Introduction into Jurisprudence

Założenia i cele

(ogólne):

Celem wykładu jest przedstawienie podstawowych pojęć i metod wypracowanych w zachodniej kulturze prawnej, przedstawienie podstawowych działów i dyscyplin naukowych prawoznawstwa oraz poglądów na istotę prawa i jego społeczne funkcje a także na rolę prawa w państwie i jego stosunek do innych porządków normatywnych.

1. Pojecie nauki i przedmiot nauki i sztuki prawa. Nauki pomocnicze. Relacja nauki i sztuki prawa. Pojęcie sprawiedliwości i analiza zasady sprawiedliwości, rola prawników i znaczenie prawa w realizowaniu sprawiedliwości,

2. Podstawowe pojęcia i definicja prawa – z uwzględnieniem podstawowych koncepcji filozoficznoprawnych: John Austin, Herbert Hart i powstanie, ewolucja oraz schyłek pozytywizmu, Ronald Dworkin i antypozytywistyczny zwrot, Gustaw Radbruch i pojęcie rażącego bezprawia, Tomasz z Akwinu i szkoła prawa naturalnego, funkcjonalizm amerykański i prawo w działaniu.

3. funkcje i rola prawa w państwie (koordynacja działań na rzecz dobra wspólnego, rozdział dóbr i ciężarów, kontrola zachowań, regulacja konfliktów), różne systemy normatywne (prawo, moralność, obyczaj), relacje prawa do innych systemów normatywnych.

4. Pojęcie normy, przepisu prawnego, abstrakcyjny i generalny charakter norm prawnych, elementy normy prawnej: hipoteza, dyspozycja i sankcja, koncepcje budowy normy prawnej, rodzaje przepisów.

5. Obowiązywanie prawa – pojęcie obowiązywania prawa, koncepcje obowiązywania norm prawnych, omówienie poszczególnych reguł walidacyjnych, kryteria obowiązywania prawa – pod względem czasu, miejsca, osób.

6. Źródła prawa – podstawowe formy powstawania prawa: zwyczaje i prawo zwyczajowe, precedensy, umowa jako źródło prawa, prawo stanowione, podstawowe rodzaje aktów normatywnych i ich hierarchia.

7. System prawny - typów systemów prawnych (common law, civil law) i ich konwergencja, uporządkowanie pionowe i poziome systemów prawnych, zasada niesprzeczności systemu prawnego, rodzaje sprzeczności i sposoby ich usuwania, reguły kolizyjne, zasada zupełności systemów prawnych oraz luki w prawie i sposoby ich usuwania.

8. Podstawowe zagadnienia stosowania i wykładni prawa, modele i etapy stosowania prawa, ewolucja poglądów na stosowanie prawa; przestrzeganie prawa, odpowiedzialność prawna.

9. Wykładnia prawa: rodzaje ze względu na podmiot, zakres i moc wiążącą wykładni. Wykładnia językowa, systemowa i funkcjonalna.

10. Wnioskowania prawnicze: z analogii, z przeciwieństwa, a fortiori, z instrumentalnego nakazu i zakazu. Elementy teorii argumentacji, podstawowe toposy prawnicze.

11. Stosunek prawny – fakty prawne, podmiot, przedmiot, treść stosunku prawnego i typologia uprawnień i obowiązków.

12. Zasada państwa prawnego, ochrony godności osoby, dobra wspólnego, zasada sprawiedliwości a zasada słuszności i ich rola w państwie i społeczeństwie, gwarancje praworządności.

Literatura podstawowa:

Do wyboru podręcznik:

1.Kaleta K., Kotowski A., Podstawy prawoznawstwa, Warszawa 2016 (wyd. I) / Warszawa 2019 (rekomendowane wyd. II)

2.Morawski L., Wstęp do prawoznawstwa, Toruń 2013

3.Chauvin T, Stawecki T, Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa. Warszawa, min. wyd. 9.

Literatura uzupełniająca:

1.G.Radbruch, Ustawa i prawo (http://www.law.uj.edu.pl/users/kprz/docs/radbruch%20ustawa_i_prawo.pdf)

Efekty kształcenia z zakresu wiedzy osiągane są za pomocą metod dydaktycznych: wykład informacyjny, wykład problemowy.

Efekty kształcenia z zakresu wiedzy weryfikowane są poprzez egzamin pisemny, egzamin ustny, ocenianie ciągłe.

Kryteria oceniania:

Na ocenę 2 student:

EK1 Nie potrafi wskazać przedmiotu nauki prawa i nie zna jej miejsca w systemie nauk oraz nie rozróżnia typów nauk prawnych.

EK2 Nie potrafi zdefiniować podstawowych pojęć z zakresu prawoznawstwa.

EK3 Nie potrafi wyliczyć i scharakteryzować innych systemów normatywnych, nie zna pochodzenia, powstawania i charakteru źródeł systemu prawa oraz nie potrafi zidentyfikować obowiązujących norm prawnych.

EK4 Nie potrafi wyliczyć cech charakterystycznych dla systemu prawnego i nie potrafi klasyfikować systemów prawnych, identyfikować sprzeczności i luki w systemie prawnym.

EK5 Nie zna elementów procesu stosowania prawa.

EK6 Nie zna rodzajów i elementów stosunków prawnych w społeczeństwie i nie potrafi dokonywać ich identyfikacji oraz analizy z punktu widzenia praw i obowiązków podmiotów prawnych.

EK7 Nie zna wnioskowań i toposów prawniczych i podstawowych zasad prawa.

Na ocenę 3 student:

EK1 Identyfikuje przedmiot nauki prawa wśród innych nauk społecznych, wylicza podstawowe podziały nauk i główne typy nauk prawnych.

