(in Polish) Historiografia

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z głównymi kierunkami historiozoficznymi od starożytności do XX w. oraz szkołami historiograficznymi. Szczególny akcent położony został na przedstawienie zależności poszczególnych koncepcji rozwoju dziejów od przyjętych założeń historiozoficznych i metodologicznych. Omówione też zostały wiodące wątki historiograficzne w dziejopisarstwie polskim.

Treści programowe:

1. Pytanie o sens historii.

2. Protohistoriografia starożytnego Bliskiego Wschodu

3. Historiografia starożytnej Grecji (logografowie; Herodot; Tukidydes; Ksenofont; historiografia paradygmatyczna, perypatetyczna i hellenistyczna; Polibiusz i jego kontynuatorzy).

4. Dziejopisarstwo starożytnego Rzymu (pamiętnikarstwo; historiografia schyłku republiki; Liwiusz, Pompeius Trogus; regres w rozwoju historiografii w okresie cesarstwa; Tacyt; Swetoniusz; schyłek historiografii rzymskiej).

5. Historiografia żydowska (hebrajska filozofia dziejów, księgi historyczne Starego Testamentu, Miszna i Talmud, Józef Flawiusz).

6. Początki historiografii chrześcijańskiej (chrześcijańska filozofia dziejów, Św. Łukasz, pierwsi przedstawiciele historiografii chrześcijańskiej – Hegezyp, Sekstus Juliusz Afrykańczyk, Laktancjusz; Euzebiusz z Cezarei)

7. Historiografia średniowiecza (rozwój chrześcijańskiej filozofii dziejów, Św. Augustyn, Paulus Orosius, Beda Czcigodny; myśliciele renesansu XII w. - Anzelm z Havelbergu, Rupert z Deutz, Hugo od św. Wiktora, Joachim z Fiore, Geroh z Reichersbergu, Otto z Freising, John z Salisbury; Św. Tomasz z Akwinu, średniowieczna epistemologia historyczna; główne formy dziejopisarstwa; historiografia Ostrogotów, Longobardów, Wizygotów, Anglosasów, Franków; renesans karoliński; pokaroloiński regres; dziejopisarstwo rozwiniętego średniowiecza w XII i XIII w.; historiografia rycerska i miejska).

8. Historiografia średniowieczna środkowej Europy (dziejopisarstwo Czech, Polski, Węgier).

9. Chrześcijańskie dziejopisarstwo Wschodu (historiografia bizantyńska i ruska).

10. Charakterystyka historiografii Odrodzenia („wydarzeniowa”, nomologiczna i strukturalna koncepcja historii; czas egzystencjalny; nowa periodyzacja dziejów; socjologiczna koncepcja historii Miachiavellego; antropologiczna koncepcja historii Jeana Bodin’a; renesansowa epistemologia).

11. Humanistyczna historiografia włoska XV-XVI w. (włoska historiografia retoryczna - Leonardo Bruni, Poggio Bracciolini, Marcantonio Caccio, Pietro Bombo, Eneasz Sylwiusz Piccolomini; włoska historiografia erudycyjno – krytyczna - Flavio Bindo, Tristano Calchi, Pomponio Laeto, Lorenzo Valla; model polityczny historiografii włoskiej - Niccolo Machiavelli, Francesco Guicciardini, Paolo Giovio; konfesyjna historiografia katolicka - Cesare Baronius).

12. Renesansowa historiografia Francji (prekursorzy humanizmu francuskiego - Filip de Commines, Jacques Lefevre d'Etaples, Guillaume Budé, Robert Estienne, Guillaume du Bella; historiografia francuska w I poł XVI w. - Robert Gaguin, Claude de Seyssel, Paulus Aemilius; historiografia francuska II połowy XVI wieku - Pierre Pithou; kierunek prawniczy renesansowej historiografii francuskiej - Jean Bodin; historia na usługach polityki - Bernard de Girard, Francois de Belleforesta; historiografia hugenocka - Theodore de Beze, Francois Hotman, Theodore-Agrippa d'Aubigne; Henri Lancelot de la Popeliniere; Jacques-Antoine'a de Thou).

