Social Psychology

Celem przedmiotu jest nabycie przez studentów podstawowej wiedzy z zakresu psychologii społecznej, mającej znaczenie dla rozumienia i wspierania procesów wychowawczych i edukacyjnych. Zapoznanie się z podstawami wiedzy dotyczącej procesów społecznego przetwarzania informacji społecznych i związanych z nimi interakcji, zrozumienie zachowania się człowieka w sytuacjach ekspozycji społecznych. Podobnie też przekazana jest wiedza na temat podstawowych form i procesów uczenia się i nauczania w formalnych i nieformalnych konstelacjach wychowawczo-edukacyjnych oraz związanymi z nimi wpływami społecznymi. Zabiega się o przekazanie umiejętności posługiwania się tego typu wiedzą w diagnozie indywidualnej i środowiskowej, w planowaniu oddziaływań edukacyjno-wychowawczych w zależności od obszaru pracy oświatowej i działalności pedagogicznej.

Tematyka kursu obejmuje elementarne zagadnienia z zakresu psychologii społecznej i jej recepcji w celach wychowawczo-edukacyjnych. Z jednej strony studiujący poznają wybrane zagadnienia odnoszące się do głównych koncepcji społecznego funkcjonowania człowieka w różnych interakcjach społecznych. Omawia się tu m.in takie zagadnienia, jak postrzeganie społeczne i przetwarzanie informacji społecznych oraz korzyści i zagrożenia wynikające z automatyzacji tych procesów; analiza wpływu obecności innych na sferę poznawczo-emocjonalną i behawioralną człowieka; postawy i wartości społeczne oraz możliwości ich kształtowania; zjawiska zachodzące w grupie społecznej; zaangażowanie prospołeczne; i inne wybrane tematy typu konfliktowość; doskonalenie umiejętności obserwacji i analizy zjawisk psychospołecznych, jak i autoanalizy.

Z drugiej strony oprócz wskazania możliwości recepcji wiedzy z zakresu psychologii społecznej w pedagogice, np. na rzecz promowania pozytywnych postaw społecznych, czy też w przeciwdziałania manipulacji i uprzedzeniom w ramach pedagogiki antydyskryminacyjnej, czy też włączającej, przekazane zostaną również główne zagadnienia psychologii wychowawczej. Elementarna tematyka, to: koncepcje kształcenia (nauczania i uczenia się) oraz wychowania, funkcje i struktura działalności wychowawczej w różnych środowiskach wychowawczo-socjalizacyjnych; uwzględnienie uwarunkowań indywidualno-osobowościowych; poznanie i wykorzystanie najnowszych badań z zakresu funkcjonowania mózgu w koncepcjach wychowawczych; motywacja i system wzmocnień oraz ich konsekwencje dla planu i programu nauczania w formalnych i nieformalnych środowiskach wychowawczych, ze szczególnym uwzględnieniem rodziny; nauczania przygotowawczego w powiązaniu z edukacją permanentną; poza tym wybrane tematy dotyczą zagadnień dojrzałości szkolnej, uczenia (się) dorosłych; omówione zostaną m.in. zagadnienia doboru treści, procesu uczenia się (nabywania pojęć, zainteresowań), nauki czytania i pisania, rozwijania zdolności i kreatywności. Z zakresu psychologii wychowawczej stosowanej omówione zostaną zagadnienia wybranych problemów wychowawczych dzieciństwa i dorastania, podstawy poradnictwa wychowawczego, wykorzystanie koncepcji poznawczo-behawioralnych i konstruktywistycznych oraz problematyki samoregulacji w profilaktyce i koncypowaniu metod i programów psychopedagogicznych. Wykład ten obok umiejętności merytoryczno-metodycznych rozwija również kompetencje interpersonalne u przyszłych pedagogów. Nacisk położony jest na aktywne kształcenie, czyli dobór treści i metod oddziaływań psychopedagogicznych (zajęcia warsztatowe, kreowanie i kształtowanie relacji personalnych jako podstawy pracy pedagoga).

