Archeologia Słowiańszczyzny wczesnośredniowiecznej I. Etap plemienny

podstawowy

Wiedza:

H1A_W04, S1A_W02, S1A_W05, S1A_W08

Umiejętności:

H1A_U01, H1A_U05, H1A_U06, S1A_U01, S1A_U03, S1A_U08

Kompetencje społeczne:

H1A_K01

Poziom przedmiotu: rok II

Cele przedmiotu:

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z wczesnymi dziejami ludów słowiańskich w Europie od okresu ich pierwszego pojawienia się w antycznych źródłach pisanych aż do okresu rewolucji miejskiej w Europie Środkowej w XIII wieku. Zadaniem wykładu jest zapoznanie studentów z podstawowym materiałem archeologicznym z tego okresu, jak i osiągnięcie zrozumienia przez nich najważniejszych procesów etnogenezy i kulturogenezy Słowian, mechanizmów ich rozprzestrzeniania się w Europie, procesu powstawania pierwszych państw słowiańskich i roli chrystianizacji w tym procesie. Wykład obejmować będzie również omówienie niezbędnego tła historii wczesnych Słowian, w tym m. in. podstawowe informacje o ludach koczowniczych.

Wymagania wstępne: uczestnictwo w wykładach

Treści merytoryczne:

1.Omówienie tematyki i formy wykładu, prezentacja podstawowego piśmiennictwa i przedstawienie wymagań egzaminacyjnych

2.Etnogeneza Słowian: argumenty lingwistyczne i historyczne

3.Etnogeneza Słowian: argumenty archeologiczne – ciągłości i nieciągłości w pradziejach Europy Środkowej

4.Sytuacja kulturowa w Europie Środkowej u schyłku starożytności

5.Najwcześniejsze informacje pisane o Słowianach

6.Zachodnia Ukraina i Mołdawia – pierwsze centrum krystalizacji kultury słowiańskiej?

7.Wielkopolska i Dolny Śląsk - drugie centrum krystalizacji kultury słowiańskiej?

8.Etnogeneza Słowian: podsumowanie – model wielu centrów i wielu etapów krystalizacji kultury słowiańskiej

9.Model kultury wczesnosłowiańskiej – podstawowe źródła archeologiczne z okresu wczesnosłowiańskiego

10.Wierzenia pogańskie i mitologia wczesnośredniowiecznych Słowian

11.Wczesne osadnictwo słowiańskie nad Dunajem i mechanizmy przenikania osadnictwa słowiańskiego na Bałkany

12.Awarowie w Europie i ich rola w procesie rozprzestrzeniania się osadnictwa słowiańskiego

13.Plemiona „Powieści dorocznej” na Rusi

14.Plemiona Słowian zachodnich

15.Obrządek pogrzebowy Słowian we wczesnym średniowieczu

Zarys archeologii starożytnej ziem Polski:

P. Kaczanowski i J.K. Kozłowski, Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.). Wielka Historia Polski, t. 1, Kraków 1998.

Historia i kultura wczesnego średniowiecza:

B. Zientara, Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 1973.

D. Matthew, Europa średniowieczna, Warszawa 1996.

R. Collins, Europa wczesnośredniowieczna 300-1000, Warszawa 1996.

L. Leciejewicz, Nowa postać świata. Narodziny średniowiecznej cywilizacji europejskiej, Wrocław 2000.

Biskupi, mnisi i cesarze 610-1054. Historia chrześcijaństwa, t. 4, Warszawa 1999.

Zarysy historii kultury i archeologii Europy wczesnośredniowiecznej:

M. Miśkiewicz, Zarys kultury i archeologii Europy w okresie wczesnego średniowiecza, Warszawa 2002 (UKSW)

M. Miśkiewicz, Wczesnośredniowieczni sąsiedzi Słowian, Warszawa 2005 (UKSW).

Zarys historii Słowian:

J. Skowronek, M. Tanty i T. Wasilewski, Słowianie południowi i zachodni VI-XX wiek, Warszawa 2005.

Zwięzły zarys archeologii Polski wczesnośredniowiecznej:

A. Buko, Archeologia Polski wczesnośredniowiecznej, Warszawa 2005.

Teksty źródłowe do dziejów Słowiańszczyzny:

G. Labuda, Słowiańszczyzna starożytna i wczesnośredniowieczna. Antologia tekstów źródłowych, Poznań 1999.

U. Lewicka-Rajewska, Arabskie opisanie Słowian. Wrocław 2004.

Źródła lingwistyczne do najdawniejszych dziejów Słowian:

H. Popowska-Taborska, Wczesne dzieje Słowian w świetle ich języka, Wrocław 1991.

Przemiany w Europie w okresie wędrówek ludów:

M. Mączyńska, Wędrówki ludów, Warszawa 1996.

J. Strzelczyk, Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992.

Wandalowie – strażnicy szlaku bursztynowego

J. Strzelczyk, Goci – rzeczywistość i legenda, Warszawa 1984.

H. Wolfram, Historia Gotów, Warszawa 2003.

Dzieje Bizancjum:

R. Browning, Cesarstwo Bizantyńskie, Warszawa 1997.

Ludy koczownicze:

R. Wojna, Wielki świat nomadów między Chinami i Europą, Warszawa 1983.

K. Dąbrowski, T. Nagrodzka-Majchrzyk, E. Tryjarski, Hunowie europejscy, Protobułgarzy, Chazarowie, Pieczyngowie, Wrocław 1975.