13. Renesansowa historiografia angielska i szkocka (początki humanistycznej historiografii angielskiej - Bernard Andre, Thomas More, Polydore Vergil, Eduard Hill; historiografia angielska przełomu XVI i XVII w. - John Harward, Walter Raleigh, William Camden, Francis Bacon; dziejopisarstwo konfesyjne - John Foxe, Nicholas Anders; dziejopisarstwo Szkocji - John Mair, Hector Bois, John Leslie, George Buchanan, John Knox).

14. Humanizm i reformacja w Niemczech (początki dziejopisarstwa humanistycznego - Rudolf Agricola, Hartmann Schedel, Johannes Trithemius, Erasmus Stella, Konrad Celtis, Johannes Cuspinianus, Joseph Grünpeck; historiografia niemiecka w ośrodkach miejskich - w Augsburgu, Norymberdze, Strasburgu; niemiecka historiografia partykularna - Sigismund Meisterlin, Albert Krantz, Johannes Aventinus; reformacja w Niemczech a historiografia - Johannes Carion, Filip Melanchton, Kaspar Peucer, Johannes Sleidanus, protestanckie opracowania historii Kościoła).

15. Humanistyczne dziejopisarstwo polskie (próby stworzenia całościowego opracowania dziejów Polski - Bernard Wapowski; Maciej z Miechowa, Ludwik Decjusz, Marcin Kromer, Stanisław Sarnicki, Joachim Bielski).

16. Historiografia litewsko – ruska (Latopis Wielkich Książąt Litewskich, Augustyn Rotundus, Maciej Stryjkowski, Filip Kallimach, Stanisław Orzechowski, Łukasz Górnicki, Dymitr Solikowski, Krzysztof Warszewicki, Stanisława Orzelskiego, Reinhold Heidenstein; genealogia i heraldyka - Bartłomiej Paprocki; historiografia uniwersalna – Marcin Bielski; wydawnictwa źródłowe - Acta Tomiciana).

17. Renesansowa historiografia czeska (dziejopisarstwo husytów - Bohuslav Bilejovski, Martin Kuchen; historiografia katolicka - Vaclav Hajek).

18. Renesansowa historiografia węgierska (główne ośrodki – dworski i w Waradynie).

19. Początki historiografii krytycznej (podstawy przewrotu XVII – wiecznego w naukach historycznych – rewaloryzacja współczesności, deprecjacja nauk historycznych, monizm ontologiczny i mechanicystyczne postrzeganie zjawisk społecznych; nowe kierunki historiozoficzne; kongregacja św. Maura; ojcowie bollandyści).

20. Oświeceniowe koncepcje historiozoficzne (model nomologiczny i antropologiczny; oświeceniowe teorie postępu i rozwoju; unaukowienie poznania historycznego).

21. Historiografia polskiego Oświecenia (Augustyn Kołudzki, ks. Szymon Majchrowicz, Jan Bielski, ks. Benedykt Chmielowski; gdańskie i toruńskie środowiska intelektualne; Gotfryd Bogumił Lengnicht; Wawrzyniec Krzysztof Mitzner de Kolof; Stanisława Konarskiego interpretacja dziejów Polski; Kajetan i Wincenty Skrzetuscy; Adama Naruszewicza koncepcja historii Polski; środowisko Kuźnicy Kołłątajowskiej; dorobek badawczy Tadeusza Czackiego, nicjatywy badawcze warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk).

22. Niemiecki historyzm indywidualistyczny XIX w. (doktryna indywidualistycznego historyzmu, podstawy ontologiczne i epistemologiczne; Leopold von Ranke i jego kontynuatorzy).

23. Pozytywistyczna filozofia dziejów (filozofia historii Augusta Comte'a, historia pozytywna Louis Bourdeau, reforma nauki historycznej Johna Stuarta Milla).

