Książka w kulturze umysłowej Polski do końca XVIII w.

historia

podstawowy

BIB2_W01

BIB2_W04

BIB2_W05

BIB2_W06

BIB2_U05

Podstawowa znajomość historia Polski oraz dziejów powszechnych, a także znajomość nauk pomocniczych historii.

Zapoznanie studentów z rolą i znaczeniem książki i bibliotek oraz ich wpływem kulturowym na społeczeństwo na przestrzeni wieków do końca XVIII stulecia.

W ramach wykładu omówione zostaną najpierw podstawowe zagadnienia z zakresu nauki o książce jako dyscyplinie naukowej, która bada książkę m. in. w całym jej procesie historycznym, poprzez ukazanie ewolucji wszelkich środków używanych do utrwalania (zapisywania) oraz przekazywania treści. Konsekwencją zróżnicowania typizacji książki jest jej ukazanie od czasów najdawniejszych, co pozwala prześledzić jej różne formy od starożytności, przez średniowiecze aż po czasy nowożytne (starożytny Egipt, Mezopotamia, Chiny, Grecja, Bizancjum, Rzym). Zarówno książka rękopiśmienna jak i później książka drukowana miała na celu zaspokojenie określonych potrzeb intelektualnych, duchowych i pragmatycznych. Z czasem równolegle „towarzyszyć jej będzie” historia bibliotek, które od starożytności w różnych rejonach świata poprzez całe europejskie i polskie średniowiecze oraz czasy nowożytne nierozerwalnie łączą się z dziejami książki.

Przedmiotem omówienia będą również podstawowe materiały pisarskie, elementy zdobnictwa i oprawy ksiąg rękopiśmiennych, pierwsze biblioteki średniowieczne i ich zawartość, książka drukowana (ksylograficzna, inkunabuły) i ich wpływ na rozwój myśli ludzkiej. Ważnym zagadnieniem w ramach szeroko pojętej nauki o książce jest bibliotekoznawstwo, czyli jeden z działów nauki o książce, poświęcony dziejom bibliotek, ich organizacji, typologii bibliotek i związane z tym rozróżnieniem, odmiennie realizowane funkcje społeczne i naukowe. Bibliotekoznawstwo obejmuje cały zespół zagadnień teoretycznych, związanych z gromadzeniem materiałów bibliotecznych, ich oprawą, konserwacją, udostępnianiem oraz czytelnictwem. Jego początki sięgają czasów nowożytnych i działalności Gabriela Naude (1600-1653), francuskiego bibliotekarza i bibliografa, inicjatora otwarcia bibliotek dla szeroko pojętego czytelnika, co wyraził w wydanym przez siebie w 1627 r. dziele Advis pour dresser une bibliothec...., w którym wygłosił, iż biblioteka otwarta być musi dla wszystkich..., dla każdego człowieka, który chciałby z niej skorzystać.

1. Bielawski J., Książka w świecie islamu, Wrocław 1991.

2. Bieńkowska B., Chamerska H., Tysiąc lat książki i bibliotek w Polsce, Wrocław 1992.

3. Birkenmajer A., Książka rękopiśmienna, w: Aleksander Birkenmajer. Studia bibliologiczne, red. H. Więckowska, A. Birkenmajer, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, s. 264-284.

4. Broda M., Biblioteka klasztoru cystersów w Henrykowie do końca XV wieku, Kraków 2014.

5. Buchwald-Pelcowa P., Cenzura w dawnej Polsce: między prasą drukarską a stosem, Warszawa 1997.

6. Chwalewik E., Zbiory polskie : archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone, t. 1-2, Kraków 1991.

7. Dahl S., Dzieje książki, Wrocław 1965.

8. Dobrowolski K., Z dziejów książki w Polsce średniowiecznej, Kraków 1924.

9. Encyklopedia wiedzy o książce, red. nacz. A. Birkenmajer, B. Kocowski, J. Trzynadlowski, Wrocław 1971.

10. Honestas et turpitudo. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. E. Dubas-Urwanowicz, M. Kupczewska, .K Łopatecki, J. Urwanowicz, Białystok 2019.