W. Szymański, E. Dąbrowska, Awarzy, Węgrzy, Wrocław 1979.

L.A. Tyszkiewicz, Hunowie w Europie, Wrocław 2004.

Początki kultury wczesnosłowiańskiej:

K. Godłowski, Pierwotne siedziby Słowian, Kraków 2000.

M. Parczewski, Najstarsza faza kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Kraków 1988.

M. Parczewski, Początki kultury wczesnosłowiańskiej w Polsce, Wrocław 1988.

Słowianie w Europie wcześniejszego średniowiecza, red. M. Miśkiewicz, Warszawa 1998.

Z. Kobyliński, Struktury osadnicze na ziemiach polskich u schyłku starożytności i w początkach wczesnego średniowiecza, Wrocław 1988.

Słowiańszczyzna wschodnia:

W. Szymański, Słowiańszczyzna wschodnia, Wrocław 1973.

Słowiańszczyzna zachodnia:

L. Leciejewicz, Słowianie Zachodni, Wrocław 1989.

J. Strzelczyk, Słowianie i Germanie w Niemczech środkowych we wczesnym średniowieczu, Poznań 1976.

Słowiańszczyzna Połabska między Niemcami a Polską, red. J. Strzelczyk, Poznań 1981.

M. Dulinicz, Kształtowanie się Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej, Warszawa 2001.

Słowiańszczyna południowa:

Z. Kurnatowska, Słowiańszczyzna południowa, Wrocław 1977.

Kultura materialna wczesnośredniowiecznych Słowian:

W. Hensel, Słowiańszczyzna wczesnośredniowieczna, Warszawa 1987.

K. Moszyński, Kultura ludowa Słowian, t. I. Kultura materialna, Warszawa 1967.

Kształtowanie się narodów Europy Zachodniej:

B. Zientara, Świt narodów europejskich, Warszawa 1985.

Mitologia pogańskich Słowian:

A. Gieysztor, Mitologia Słowian, Warszawa

J. Strzelczyk, Mity, podania i wierzenia dawnych Słowian, Poznań 1998.

H. Łowmiański, Religia Słowian i jej upadek, Warszawa 1979.

A. Szyjewski, Religia Słowian, Kraków 2003.

Obrządek pogrzebowy wczesnośredniowiecznych Słowian:

H. Zoll-Adamikowa, Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, t. 1 – źródła, t. 2 – analiza, Wrocław 1975-1979.

1. WIEDZA

K_W04: Ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu archeologii Europy wczesnośredniowiecznej

K_W11: Ma podstawową wiedzę na temat zjawisk społeczno-kulturowych zachodzących w społecznościach różnego typu u schyłku starożytności i we wczesnym średniowieczu, rodzajów więzi społecznej w tych okresach oraz relacji pomiędzy strukturami społecznymi

2. UMIEJĘTNOŚCI

K_U01: Potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i użytkować informację z wykorzystaniem różnych źródeł i sposobów

K_U02: Posiada umiejętność rozumienia i analizowania zjawisk społeczno-kulturowych zachodzących w przeszłości; potrafi zidentyfikować ich przyczyny i skutki

K_U06: Potrafi rozpoznać różne rodzaje wytworów kultury wczesnego średniowiecza badanych archeologicznie oraz przeprowadzić ich krytyczną analizę i interpretację z zastosowaniem typowych metod, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego i miejsca w procesie historyczno-kulturowym

K_U07: Posiada umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem poglądów innych autorów, oraz formułowania wniosków dotyczących historii i kultury wczesnego średniowiecza

3. KOMPETENCJE

K_K01: Ma świadomość transdyscyplinarności wiedzy z dziedziny archeologii wczesnego średniowiecza i rozumie potrzebę ciągłego samokształcenia w tym zakresie

OPIS ECTS:

Udział w wykładzie: 30 godz.

Przygotowanie do egzaminu: 30 godz.

Suma godzin: 60 godz.

Liczba ECTS: 60 godz./25(30) = 2 ECTS

Podstawą zaliczenia będzie pisemny egzamin końcowy.

Drugim elementem oceny będzie regularność uczestnictwa w wykładach. Dopuszcza się nieusprawiedliwioną nieobecność na trzech wykładach w semestrze!