24. Polska historiografia XIX w. (republikańska i monarchiczna interpretacja dziejów Polski Joachim Lelewel, Karol Sienkiewicz, Teodor Morawski, Karol Boromeusz Hoffman; krakowska szkoła historyczna – Walerian Kalinka, Józef Szujski, Michał Bobrzyński, Stanisław Smolka; lwowska szkoła historyczna – Ksawery Liske, Oswald Balzer, Ludwik Finkiel, Tadeusz Wojciechowski, Wojciech Kętrzyński; warszawska szkoła historyczna – Władysław Smoleński, Aleksander Rembowski, Tadeusz Korzon).

25. Historiografia polska przełomu XIX i XX w. (szkoła historyczna Szymona Askenazego; rozwój badań nad historią gospodarczą i historią kultury – Franciszek Bujak, Aleksander Kraushar, Teodor Wierzbowski, Aleksander Brükner, Stanisław Łempicki, Stanisław Kot, Zygmunt Kukulski; orientacja niepodległościowa i narodowa w historiografii polskiej).

26. Historiografia II Rzeczypospolitej (insurekcyjna tradycja historiografii piłsudczykowskiej – Wacław Lipiński, Władysław Pobóg – Malinowski, Stefan Pomarański; narodowo – demokratyczny nurt w historiografii polskiej okresu międzywojennego – Władysław Konopczyński, Roman Rybarski, Adam Szelągowski; wschodnia i zachodnia orientacja historiografii polskiej; szkoła historyczno – prawna; polska szkoła historii gospodarczej; Marceli Handelsman i jego szkoła historyczna; nowa krakowska szkoła historyczna)

27. Historiografia marksistowska (teoria materializmu historycznego i jej odmiany; radziecki model historiografii; charakterystyka stalinowskiego modelu historiografii).

28. Szkoła :Annales” (Henriego Berra stopnie syntezy historycznej i jego program historii integralne; Francis Simianda teoria społecznej aktywności gospodarczej; Lucien Febre, Marc Bloch, Paul Vidal de la Blache)

29. Historia globalna Fernanda Braudel’a.

Grabski A. F., Dzieje historiografii, Poznań 2006.

Grabski A. F., Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2006.

Grabski A. F., Przeszłość a teraźniejszość. Szkice i studia historiograficzne, Wrocław – Warszawa 1965.

Serczyk, 25 wieków historii. Historycy i ich dzieła, Toruń 1994.

Topolski J., Nowe idee współczesnej historiografii, Poznań 1980.

Znajomość historii powszechnej i historii Polski na poziomie zaawansowanym.

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z głównymi kierunkami historiozoficznymi od starożytności do XX w. oraz szkołami historiograficznymi. Szczególny akcent położony został na przedstawienie zależności poszczególnych koncepcji rozwoju dziejów od przyjętych założeń historiozoficznych i metodologicznych. Omówione też zostały wiodące wątki historiograficzne w dziejopisarstwie polskim.

Treści programowe:

1. Pytanie o sens historii.

2. Protohistoriografia starożytnego Bliskiego Wschodu

3. Historiografia starożytnej Grecji (logografowie; Herodot; Tukidydes; Ksenofont; historiografia paradygmatyczna, perypatetyczna i hellenistyczna; Polibiusz i jego kontynuatorzy).

4. Dziejopisarstwo starożytnego Rzymu (pamiętnikarstwo; historiografia schyłku republiki; Liwiusz, Pompeius Trogus; regres w rozwoju historiografii w okresie cesarstwa; Tacyt; Swetoniusz; schyłek historiografii rzymskiej).

5. Historiografia żydowska (hebrajska filozofia dziejów, księgi historyczne Starego Testamentu, Miszna i Talmud, Józef Flawiusz).

