. Główne teorie i programy literackie XX wieku, Warszawa 1997

- R. Ingarden, Szkice z filozofii literatury, Łódź 1947; wyd. 2: Kraków 2000.

- Teorie literatury XX wieku, red. A. Burzyńska i M.P. Markowski, Kraków 2006; Podręcznik;

- A. Compagnon, Demon teorii, Gdańsk 2011;

Antologie:

Obowiązuje znajomość głównych wątków ze wstępów oraz lektura wybranych tekstów podanych w literaturze źródłowej:

- Teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. S. Skwarczyńska, t. I-II Kraków 1965-1966, t. III-IV Kraków 1974-1981 [w każdym tomie wstęp historyczny i obszerna bibliografia];

- Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. H. Markiewicz, wyd. II, Kraków 1976 i lata następne;

- Teorie literatury XX wieku, red. A. Burzyńska i M. P. Markowski, Kraków 2006. Antologia [wiele tekstów edytowanych ze skrótami, zaleca się czytanie pełnych wersji w innych wydaniach]

- Manifesty romantyzmu 1790-1830. Anglia. Niemcy. Francja, red. A. Kowalczykowa, Warszawa 1995

- Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, wyb. i oprac. Tadeusz Namowicz, Wrocław, "Ossolineum" 2000

- Po strukturalizmie. Współczesne badania teoretycznoliterackie, red. R. Nycz, Wrocław 1992

- Postmodernizm. Antologia przekładów, wyb., oprac., przedm. R. Nycz, Kraków 1996

[tam obszerna bibliografia]

- Dekonstrukcja w badaniach literackich, red. R. Nycz, Gdańsk 2000 [tam bibliografia]

- Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie - antologia szkiców, red. A. Nasiłowska, Warszawa 2001 [tam bibliografia]

Osiągnięcie przez Studenta dobrej znajomości podstawowych trendów i zagadnień w dziejach teoretycznej refleksji nad literaturą ze szczególnym uwzględnieniem metodologii badań literackich XX wieku. Umiejętność analizy tekstu naukowego z dziedziny literaturoznawstwa pod kątem metodologicznym. Zdolność do refleksji metodologicznej nad własną i cudzą pracą naukową. Umiejętność zaprojektowania własnej pracy badawczej. Nauka twórczego i krytycznego myślenia.

Metoda:

Rozmowa o lekturze. Student przychodzi na ćwiczenia po lekturze podanych tekstów źródłowych, które są komentowane i wprowadzane w szerszy kontekst.

Kryterium oceny:

Obecność na ćwiczeniach. Znajomość tekstów źródłowych. Znajomość materiału przedstawianego na wykładach. Wiedza o głównych kierunkach w badaniach literackich, umiejętność przedstawienia założeń metodologicznych i charakterystycznych dla danej szkoły poglądów. Umiejętność posługiwania się terminologią z zakresu teorii literatury i metodologii. Umiejętność rozważenia danego problemu metodologicznego na gruncie metod kilku szkół. Umiejętność formułowania problemów badawczych i znajdywania dla nich odpowiednich kontekstów metodologicznych.