Zakresy tematyczne

1. Wprowadzenie w zakres pojęć i podstaw związanych z psychologią społeczną i wychowawczą: obszary zainteresowań, wzajemne relacje, podstawowe pojęcia i paradygmaty teoretyczne oraz metody badań. Wyjaśnienie celów i sposobów psychologicznych działań wychowawczych, ze szczególnym uwzględnieniem przygotowanie do diagnozy środowisk wychowawczych i określania ich wpływu na funkcjonowanie społeczne jednostki i grupy.

2. Poznanie społeczne, procesy przetwarzania informacji społecznych i oszczędność poznawcza oraz interpretowanie zachowań ludzi: schematy, procesy atrybucji, podstawowe prawidłowości i zniekształcenia samowiedzy. Zastosowanie w teorii i praktyce wychowawczej, uwrażliwienie na rozumienie i znaczenie procesów przetwarzania informacji społecznych w wychowaniu, w diagnozie i profilaktyce psychopedagogicznej oraz w poradnictwie.

3. Stereotypy, uprzedzenia, etykietowanie i dyskryminacja w postrzeganiu ludzi: poznawczo-emocjonalne i społeczne funkcjonowanie człowieka w świecie społecznej odmienności i różnorodności.

4. Rola stereotypów i uprzedzeń a cele i oddziaływania społeczno-wychowawcze i edukacyjno-polityczne, ich znaczenie dla tzw. antydyskryminacyjnej i włączającej pedagogiki.

5. Postawy a zachowanie człowieka: źródła i funkcje postaw; kształtowanie i aktywacja postaw, wywieranie wpływu na zmianę nastawień i wartości społecznych oraz problematyka poznawczego dysonansu. Zastosowanie powyższej tematyki w pedagogicznych dziedzinach wiedzy i praktyki.

6. Wpływ społeczny i komunikat perswazyjny oraz problematyka manipulacji społecznej: rodzaje wpływu; powody konformizmu i opieranie się wpływowi społecznemu; skuteczność komunikatów perswazyjnych. Pedagogiczna wymowa i zastosowanie tego typu wiedzy w wychowaniu i poradnictwie.

7. Prospołeczność i gotowość do pomagania: główne teorie prospołeczności, znaczenie empatii, model decyzyjny, koncepcje pobudzenia; podstawowe wyznaczniki prospołeczności. Wychowanie i wspieranie zachowań prospołecznych, rozwijanie empatii w różnych obszarach życia społecznego.

8. Grupy społeczne i procesy grupowe: struktura grupy i jej rodzaje; cele i normy grupowe; procesy tożsamości i identyfikacji z grupą, znaczenie tzw. płci społecznej; interakcje i komunikacja w grupach nieformalnych i formalnych oraz klimat społeczny; funkcjonowanie jednostek w grupie. Pedagogiczna wymowa wiedzy i badań o grupie w odniesieniu do kształtowania procesów interakcyjnych w grupie, regulowaniu wpływu grupy na zachowania jej członków, możliwości diagnozy pedagogicznej i profilaktyki społecznej.

9. Psychologiczne teorie uczenia się i związane z nimi procesy: nabywanie pojęć; czytanie i liczenie oraz związane z nimi zaburzenia; zainteresowania i rozwijanie zdolności; koncepcje poznawczo-behawioralne uczenia ze szczególnym uwzględnieniem uczenia się społeczno-poznawczego (uczenie się na modelu i modelowanie społeczne); zorientowanie na cel i poczucie własnej skuteczności. Obszary zastosowania powyższej wiedzy w różnych dziedzinach wiedzy pedagogicznej.

10. Koncepcje wychowania i socjalizacji: funkcje i struktura działalności wychowawczej w różnych kontekstach edukacyjno-wychowawczych ze szczególnym uwzględnieniem środowiska rodzinnego, struktury rodziny, jej psychologicznych funkcji, stylów i klimatu wychowawczego. Uwzględnienie wybranych obszarów pedagogicznego oddziaływania.

11. Inteligencja i rozwojowo-osobowościowe uwarunkowania wychowania: rodzaje inteligencji; związki zachodzące pomiędzy wychowaniem, rozwojowymi jednostki, jej cechami osobowości wzgl. charakteru; oraz znaczenie wpływu uwarunkowań indywidualnych i środowiskowych na kształtowaniem się materialnego podłoża procesów psychicznych i percepcji; uwzględnienie neurobiologii – tzw. neuroplastyczność mózgu.