6. Początki historiografii chrześcijańskiej (chrześcijańska filozofia dziejów, Św. Łukasz, pierwsi przedstawiciele historiografii chrześcijańskiej – Hegezyp, Sekstus Juliusz Afrykańczyk, Laktancjusz; Euzebiusz z Cezarei)

7. Historiografia średniowiecza (rozwój chrześcijańskiej filozofii dziejów, Św. Augustyn, Paulus Orosius, Beda Czcigodny; myśliciele renesansu XII w. - Anzelm z Havelbergu, Rupert z Deutz, Hugo od św. Wiktora, Joachim z Fiore, Geroh z Reichersbergu, Otto z Freising, John z Salisbury; Św. Tomasz z Akwinu, średniowieczna epistemologia historyczna; główne formy dziejopisarstwa; historiografia Ostrogotów, Longobardów, Wizygotów, Anglosasów, Franków; renesans karoliński; pokaroloiński regres; dziejopisarstwo rozwiniętego średniowiecza w XII i XIII w.; historiografia rycerska i miejska).

8. Historiografia średniowieczna środkowej Europy (dziejopisarstwo Czech, Polski, Węgier).

9. Chrześcijańskie dziejopisarstwo Wschodu (historiografia bizantyńska i ruska).

10. Charakterystyka historiografii Odrodzenia („wydarzeniowa”, nomologiczna i strukturalna koncepcja historii; czas egzystencjalny; nowa periodyzacja dziejów; socjologiczna koncepcja historii Miachiavellego; antropologiczna koncepcja historii Jeana Bodin’a; renesansowa epistemologia).

11. Humanistyczna historiografia włoska XV-XVI w. (włoska historiografia retoryczna - Leonardo Bruni, Poggio Bracciolini, Marcantonio Caccio, Pietro Bombo, Eneasz Sylwiusz Piccolomini; włoska historiografia erudycyjno – krytyczna - Flavio Bindo, Tristano Calchi, Pomponio Laeto, Lorenzo Valla; model polityczny historiografii włoskiej - Niccolo Machiavelli, Francesco Guicciardini, Paolo Giovio; konfesyjna historiografia katolicka - Cesare Baronius).

12. Renesansowa historiografia Francji (prekursorzy humanizmu francuskiego - Filip de Commines, Jacques Lefevre d'Etaples, Guillaume Budé, Robert Estienne, Guillaume du Bella; historiografia francuska w I poł XVI w. - Robert Gaguin, Claude de Seyssel, Paulus Aemilius; historiografia francuska II połowy XVI wieku - Pierre Pithou; kierunek prawniczy renesansowej historiografii francuskiej - Jean Bodin; historia na usługach polityki - Bernard de Girard, Francois de Belleforesta; historiografia hugenocka - Theodore de Beze, Francois Hotman, Theodore-Agrippa d'Aubigne; Henri Lancelot de la Popeliniere; Jacques-Antoine'a de Thou).

13. Renesansowa historiografia angielska i szkocka (początki humanistycznej historiografii angielskiej - Bernard Andre, Thomas More, Polydore Vergil, Eduard Hill; historiografia angielska przełomu XVI i XVII w. - John Harward, Walter Raleigh, William Camden, Francis Bacon; dziejopisarstwo konfesyjne - John Foxe, Nicholas Anders; dziejopisarstwo Szkocji - John Mair, Hector Bois, John Leslie, George Buchanan, John Knox).

14. Humanizm i reformacja w Niemczech (początki dziejopisarstwa humanistycznego - Rudolf Agricola, Hartmann Schedel, Johannes Trithemius, Erasmus Stella, Konrad Celtis, Johannes Cuspinianus, Joseph Grünpeck; historiografia niemiecka w ośrodkach miejskich - w Augsburgu, Norymberdze, Strasburgu; niemiecka historiografia partykularna - Sigismund Meisterlin, Albert Krantz, Johannes Aventinus; reformacja w Niemczech a historiografia - Johannes Carion, Filip Melanchton, Kaspar Peucer, Johannes Sleidanus, protestanckie opracowania historii Kościoła).