11. Hornowska M., Zdzitowiecka – Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, Warszawa 1947.

12. Juda M., Przywileje drukarskie w Polsce, Lublin 1992.

13. Książka w życiu Kościoła: zbiór studiów, red. T. Kruszewski, Toruń 2009.

14. Maleczyńska K., Zarys historii bibliotek od XV-XVIII wieku, Wrocław 1976.

15. Marszalska J. M., Inwentarz klasztoru Karmelitów Bosych w Czernej z 1643 roku jako źródło do dziejów poznania klasztoru i jego spraw gospodarczych, „Nasza Przeszłość”, 106/2006, s. 301-314.

16. Marszalska J. M., Katalog Inkunabułów Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie, Tarnów – Tyniec 1997.

17. Marszalska J. M., Najważniejsze źródła rękopiśmienne do dziejów klasztoru oo. Cystersów w Szczyrzycu, „Nasza Przeszłość”, 2005/104, s. 37-70.

18. Moskal T., Książka w kulturze sandomierskiego środowiska kolegiackiego do 1818 roku, Lublin 2013

19. Potkowski E., Książka i pismo w średniowieczu. Studia z dziejów kultury piśmiennej i komunikacji społecznej, Pułtusk 2006.

20. Potkowski E., Książka rękopiśmienna w kulturze Polski, Warszawa 1984.

21. Ratajewski J., Wprowadzenie do bibliotekoznawstwa czyli wiedza o bibliotece w różnych dawkach, Warszawa 2002.

22. Rękopisy w zbiorach kościelnych, opr. T. Makowski, P. Sapały, Warszawa 2014.

23. Semkowicz W., Paleografia łacińska, Kraków 2011.

24. Słownik Pracowników Książki Polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972. (oraz suplementy).

25. Szelińska W., Drukarstwo krakowskie : [1474-1974], Kraków 1974.

26. Szwejkowska H., Głąbiowski K., Książka rękopiśmienna i biblioteka w starożytności i w średniowieczu, Warszawa-Wrocław 1983.

27. Szwejkowska H., Książka drukowana XV-XVIII. Zarys historyczny, Warszawa 1983.

28. Święcki C. K., Kultura piśmienna w Polsce średniowiecznej X-XII wiek, Warszawa 2010.

29. Zbigniew Nowak, Początki sztuki drukarskiej na Pomorzu w XV wieku, Gdańsk 1976.

30. Żbikowska-Migoń A., Dzieje książki i jej funkcji społecznej : wiek XVIII, Wrocław 1987.

31. Żbikowska-Migoń A., Historia książki w XVIII wieku : początki bibliologii, Warszawa 1989.

BIB2_W01 Ma pogłębioną wiedzę o miejscu bibliologii w systemie nauk oraz o jej przedmiotowej i metodologicznej specyfice oraz kierunku rozwoju

BIB2_W04 Posiada pogłębioną wiedzę z zakresu historii książki, prasy i bibliotek na przestrzeni dziejów

BIB2_W05 Posiada pogłębioną wiedzę na temat twórców bibliotek i ich oddziaływania na środowisko społeczno-kulturalne na przestrzeni dziejów

BIB2_W06 Posiada pogłębioną wiedzę na temat społecznej roli książki i bibliotek na przestrzeni wieków

BIB2_U05 Posiada w stopniu pogłębionym umiejętność określenia oddziaływania książki na środowisko kulturalno-społeczne

EK 1: student ma wiedzę z zakresu piśmiennictwa, sztuki drukarskiej Polski z uwzględnieniem piśmiennictwa europejskiego, a także zna zachodzące zjawiska kulturowe łącząc je ze zmianami politycznymi (dynastycznymi), wykształceniem oraz zachodzącymi zmianami społecznymi.

EK 2: student ma wiedzę na temat najważniejszych elementów związanych z kulturą książki rękopiśmiennej i drukowanej, a także ma wiedzę dotyczącą kształtowania się na przestrzeni wieków bibliotek monarszych, kościelnych (zakonnych), mieszczańskich itp.

EK 3: student posługuje się faktami historycznymi i biograficznymi za zakresu historii książki rękopiśmiennej i drukowanej

Ek. 4: student potrafi interpretować i analizować źródła dotyczące dziejów książki np. inwentarze, legaty testamentowe, dokumenty zakupu.

EK 5: student ma świadomość znaczenia historycznego piśmiennictwa polskiego, biorąc pod uwagę ogrom zniszczeń księgozbiorów na przestrzeni dziejów Polski (m.in. potop szwedzki, rozbiory, II wojna światowa)

Uzasadnienie punktów ECTS w każdym semestrze:

(2 ECTS w sem. zimowym i 2 ECTS w sem. letnim):

1. Udział w zajęciach 30 godz.

2. Przygotowanie do zajęć oraz dyskusji odbywającej się na każdych zajęciach 15 godz.

3. Przygotowanie do egzaminu końcowego po każdym semestrze 30 godz.

Konsultacje na temat zagadnień poruszanych na zajęciach odbywają się na dyżurze (raz w tygodniu jedna godzina).

