Przemiany obyczajów w XX i XXI wieku

podstawowy

Wiedza:

K_W02

K_W04

K_W05

Umiejętności:

K_U01

K_U02

Kompetencje społeczne:

K_K02

K_K03

K_K07

Chęć do słuchania, później także powiedzenia czegoś od siebie, przede wszystkim gotowość do podjęcia lektury oraz intelektualna ciekawość świata.

OBYCZAJOWA HISTORIA POLSKI W LATACH 1877-2023.

Polski, ale w europejskich kontekstach; między umownym tysiąc osiemset siedemdziesiątym siódmym (kiedy to oddano do użytku Kolej Nadwiślańską) a nieumownym dwa tysiące dwudziestym trzecim (kiedy to czas przejazdu po niektórych jej szlakach pozostał podobny)

1. Obyczaj. Póba definicji

O UNIFIKACJI OBYCZAJÓW:

2. Jedzenie i głód

3.Mieszkanie i bezdomność

4. Ubranie i nagość

5. Seks i wstrzemięźliwość

6. Seks i przyjemność

7. Wychowanie i nauka

8. Higiena i brud

9. Rozrywka i zabawa

10. Choroba i umieranie

11. Pochówek i żałoba

.

O RÓżNICACH W OBYCZAJACH:

12. ...między sacrum a profanum

13. ...między Wschodem a Zachodem

14. ...między miastem a wsią

SYTUACJE SKRAJNE:

15. Wojna, okupacja, Zagłada

ŹRÓDŁA

Wkrótce

TEKSTY:

J. Grad, Obyczaj a moralność. Próba metodologiczna uporządkowania badań dotychczasowych, Poznań 1993.

M. Szpakowska (red.), Jak badać obyczaje?, Warszawa 2007

J. Grad, Zwyczaj, Encyklopedia socjologii. Suplement, Warszawa 2005.

B. Jedynak, Obyczaje domu polskiego w czasach niewoli 1795-1918, Lublin 2001

A. Chwalba (red.), Obyczaje w Polsce od średniowiecza do współczesności, Warszawa 2015

M. Szpakowska, Chcieć i mieć. Samowiedza obyczajowa w Polsce czasu przemian, Warszawa 2003

B. Łaciak, Obyczajowość polska czasu transformacji, czyli o wojnie postu z karnawałem, Warszawa 2005

W.G. Sumner, Naturalne sposoby postępowania w gromadzie. Studium socjologicznego znaczenia praktyk życia codziennego, manier, obyczajów oraz kodeksów moralnych, Warszawa 1995.

A. Appadurai, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, Kraków 2005

W. Kuligowski, Antropologia współczesności. Wiele światów, jedno miejsce, Kraków 2005.

A. Tyszka. Uczestnictwo w kulturze. kulturze różnorodności stylów życia, Warszawa 1970.

J. Grad, H. Mamzer (red.), Ludyczny wymiar kultury, Poznań 2007.

W_ 1 rozumie kluczowe pojęcie OBYCZAJU, potrafi poruszać się w terminologicznym gąszczu, nie daje się zwieść pseudointelektualnym manierystom, który tworzą obyczajowo-komunikacyjne pseudoteorie

W_ 2 rozumie, jak bardzo życie ludzi pozostaje unormowane obyczajowo, że NORMY te, mające najrozmaitszy charakter i pochodzenie, są powszechne, a za ich złamanie grozi sankcja: od wykluczenia po krzywe spojrzenie sąsiada

W_ 3 rozumie znaczenie obyczaju/ów, dla NAUK O KULTURZE. Potrafi zdefiniować je właśnie jako naukę o ludziach i ich obyczajach

U_ 1 rozumie, że żyje we wszechogarniającym świecie obyczajów i potrafi obserwować świat jako utkany przez normy. Ta świadomość zmienia go w kulturoznawcę świadomego codzienności, kulturoznawcę par excellence

U_ 2 rozumie, że sam jest kulturoznawczym paradoksem: przedmiotem i podmiotem poznania, staje się takim samolaboratorium badań obyczajów

U_ 3 last not least rozumie, że nauki o kulturze mają przepiękną, choć niezbadaną przyszłość

K_1 rozumie, że istnieją obyczaje, które chronią znaczące wartości moralne oraz te, które, choćby uświęcone tradycją, mają inne znaczenie. Potrafi je odróżnić.

K_2 rozumie, że wystawianie ocen w związku z przestrzeganiem lub łamaniem tych drugich stanowi bardzo delikatną materię, że ludzie mają prawo choćby do tego, co sam uważa za zbyt staromodne lub zbyt postępowe albo dziwactwo. Owszem, wciąż jest krytyczny wobec świata, ale jego krytycyzm zostaje poddany eksperymentowi. W nim pod obyczajem najpierw znajduje jego właściciela.

Egzamin ustny składa się z dwóch części:

1. Studenci na podstawie dwudziesto i dwudziestopierwsowiecznych powieści realistycznych lektur oraz na podstwie treści uzyskanych na wykładzie przedstawiają obyczajową warstwę zapisanego tu doświadczenia. Ich zadaniem będzie choćby wychwycenie norm, którymi na co dzień albo od święta kierują się i podlegają autorzy wraz z ich otoczeniem.

Tomasz Mann (1875-1955)

Budenrbokowie, Czrodziejska góra, Śmierć w Wenecji, Doktor Faustus

John Steinbeck (1902-1968)

Grona gniewu, Na wschód od Edenu, Myszy i ludzie, Tortila Flatt, Znikający autobus

Alberto Moravia (1907-1990)

Obojętni, Maskarada, Pogarda, Matka i córka, Nieposłuszeństwo Opowiadania rzymskie, Miłość małżeńska

Elias Canetti (1905-1994)

Auto da fe, Komedia próżności, Ocalony język, Pochodnia w uchu, Gra oczu

Bohumil Hrabal (1914-1997)

Lekcje tańca dla starszych i zaawansowanych, Pociągi pod specjalnym nadzorem, Zbyt głośna samotność, Postrzyżyny, Sprzedam dom, w którym już nie chcę mieszkać, Święto przebiśniegu Aferzyści i inne opowiadania, Obsługiwałem angielskiego króla

Toni Morrison (1931-2019). Jazz, Raj, Dom, Umiłowana, Pieśń Salomonowa, Kto jest górą?

Marek Hłasko (1934-1969)

Ósmy dzień tygodnia, Pierwszy krok w chmurach, Brudne czyny, Następny do raju, Wszyscy byli odwróceni

Philip Roth (1933-2018)

Kompleks Portnoya, Lekcja anatomii, Ludzka skaza, Amerykańska sielanka, Wzburzenie, Upokorzenie,

Elfriede Jelinek (1946-)

Amatorki, Wykluczeni, Pianistka, Pożądanie, Dzieci umarłych, Żądza, Zazdrość, Babel

Oksana Zabużko (1960-)

Badania terenowe nad ukraińskim seksem, Bajka o kalinowej fujarce , Siostro, siostro, Muzeum porzuconych sekretów

2. Wybierają z przedstawionego tam świata jedno zjawisko obyczajowe i przedstawiają historię jego przemian w latach, powiedzmy, 1877-2023

Praktyki zawodowe z obyczajów odbywają się na każdym kroku, ale formalnych brak.