15. Humanistyczne dziejopisarstwo polskie (próby stworzenia całościowego opracowania dziejów Polski - Bernard Wapowski; Maciej z Miechowa, Ludwik Decjusz, Marcin Kromer, Stanisław Sarnicki, Joachim Bielski).

16. Historiografia litewsko – ruska (Latopis Wielkich Książąt Litewskich, Augustyn Rotundus, Maciej Stryjkowski, Filip Kallimach, Stanisław Orzechowski, Łukasz Górnicki, Dymitr Solikowski, Krzysztof Warszewicki, Stanisława Orzelskiego, Reinhold Heidenstein; genealogia i heraldyka - Bartłomiej Paprocki; historiografia uniwersalna – Marcin Bielski; wydawnictwa źródłowe - Acta Tomiciana).

17. Renesansowa historiografia czeska (dziejopisarstwo husytów - Bohuslav Bilejovski, Martin Kuchen; historiografia katolicka - Vaclav Hajek).

18. Renesansowa historiografia węgierska (główne ośrodki – dworski i w Waradynie).

19. Początki historiografii krytycznej (podstawy przewrotu XVII – wiecznego w naukach historycznych – rewaloryzacja współczesności, deprecjacja nauk historycznych, monizm ontologiczny i mechanicystyczne postrzeganie zjawisk społecznych; nowe kierunki historiozoficzne; kongregacja św. Maura; ojcowie bollandyści).

20. Oświeceniowe koncepcje historiozoficzne (model nomologiczny i antropologiczny; oświeceniowe teorie postępu i rozwoju; unaukowienie poznania historycznego).

21. Historiografia polskiego Oświecenia (Augustyn Kołudzki, ks. Szymon Majchrowicz, Jan Bielski, ks. Benedykt Chmielowski; gdańskie i toruńskie środowiska intelektualne; Gotfryd Bogumił Lengnicht; Wawrzyniec Krzysztof Mitzner de Kolof; Stanisława Konarskiego interpretacja dziejów Polski; Kajetan i Wincenty Skrzetuscy; Adama Naruszewicza koncepcja historii Polski; środowisko Kuźnicy Kołłątajowskiej; dorobek badawczy Tadeusza Czackiego, nicjatywy badawcze warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk).

22. Niemiecki historyzm indywidualistyczny XIX w. (doktryna indywidualistycznego historyzmu, podstawy ontologiczne i epistemologiczne; Leopold von Ranke i jego kontynuatorzy).

23. Pozytywistyczna filozofia dziejów (filozofia historii Augusta Comte'a, historia pozytywna Louis Bourdeau, reforma nauki historycznej Johna Stuarta Milla).

24. Polska historiografia XIX w. (republikańska i monarchiczna interpretacja dziejów Polski Joachim Lelewel, Karol Sienkiewicz, Teodor Morawski, Karol Boromeusz Hoffman; krakowska szkoła historyczna – Walerian Kalinka, Józef Szujski, Michał Bobrzyński, Stanisław Smolka; lwowska szkoła historyczna – Ksawery Liske, Oswald Balzer, Ludwik Finkiel, Tadeusz Wojciechowski, Wojciech Kętrzyński; warszawska szkoła historyczna – Władysław Smoleński, Aleksander Rembowski, Tadeusz Korzon).

25. Historiografia polska przełomu XIX i XX w. (szkoła historyczna Szymona Askenazego; rozwój badań nad historią gospodarczą i historią kultury – Franciszek Bujak, Aleksander Kraushar, Teodor Wierzbowski, Aleksander Brükner, Stanisław Łempicki, Stanisław Kot, Zygmunt Kukulski; orientacja niepodległościowa i narodowa w historiografii polskiej).