Warunki dla osiągnięcia określonej oceny:

na ocenę 3 (dst.):

EK 1: student ma w stopniu podstawowym wiedzę z zakresu piśmiennictwa, sztuki drukarskiej Polski z uwzględnieniem piśmiennictwa europejskiego, a także zna zachodzące zjawiska kulturowe łącząc je ze zmianami politycznymi (dynastycznymi), wykształceniem oraz zachodzącymi zmianami społecznymi.

EK 2: student ma w stopniu podstawowym wiedzę na temat najważniejszych elementów związanych z kulturą książki rękopiśmiennej i drukowanej, a także ma wiedzę dotyczącą kształtowania się na przestrzeni wieków bibliotek monarszych, kościelnych (zakonnych), mieszczańskich itp.

EK 3: student posługuje się w stopniu podstawowym faktami historycznymi i biograficznymi za zakresu historii książki rękopiśmiennej i drukowanej

Ek. 4: student potrafi w stopniu podstawowym interpretować i analizować źródła dotyczące dziejów książki np. inwentarze, legaty testamentowe, dokumenty zakupu.

EK 5: student ma w stopniu podstawowym świadomość znaczenia historycznego piśmiennictwa polskiego, biorąc pod uwagę ogrom zniszczeń księgozbiorów na przestrzeni dziejów Polski (m.in. potop szwedzki, rozbiory, II wojna światowa)

na ocenę 4 (bd.):

EK 1: student ma w stopniu dobrym wiedzę z zakresu piśmiennictwa, sztuki drukarskiej Polski z uwzględnieniem piśmiennictwa europejskiego, a także zna zachodzące zjawiska kulturowe łącząc je ze zmianami politycznymi (dynastycznymi), wykształceniem oraz zachodzącymi zmianami społecznymi.

EK 2: student ma w stopniu dobrym wiedzę na temat najważniejszych elementów związanych z kulturą książki rękopiśmiennej i drukowanej, a także ma wiedzę dotyczącą kształtowania się na przestrzeni wieków bibliotek monarszych, kościelnych (zakonnych), mieszczańskich itp.

EK 3: student posługuje się w stopniu dobrym faktami historycznymi i biograficznymi za zakresu historii książki rękopiśmiennej i drukowanej

Ek. 4: student potrafi w stopniu dobrym interpretować i analizować źródła dotyczące dziejów książki np. inwentarze, legaty testamentowe, dokumenty zakupu.

EK 5 student ma w stopniu dobrym świadomość znaczenia historycznego piśmiennictwa polskiego, biorąc pod uwagę ogrom zniszczeń księgozbiorów na przestrzeni dziejów Polski (m.in. potop szwedzki, rozbiory, II wojna światowa)

na ocenę 5 (bdb.):

EK 1: student ma w stopniu bardzo dobrym wiedzę z zakresu piśmiennictwa, sztuki drukarskiej Polski z uwzględnieniem piśmiennictwa europejskiego, a także zna zachodzące zjawiska kulturowe łącząc je ze zmianami politycznymi (dynastycznymi), wykształceniem oraz zachodzącymi zmianami społecznymi.

EK 2: student ma w stopniu bardzo dobrym wiedzę na temat najważniejszych elementów związanych z kulturą książki rękopiśmiennej i drukowanej, a także ma wiedzę dotyczącą kształtowania się na przestrzeni wieków bibliotek monarszych, kościelnych (zakonnych), mieszczańskich itp.

EK 3: student posługuje się w stopniu bardzo dobrym faktami historycznymi i biograficznymi za zakresu historii książki rękopiśmiennej i drukowanej

Ek. 4: student potrafi w stopniu bardzo dobrym interpretować i analizować źródła dotyczące dziejów książki np. inwentarze, legaty testamentowe, dokumenty zakupu.

EK 5: student ma w stopniu bardzo dobrym świadomość znaczenia historycznego piśmiennictwa polskiego, biorąc pod uwagę ogrom zniszczeń księgozbiorów na przestrzeni dziejów Polski (m.in. potop szwedzki, rozbiory, II wojna światowa)