History of Medicine

Celem zajęć jest wprowadzenie studentów w historię medycyny - przede wszystkim w oparciu o zachowane materiały i teksty źródłowe - od pradziejów do współczesności w podstawowym zakresie proponowanych tematów:

1. Medycyna prehistoryczna i wczesne cywilizacje

2. Medycyna w Grecji i Imperium Rzymskim

3. Medycyna średniowieczna

4. Renesans do wczesnego okresu nowożytnego

5. XIX wiek: postęp współczesnej medycyny

6. XX wiek do II wojny światowej

7. Po II wojnie światowej

8. Podsumowanie

1. Medycyna prehistoryczna i wczesne cywilizacje

Czy medycyna starożytnej Mezopotamii i Egiptu była podstawą dla rozwoju sztuki medycznej w Europie? Czy możemy twierdzić, że medycyna mezopotamska opierała się wyłącznie na magiczno-religijnym światopoglądzie mieszkańców Mezopotamii? Świątynna edukacja medyczna i leczenie w starożytnym Egipcie. Papirus Edwina Smitha, papirus Ebersa oraz inne teksty medyczne starożytnego Egiptu. Czy dzieło greckiego dziejopisarza Herodota pozwala zrozumieć i poznać medycynę starożytnego Egiptu i Babilonu?

2. Medycyna w Grecji i Imperium Rzymskim

Czy Asklepios był bogiem, czy tylko uzdrowicielem? Asklepiejony. Szkoły na wyspach Knidos i Kos. Początki teorii humoralnej. Hippocrates i Corpus Hippocratcum. Przysięga Hippocratesa: fakty i mity. Medycyna hellenistyczna i pierwsze teorie oftamologiczne i dotyczące pulsu: Praxagoras, Herophilos, Erasistratus. Czy Celsus, Galen, Aecjusz, Orybazjusz i Paweł z Eginy to geniusze sztuki medycznej, czy genialni kompilatorzy i odtwórcy? Czy wszyscy oni byli praktykującymi lekarzami?

3. Medycyna średniowieczna: VIII – XIV wiek

Medycyna cywilizacji islamskiej. Aktywność translatorska lekarzy syryjskich, perskich i arabskich w tłumaczeniu dzieł Hippoctaresa, Galena oraz innych nie tylko greckich starożytnych dzieł. Muhammad ibn Zakariya al-Razi jako jeden z niekwestionowanych autorytetów medycyny europejskiej aż do XVII wieku. Abu-Ali al-Husayn ibn Abdullah ibn-Sina (Avicenna) i jego największe dzieło „al-Canon fi al Tibb”, czyli „Kanon medycyny”. Medycyna europejska i pierwsza medyczna szkoła w Salerno (Schola Medica Salernitana). Konstantyn Afrykańczyk. Uniwersytet w Padwie. Szpitale i lekarze w okresie średniowiecza.

4. Renesans do wczesnego okresu nowożytnego XV – XVIII wiek

Florenccy kolekcjonerzy i kopiści manuskryptów medycznych. Odrodzenie medycyny na uniwersytecie w Padwie. Andreas Vesalius i zakwestionowanie galenowego wykładu o anatomii. Pierwsza prawidłowo opisana anatomia: „De humani corporis fabrica”. Kontynuatorskie prace Gabriela Fallopiusa oraz Hieronymusa Fabriciusa ab Aquapendente (praca nad zastawkami żylnymi), „De venarum ostiolis” (1603). Początki leczenia celowanego, czyli zasada celowego podawania leków: Paracelsus (Phillippus Aureolus Theophrastus Bombastus von Hohenheim). Jatrochemia. Kroniki medyczne Jacquesa Houlliera, Françoisa Valleriola [né Variola], Ambroise Paré (ojciec współczesnej chirurgii). William Harvey i jego rewolucyjne dzieło na temat serca i układu krążenia: "Exercitatio anato mica de motu cordis et sanguinis in animalibus”. Angielski Hippocrates, Thomas Sydenham. Giovanni Battista Morgagni z Padwy i jego dzieło „De Sedibus et Causis Morborum” początkiem patologii. XVII wiek, złotym wiekiem bolońskiej medycyny. Samuel Hahnemann z Lipska, twórca homeopatii. G.W. Leibniz i jego postulaty dotyczące nauczania medycyny i organizacji służby zdrowia. Chirurgia w drodze do nowoczesności. Hiszpańskie poszukiwanie ziół leczniczych. Ustawa o aptekarstwie. Mesmeryzm.

5. XIX wiek.: postęp współczesnej medycyny

Tworzenie się nowoczesnej medycyny (od rewolucji francuskiej do pierwszej wojny światowej). Teoria zarazków i bakteriologia. Przełom bakteriologiczny. Louis Pasteur, prekursor mikrobiologii. Odo Bujwid i jego prace na szczepionką przeciwko wściekliźnie i upowszechnieniem na ziemiach polskich światowej wiedzy z dziedziny mikrobiologii lekarskiej. Robert Koch i wyodrębnienie bakterii gruźlicy. Kobiety w medycynie: lekarki i pielęgniarki. Znieczulenie oraz powstawanie i systematyczny rozwój antyseptycznych, jak i aseptycznych bloków i sal operacyjnych.Sposoby leczenia niektórych endemicznych chorób zakaźnych. Pierwsze kliniczne użycie promieni rentgenowskich.