26. Historiografia II Rzeczypospolitej (insurekcyjna tradycja historiografii piłsudczykowskiej – Wacław Lipiński, Władysław Pobóg – Malinowski, Stefan Pomarański; narodowo – demokratyczny nurt w historiografii polskiej okresu międzywojennego – Władysław Konopczyński, Roman Rybarski, Adam Szelągowski; wschodnia i zachodnia orientacja historiografii polskiej; szkoła historyczno – prawna; polska szkoła historii gospodarczej; Marceli Handelsman i jego szkoła historyczna; nowa krakowska szkoła historyczna)

27. Historiografia marksistowska (teoria materializmu historycznego i jej odmiany; radziecki model historiografii; charakterystyka stalinowskiego modelu historiografii).

28. Szkoła :Annales” (Henriego Berra stopnie syntezy historycznej i jego program historii integralne; Francis Simianda teoria społecznej aktywności gospodarczej; Lucien Febre, Marc Bloch, Paul Vidal de la Blache)

29. Historia globalna Fernanda Braudel’a.

Grabski A. F., Dzieje historiografii, Poznań 2006.

Grabski A. F., Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2006.

Grabski A. F., Przeszłość a teraźniejszość. Szkice i studia historiograficzne, Wrocław – Warszawa 1965.

Serczyk, 25 wieków historii. Historycy i ich dzieła, Toruń 1994.

Topolski J., Nowe idee współczesnej historiografii, Poznań 1980.

Znajomość historii powszechnej i historii Polski na poziomie zaawansowanym.

Celem wykładu jest zapoznanie słuchaczy z głównymi kierunkami historiozoficznymi od starożytności do XX w. oraz szkołami historiograficznymi. Szczególny akcent położony został na przedstawienie zależności poszczególnych koncepcji rozwoju dziejów od przyjętych założeń historiozoficznych i metodologicznych. Omówione też zostały wiodące wątki historiograficzne w dziejopisarstwie polskim.

Treści programowe:

1. Pytanie o sens historii.

2. Protohistoriografia starożytnego Bliskiego Wschodu

3. Historiografia starożytnej Grecji (logografowie; Herodot; Tukidydes; Ksenofont; historiografia paradygmatyczna, perypatetyczna i hellenistyczna; Polibiusz i jego kontynuatorzy).

4. Dziejopisarstwo starożytnego Rzymu (pamiętnikarstwo; historiografia schyłku republiki; Liwiusz, Pompeius Trogus; regres w rozwoju historiografii w okresie cesarstwa; Tacyt; Swetoniusz; schyłek historiografii rzymskiej).

5. Historiografia żydowska (hebrajska filozofia dziejów, księgi historyczne Starego Testamentu, Miszna i Talmud, Józef Flawiusz).

6. Początki historiografii chrześcijańskiej (chrześcijańska filozofia dziejów, Św. Łukasz, pierwsi przedstawiciele historiografii chrześcijańskiej – Hegezyp, Sekstus Juliusz Afrykańczyk, Laktancjusz; Euzebiusz z Cezarei)

7. Historiografia średniowiecza (rozwój chrześcijańskiej filozofii dziejów, Św. Augustyn, Paulus Orosius, Beda Czcigodny; myśliciele renesansu XII w. - Anzelm z Havelbergu, Rupert z Deutz, Hugo od św. Wiktora, Joachim z Fiore, Geroh z Reichersbergu, Otto z Freising, John z Salisbury; Św. Tomasz z Akwinu, średniowieczna epistemologia historyczna; główne formy dziejopisarstwa; historiografia Ostrogotów, Longobardów, Wizygotów, Anglosasów, Franków; renesans karoliński; pokaroloiński regres; dziejopisarstwo rozwiniętego średniowiecza w XII i XIII w.; historiografia rycerska i miejska).

8. Historiografia średniowieczna środkowej Europy (dziejopisarstwo Czech, Polski, Węgier).

9. Chrześcijańskie dziejopisarstwo Wschodu (historiografia bizantyńska i ruska).

10. Charakterystyka historiografii Odrodzenia („wydarzeniowa”, nomologiczna i strukturalna koncepcja historii; czas egzystencjalny; nowa periodyzacja dziejów; socjologiczna koncepcja historii Miachiavellego; antropologiczna koncepcja historii Jeana Bodin’a; renesansowa epistemologia).