12. Rola emocji w wychowaniu i zasady budowania więzi międzyludzkich oraz przeciwdziałanie ich zaburzeniom: znaczenie i funkcja emocji w różnych ujęciach teoretycznych oraz konstruktywne reagowanie dorosłych na emocje dziecka (sygnały potrzeb); style przywiązania oraz profilaktyka zaburzeń i traumy pochodzących z zaburzonego stylu przywiązania.

13. Kary i nagrody w wychowaniu oraz procesy motywacyjne: wyznaczniki skuteczności; rola wzorców.

14. Specyfika oddziaływań wychowawczych wobec dzieci i młodzieży ze szczególnymi potrzebami , m.in. z upośledzeniami umysłowymi, podlegającym resocjalizacji: najczęściej spotykane zagadnienia wychowawcze w pracy pedagoga, jak np. wymogi zdolności do adaptacji, zjawisko samoregulacji; problematyka zaburzeń typu konfliktowość i agresja; kształtowanie kompetencji społecznych.

15. Wybór aktualnego zagadnienia jako przykład wiedzy stosowanej z obszaru psychologii wychowania

Aronson, E. (1997). Człowiek- Istota Społeczna. Warszawa: PWN.

Brzezińska, A. (2000). Psychologia wychowania. W: J. Strelau (red.). Psychologia, tom 3, s. 227-257. Gdańsk: GWP.

Cialdini, R. B. (1996). Wywieranie Wpływu na Ludzi. Teoria i Praktyka (wyd. 2, zmienione) Gdańsk: GWP.

Czasopismo Psychologia Społeczna: http://spbulletin.com/

Dembo, M.H. (1997). Stosowna psychologia wychowawcza. Warszawa: WSiP

Gasiul, H. (2007). Teorie emocji i motywacji. Warszawa: UKSW.

Knopp, K. A. (2010). Inteligencja emocjonalna oraz możliwości jej rozwijania u dzieci i młodzieży. Warszawa: Wydawnictwo UKSW.

Lewish M, Haviland-Jones J. Psychologia emocji. GWP 2005, str. 89-105, 635-651, 849-862.

Martowska, K. (2012). Psychologiczne uwarunkowania kompetencji społęcznych. Warszawa: Liberi Libri.

Matczak, A. (2007). Kwestionariusz Kompetencji Społecznych KKS: podręcznik (wyd. 2 uzupełnione). Warszawa: PTP.

Matczak, A., Knopp, K. A. (2013). Znaczenie inteligencji emocjonalnej w funkcjonowaniu człowieka. Warszawa: Liberi Libri.

Mehringer, A. (2010). Jak wychowywać trudne dzieci. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Przetacznik-Gierowska M., Włodarski Z. (2014). Psychologia wychowawcza, 2 tomy. Wydanie 7. Wyd. PWN.

Moskowitz, G.B. (2009), Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego. Gdańsk: GWP.

Plopa, M. (2005). Psychologia Rodziny: teoria i badania. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.

Stephan, W. G. i Stephan C. W. (1999) Wywieranie Wpływu Przez Grupy. Psychologia Relacji. Gdańsk: GWP.

Wojciszke, B. (2011). Człowiek wśród ludzi. Zarys psychologii społecznej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Zimnardo, P.G. (2008). Efekt Lucyfera. Warszawa: PWN.

WIEDZA

Opis efektów kształcenia:

K_W01 - definiuje podstawowe pojęcia z zakresu psychologii społecznej i wychowania

K_W02 - ma elementarną wiedzę na temat psychologicznych podstaw pedagogiki, w zakresie psychologii społecznej i wychowania, zna możliwości przedmiotowych i metodologicznych powiązań pomiędzy psychologią i pedagogiką, np. rozumie znaczenie nastawień i stereotypów w pracy nauczyciela;

K_W04 - zna problematykę poznania społecznego i przetwarzania informacji społecznych; ma podstawową wiedzę na temat mechanizmów tworzenia postaw społecznych, wpływu społecznego, zachowań prospołecznych; zna problematykę stereotypizacji i powstawania uprzedzeń oraz możliwości psychopedagogicznego przeciwdziałania im; wyjaśnia mechanizmy wpływu wychowawczego, odwołując się do podstawowych koncepcji psychologicznych; opisuje typologie postaw i stylów wychowawczych;