EK2 Podaje jedną definicję podstawowych pojęć z zakresu prawoznawstwa.

EK3 Wylicza inne niż prawo systemy normatywne, zna pochodzenie, powstawanie i charakter typów źródeł systemu prawa oraz wylicza reguły walidacyjne norm prawnych.

EK4 Wylicza cechy charakterystyczne dla systemu prawnego, dokonuje podstawowych klasyfikacji systemów prawnych na common i civil law, prawo publiczne i prywatne oraz wskazuje kilka podstawowych gałęzi prawa, wylicza rodzaje sprzeczności i luk w systemie prawnym.

EK5 Wymienia i charakteryzuje co najmniej podstawowe reguły wykładni prawa, reguły kolizyjne oraz wyjaśnia proces subsumpcji.

EK6 Rozróżnia podstawowe rodzaje i wylicza elementy stosunków prawnych w społeczeństwie i wylicza podstawowe typy uprawnień.

EK7 Wylicza wszystkie i charakteryzuje co najmniej dwie reguły wnioskowań prawniczych, wylicza kilka toposów prawniczych i wskazuje podstawowe zasady prawa.

Na ocenę 4 student:

EK1 Charakteryzuje ogólne ramy przedmiotu nauki prawa, identyfikuje podstawowe różnice metodologiczne między naukami społecznymi i przyrodniczymi, teoretycznymi i praktycznymi oraz empirycznymi i formalnymi, charakteryzuje główne cechy filozofii prawa, dogmatyk prawniczych i nauk historyczno-prawnych.

EK2 Podaje co najmniej po dwie definicje podstawowych pojęć z zakresu prawoznawstwa.

EK3 Wylicza cechy innych niż prawo systemów normatywnych, zna pochodzenie, powstawanie i charakter typów źródeł systemu prawa i charakter poszczególnych typów aktów normatywnych oraz opisuje reguły walidacyjne norm prawnych.

EK4 Wylicza i charakteryzuje główne elementy cech systemu prawnego, charakteryzuje cechy systemów – typów common i civil law, charakteryzuje kryteria podziału na prawo publiczne i prywatne oraz wskazuje i charakteryzuje przedmiot oraz metodę regulacji podstawowych gałęzi prawa, wylicza i charakteryzuje rodzaje sprzeczności i luk w systemie prawnym.

EK5 Wymienia i charakteryzuje cechy wszystkich elementów procesu stosowania prawa.

EK6 Rozróżnia rodzaje i szczegółowo charakteryzuje elementy stosunków prawnych, wylicza i charakteryzuje kilka typów uprawnień.

EK7 Wylicza i charakteryzuje konstrukcję wszystkich reguł wnioskowań prawniczych, wylicza i charakteryzuje kilka toposów prawniczych i charakteryzuje elementy konstytutywne podstawowych zasad prawa.

Na ocenę 5 student:

EK1 charakteryzuje szczegółowo przedmiot nauki prawa podając przykłady z polskiego systemu prawnego, identyfikuje szczegółowo różnice metodologiczne między naukami społecznymi i przyrodniczymi, teoretycznymi i praktycznymi oraz empirycznymi i formalnymi wskazując relacje między tymi klasyfikacjami, charakteryzuje cechy filozofii prawa, dogmatyk prawniczych i nauk historyczno-prawnych w perspektywie ich historycznego kształtowania się.

EK2 Podaje kilka definicji podstawowych pojęć z zakresu prawoznawstwa i wskazuje relacje między nimi.

EK3 Wylicza cechy innych niż prawo systemów normatywnych wskazując na związki między nimi; zna pochodzenie, powstawanie i charakter typów źródeł systemu prawa w aspekcie komparatystycznym oraz charakteryzuje poszczególne typy aktów normatywnych jako takie oraz w polskim systemie prawnym oraz opisuje i szczegółowo charakteryzuje reguły walidacyjne norm prawnych wskazując na rozbieżności w poglądach doktryny w tym zakresie.

EK4 Wylicza i szczegółowo scharakteryzuje cechy systemu prawnego, wskazując ich typologiczny charakter; charakteryzuje cechy systemów – typów common i civil law opisując współczesne trendy ich rozwoju, charakteryzuje kryteria podziału na prawo publiczne i prywatne opisując cechy procesu publicyzacji prawa oraz wskazuje i charakteryzuje przedmiot, metodę regulacji oraz podstawowe instytucje podstawowych gałęzi i dziedzin prawa, wylicza i charakteryzuje rodzaje sprzeczności i luk w systemie prawnym oraz ilustruje je przykładami z praktyki.

EK5 Wymienia i charakteryzuje cechy wszystkich elementów procesu stosowania prawa i ilustruje je przykładami z praktyki oraz wskazuje podstawowe spory doktrynalne w tym zakresie.

EK6 Rozróżnia rodzaje i szczegółowo charakteryzuje elementy stosunków prawnych podając charakterystykę podmiotów, przedmiotów i faktów prawnych na podstawie polskich regulacji prawnych; wylicza i charakteryzuje typy uprawnień wskazując na relacje między różnymi typologiami oraz na ujęcie historyczne poglądów na temat uprawnień i obowiązków.

EK7 Wylicza i charakteryzuje konstrukcję wszystkich reguł wnioskowań prawniczych, ilustruje je przykładami z praktyki oraz wskazuje podstawowe problemy ich stosowania, charakteryzuje toposy prawnicze z uwzględnieniem elementów tradycji prawa rzymskiego, szczegółowo charakteryzuje zasady prawa i wskazuje podstawowe różnice w ich interpretacji.