11. Humanistyczna historiografia włoska XV-XVI w. (włoska historiografia retoryczna - Leonardo Bruni, Poggio Bracciolini, Marcantonio Caccio, Pietro Bombo, Eneasz Sylwiusz Piccolomini; włoska historiografia erudycyjno – krytyczna - Flavio Bindo, Tristano Calchi, Pomponio Laeto, Lorenzo Valla; model polityczny historiografii włoskiej - Niccolo Machiavelli, Francesco Guicciardini, Paolo Giovio; konfesyjna historiografia katolicka - Cesare Baronius).

12. Renesansowa historiografia Francji (prekursorzy humanizmu francuskiego - Filip de Commines, Jacques Lefevre d'Etaples, Guillaume Budé, Robert Estienne, Guillaume du Bella; historiografia francuska w I poł XVI w. - Robert Gaguin, Claude de Seyssel, Paulus Aemilius; historiografia francuska II połowy XVI wieku - Pierre Pithou; kierunek prawniczy renesansowej historiografii francuskiej - Jean Bodin; historia na usługach polityki - Bernard de Girard, Francois de Belleforesta; historiografia hugenocka - Theodore de Beze, Francois Hotman, Theodore-Agrippa d'Aubigne; Henri Lancelot de la Popeliniere; Jacques-Antoine'a de Thou).

13. Renesansowa historiografia angielska i szkocka (początki humanistycznej historiografii angielskiej - Bernard Andre, Thomas More, Polydore Vergil, Eduard Hill; historiografia angielska przełomu XVI i XVII w. - John Harward, Walter Raleigh, William Camden, Francis Bacon; dziejopisarstwo konfesyjne - John Foxe, Nicholas Anders; dziejopisarstwo Szkocji - John Mair, Hector Bois, John Leslie, George Buchanan, John Knox).

14. Humanizm i reformacja w Niemczech (początki dziejopisarstwa humanistycznego - Rudolf Agricola, Hartmann Schedel, Johannes Trithemius, Erasmus Stella, Konrad Celtis, Johannes Cuspinianus, Joseph Grünpeck; historiografia niemiecka w ośrodkach miejskich - w Augsburgu, Norymberdze, Strasburgu; niemiecka historiografia partykularna - Sigismund Meisterlin, Albert Krantz, Johannes Aventinus; reformacja w Niemczech a historiografia - Johannes Carion, Filip Melanchton, Kaspar Peucer, Johannes Sleidanus, protestanckie opracowania historii Kościoła).

15. Humanistyczne dziejopisarstwo polskie (próby stworzenia całościowego opracowania dziejów Polski - Bernard Wapowski; Maciej z Miechowa, Ludwik Decjusz, Marcin Kromer, Stanisław Sarnicki, Joachim Bielski).

16. Historiografia litewsko – ruska (Latopis Wielkich Książąt Litewskich, Augustyn Rotundus, Maciej Stryjkowski, Filip Kallimach, Stanisław Orzechowski, Łukasz Górnicki, Dymitr Solikowski, Krzysztof Warszewicki, Stanisława Orzelskiego, Reinhold Heidenstein; genealogia i heraldyka - Bartłomiej Paprocki; historiografia uniwersalna – Marcin Bielski; wydawnictwa źródłowe - Acta Tomiciana).

17. Renesansowa historiografia czeska (dziejopisarstwo husytów - Bohuslav Bilejovski, Martin Kuchen; historiografia katolicka - Vaclav Hajek).

18. Renesansowa historiografia węgierska (główne ośrodki – dworski i w Waradynie).

19. Początki historiografii krytycznej (podstawy przewrotu XVII – wiecznego w naukach historycznych – rewaloryzacja współczesności, deprecjacja nauk historycznych, monizm ontologiczny i mechanicystyczne postrzeganie zjawisk społecznych; nowe kierunki historiozoficzne; kongregacja św. Maura; ojcowie bollandyści).