K_W09 – zna podstawowe teorie psychologiczne dotyczące wychowania, uczenia się i nauczania, rozumie różnorodne uwarunkowania tych procesów;

K_W010 – ma uporządkowaną wiedzę na temat funkcjonowania grup i mechanizmów grupowych, ze szczególnym uwzględnieniem środowiska rodzinnego i grup rówieśniczych stanowiących teoretyczne podstawy działalności pedagogicznej; ma też odpowiednią wiedzę o podmiotowych i środowiskowych czynnikach warunkujących funkcjonowanie dzieci i młodzieży w rodzinie i innych kontekstach społecznych

Umiejętności

K_U02 - potrafi wykorzystywać podstawową wiedzę teoretyczną z zakresu psychologii społecznej i wychowawczej w celu analizowania i interpretowania problemów edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych i resocjalizacyjnych; wyjaśnia konkretne zachowania dzieci i dorosłych odwołując się do wiedzy z zakresu psychologii społecznej i wychowania;

K_U03 -potrafi posługiwać się podstawowymi koncepcjami psychologii społecznej i wychowania w celu analizowania motywów i wzorów zachowań społecznych, diagnozowania i prognozowania sytuacji oraz analizowania strategii działań praktycznych w odniesieniu do różnych obszarów działalności pedagogicznej.

K_U010 - potrafi posługiwać się podstawowymi ujęciami teoretycznymi w celu analizowania, interpretowania oraz projektowania strategii działań pedagogicznych;

Kompetencje

K_K01 - ma świadomość poziomu swojej wiedzy i umiejętności, rozumie potrzebę ciągłego dokształcania się zawodowego i rozwoju osobistego w zakresie wiedzy psychopedagogicznej, dokonuje samooceny własnych kompetencji i doskonali umiejętności, wyznacza kierunki własnego rozwoju i kształcenia; szanuje podmiotowość dzieci i wychowawców.

K_K03 - ma przekonanie o sensie, wartości i potrzebie podejmowania działań pedagogicznych w oparciu o wiedzę na temat funkcjonowania człowieka w środowisku społecznym; jest gotowy do podejmowania wyzwań zawodowych; wykazuje aktywność, podejmuje trud i odznacza się wytrwałością w realizacji indywidualnych i zespołowych działań profesjonalnych w zakresie wykorzystania wiedzy na temat psychologii społecznej i wychowawczej w pracy pedagogicznej.

Obciążenie pracą studenta: średnia liczba godzin w ramach 3 ECTS

udział w zajęciach: 30 godz.

przygotowanie do zajęć: 10 godz.

przygotowanie ćwiczenia praktycznego: 15 godz.

przygotowanie do egzaminu: 30 godz.

Sumaryczna liczba punktów ECTS 3: 85 godz.

Metody dydaktyczne

- wykład informujący i konwersatoryjny

- praca w grupach - metoda stolików eksperckich

- ćwiczeniowo – praktyczne

Warunki zaliczenia wykładu:

Kryterium oceny studenta stanowi wynik uzyskany z egzaminu pisemnego w skład którego wchodzą:

Sprawdzenie umiejętności transferu wiedzy na przykładzie zastosowania jej w odniesieniu do wybranego przypadku z zakresu psychologii społecznej lub też wychowawczej – przygotowanie w oparciu o publikacje w artykułach z czasopism naukowych i własną refleksję (2-3 strony). Kryterium: zaliczenie.

Pytania testowe w formie wielkokrotnych wyborów (20 pytań)

Pytania otwarte (2 pytania) - pytania otwarte mają na celu weryfikację wiedzy zdobytej przez studenta oraz jego umiejętności analizy problemu i wyciągania logicznych wniosków.

W obu przypadkach obowiązuje materiał przedstawiony na wykładzie, uzupełniony w miarą indywidualnego zapotrzebowania wskazaną lekturą.

Ogólna suma punktów 100

100-90 – bardzo dobry

89,5-80 – dobry plus

79,5-70 – dobry

69,5-60 – dostateczny plus

59,5-50 – dostateczny

49,5 i poniżej - niedostateczny