6. XX wiek: do II wojny światowej

Wojna i medycyna XX wieku. Hiszpanka, największa pandemia XX wieku. Projekty amerykańskiego Czerwone Krzyża mające na celu zreformowanie europejskiej opieki społecznej i zdrowia publicznego na wzór wypracowanych i praktykowanych działań w USA. II wojna światowa i nazistowskie (pseudo) badania medyczne. Kodeks norymberski.

7. XX i XXI wiek: po II wojnie światowej

Powstanie Światowej Organizacji Zdrowia przy ONZ. Zwalczanie chorób zakaźnych. Powstawanie nowych szczepionek. Ujarzmienie bakterii? Zagrożenie nowymi epidemiami. Zdefiniowanie gorączek krwotocznych i HIV. Choroby cywilizacyjne. Rozwój genetyki. Nowoczesna chirurgia: neurochirurgia, kardiochirurgia oraz przeszczepy innych narządów. Chirurgia laparoskopowa. Medyna oparta na dowodach. Projekt „Zdrowe miasta”.

8. Podsumowanie

Archeologia i historia w służbie współczesnej medycyny. Medycyna i nauki jej pokrewna dla lepszego poznania i zrozumienia historii.

WAŻNE!

REALIZACJA POSZCZEGÓLNYCH TEMATÓW WYKŁADÓW MOŻE BYĆ NIEZNACZNIE OPÓŹNIONA W STOSUNKU DO PODANYCH TERMINÓW.

Literatura obowiązkowa:

T. Brzeziński., "Historia medycyny", Warszawa 2004.

Z. Gajda,” Do historii medycyny – wprowadzenie”, Wydawnictwo WAM, 2011.

W. Szumowski: Historia medycyny filozoficznie ujęta. Kraków 2008

Literatura dodatkowa:

M. Grmek ,Historia chorób u zarania cywilizacji zachodniej", tłum. A., B., Matusiak, Warszawa 2002.

R. W. Gryglewski, „Rozwój medycyny od starożytności do XV wieku”, http://copernicus.torun.pl/nauka/medycyna/1/

J.Krajewska, A. Głusiuk, "Epidemie: Ks. I i III Hipokratesa oraz w greckiej i rzymskiej historiografii w starożytności i wczesnym średniowieczu", Warszawa, 2016.

J. Krajewska, „Artefix Medicinae”, czyli o Celsusie i <De Medicina>. Wybrane zagadnienia", Saeculum Christianum, 2019, s.5-14.

J. Iwańska (Krajewska), "Znaczenie terminu „epidemia” w starożytnej literaturze grecko-rzymskiej (Próba analizy na wybranych przykładach)", w: "Seminare. Poszukiwania naukowe", 2014, s. 175-184.

J. Krajewska, "Największa pandemia XX wieku. Dyskusja na temat źródeł i globalnej śmiertelności pandemii grypy w wybranej literaturze światowej". w: "Czystość i brud. Higiena między wielkimi wojnami", Bydgoszcz, 2017, s. 11-25.

Pozostała literatura będzie sukcesywnie zamieszczana (również w formie plików) na platformie MS Teams.

Ma wiedzę o medycynie ludów pierwotnych i najdawniejszych cywilizacji w tym: Mezopotamii, Egiptu, Grecji i Rzymu. Posiada wiedzę na temat charakterystycznych cech medycyny Bizancjum, arabskiej medycyny średniowiecznej (w tym arabskiej Hiszpanii), łacińskiej medycyny okresu średniowiecza.

Posiada wiedzę na temat renesansu medycyny starożytnej w okresie nowożytnym i najważniejszych odkryć w tej epoce.

Rozumie znaczenie przełomu bakteriologicznego w XIX wieku oraz okryć w medycynie na miarę nagrody Nobla do początków XXI wieku.

Ma uporządkowaną wiedzę na temat epidemii i pandemii od starożytności do początków XXI wieku.

Uzasadnienie pkt. ECTS:

1. udział w zajęciach = 15 godz.

2. samodzielna lektura wskazanej literatury = 14 godz.

3. konsultacje: 1 godz.

Razem: 30 godz. : 30 godz. = 1 pkt. ECTS

1. obecność na wykładach obowiązkowa

2. egzamin pisemny obejmujący materiał prezentowany na wykładach

(tezy do egzaminu zostaną zamieszczone na platformie MS Teams do 31 stycznia)

51% - 60% - ocena dostateczna (3)

61% - 70% - ocena dostateczna plus (3,5)

71% - 80% - ocena dobra (4)

81% - 90% - ocena dobra plus (4,5)

91% - 100% - ocena bardzo dobra (5)