20. Oświeceniowe koncepcje historiozoficzne (model nomologiczny i antropologiczny; oświeceniowe teorie postępu i rozwoju; unaukowienie poznania historycznego).

21. Historiografia polskiego Oświecenia (Augustyn Kołudzki, ks. Szymon Majchrowicz, Jan Bielski, ks. Benedykt Chmielowski; gdańskie i toruńskie środowiska intelektualne; Gotfryd Bogumił Lengnicht; Wawrzyniec Krzysztof Mitzner de Kolof; Stanisława Konarskiego interpretacja dziejów Polski; Kajetan i Wincenty Skrzetuscy; Adama Naruszewicza koncepcja historii Polski; środowisko Kuźnicy Kołłątajowskiej; dorobek badawczy Tadeusza Czackiego, nicjatywy badawcze warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk).

22. Niemiecki historyzm indywidualistyczny XIX w. (doktryna indywidualistycznego historyzmu, podstawy ontologiczne i epistemologiczne; Leopold von Ranke i jego kontynuatorzy).

23. Pozytywistyczna filozofia dziejów (filozofia historii Augusta Comte'a, historia pozytywna Louis Bourdeau, reforma nauki historycznej Johna Stuarta Milla).

24. Polska historiografia XIX w. (republikańska i monarchiczna interpretacja dziejów Polski Joachim Lelewel, Karol Sienkiewicz, Teodor Morawski, Karol Boromeusz Hoffman; krakowska szkoła historyczna – Walerian Kalinka, Józef Szujski, Michał Bobrzyński, Stanisław Smolka; lwowska szkoła historyczna – Ksawery Liske, Oswald Balzer, Ludwik Finkiel, Tadeusz Wojciechowski, Wojciech Kętrzyński; warszawska szkoła historyczna – Władysław Smoleński, Aleksander Rembowski, Tadeusz Korzon).

25. Historiografia polska przełomu XIX i XX w. (szkoła historyczna Szymona Askenazego; rozwój badań nad historią gospodarczą i historią kultury – Franciszek Bujak, Aleksander Kraushar, Teodor Wierzbowski, Aleksander Brükner, Stanisław Łempicki, Stanisław Kot, Zygmunt Kukulski; orientacja niepodległościowa i narodowa w historiografii polskiej).

26. Historiografia II Rzeczypospolitej (insurekcyjna tradycja historiografii piłsudczykowskiej – Wacław Lipiński, Władysław Pobóg – Malinowski, Stefan Pomarański; narodowo – demokratyczny nurt w historiografii polskiej okresu międzywojennego – Władysław Konopczyński, Roman Rybarski, Adam Szelągowski; wschodnia i zachodnia orientacja historiografii polskiej; szkoła historyczno – prawna; polska szkoła historii gospodarczej; Marceli Handelsman i jego szkoła historyczna; nowa krakowska szkoła historyczna)

27. Historiografia marksistowska (teoria materializmu historycznego i jej odmiany; radziecki model historiografii; charakterystyka stalinowskiego modelu historiografii).

28. Szkoła :Annales” (Henriego Berra stopnie syntezy historycznej i jego program historii integralne; Francis Simianda teoria społecznej aktywności gospodarczej; Lucien Febre, Marc Bloch, Paul Vidal de la Blache)

29. Historia globalna Fernanda Braudel’a.

Grabski A. F., Dzieje historiografii, Poznań 2006.

Grabski A. F., Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2006.

Grabski A. F., Przeszłość a teraźniejszość. Szkice i studia historiograficzne, Wrocław – Warszawa 1965.

Serczyk, 25 wieków historii. Historycy i ich dzieła, Toruń 1994.

Topolski J., Nowe idee współczesnej historiografii, Poznań 1980.

Znajomość historii powszechnej i historii Polski na poziomie zaawansowanym.