Social Demography

Poziom przedmiotu:Podstawowy

Cele przedmiotu:

Celem wykładu Demografia społeczna jest zdobycie podstawowej wiedzy nt. uwarunkowania procesów demograficznych i ich konsekwencji społecznych. W trakcie zajęć studenci zapoznawać się będą z aktualnymi przemianami demograficznymi, teoriami wyjaśniającymi trendy demograficzne w społeczeństwie i przewidywanymi skutkami tych przemian. Wiedza ta przygotuje studentów do przyszłej pracy w różnych urzędach, na szczeblu lokalnym czy krajowym, mających do czynienia z polityką społeczną, ludnościową czy rodzinną. W związku ze znacznym spadkiem dzietności i starzeniem się społeczeństwa wiedza ta będzie niezbędna dla absolwentów, którzy będą zasiadać w polskim parlamencie.

Wymagania wstępne: brak

Treści merytoryczne:

1. Zagadnienia wstępne: definicja demografii; rodzaje demografii; stosunek do innych nauk; historia demografii; źródła danych.

2. Przebieg i uwarunkowania procesów demograficznych: rozwój ludności w historii; wzrost, stabilizacja i spadek liczby ludności; obecne trendy ludnościowe w świecie; elementy zmian ludnościowych.

3. Podejście do zmian ludnościowych w historii: starożytność; średniowieczne poglądy w kolejnych stuleciach. Poglądy klasyczne; poglądy współczesne; uwarunkowania filozoficzne i ideologiczne.

4. Przejścia i cykle ludnościowe - płodność: pojęcie przejścia demograficznego; przejście demograficzne w krajach rozwiniętych; przejście demograficzne w krajach rozwijających się. Drugie przejście demograficzne.

5. Koncepcje i mierniki płodności: ogólny wymiar płodności; płodność naturalna; płodność zrealizowana (rzeczywista). Współczynniki.

6. Teorie niskiej płodności: teoria racjonalnego wyboru; teoria unikania ryzyka; teoria wartości postmaterialistycznych; teoria równości płci. Teorie ekonomiczne G.Beckera - dziecko a konsumpcja; jakość dzieci; teoria międzygeneracyjnych transferów; wzrost gospodarczy a posiadanie dzieci; teoria produkcji gospodarstw domowych.

7. Kontrola płodności: metody planowania rodziny i aborcja. Debata wokół regulacji prawnych aborcji. Regulacje prawne w UE.

8. Niepłodność: kontrowersje etyczno-społeczne wokół wspomaganej prokreacji i próby regulacji w Polsce. Rozwiązanie problemu w USA i krajach UE.

9. Przejścia i cykle ludnościowe – umieralność: etap przed przejściem demograficznym; etap wczesnego przejścia; etap późnego przejścia; etap po zakończeniu przejścia

10. Koncepcje i mierniki umieralność: zgony i umieralność; definicja zgonu; pojęcie umieralności; współczynniki zgonów; przyczyny zgonów.

11. Długość życia i przeciętne dalsze trwanie życia: tablice trwania życia; kraje rozwinięte; kraje rozwijające się.

12. Starzenie się społeczeństwa - konsekwencje społeczne: zachwianie proporcji międzypokoleniowej na rynku pracy; nadmierne obciążenie pokolenia pracującego osobami; które zeszły z rynku pracy; obciążenie systemu emerytalnego (reformy systemu emerytalnego w Polsce); obciążenie systemu opieki zdrowotnej; konieczność podniesienia wieku emerytalnego (debaty wybranych krajach Europy; stosunek polskiego społeczeństwa do propozycji późniejszego przechodzenia na emeryturę).

13. Zachorowalność: modele zdrowia i choroby zmieniające się na przestrzeni czasu (pandemie infekcyjne; choroby zwyrodnieniowe; choroby cywilizacyjne). Prewencja.

14. Umieralność matek; niemowląt i małych dzieci: znaczna różnica wynikająca z rozwoju społecznego; różnice miedzy poszczególnymi kontynentami. Międzynarodowa polityka ludnościowa na rzecz zmniejszania tych różnic.

15. HIV/AIDS: opis zjawiska; konsekwencje społeczne dla Afryki; uwarunkowania ideologiczne przeszkadzające w podejmowaniu wspólnej walki z epidemią. Przykłady debat na sesjach oenzetowskiej Komisji ds. Ludności i Rozwoju.

Metody oceny:

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest pozytywna ocena z dwóch kolokwiów oraz z egzaminu końcowego (ustnego). Terminy kolokwiów są podawane z 2-3-tygodniowym wyprzedzeniem, termin egzaminu ustalany przed sesją egzaminacyjną. Ze względu na dowartościowanie pracy ciągłej w czasie całego semestru, która jest szczególnie ważna przy studiowaniu demografii, o ostatecznej ocenie decyduje średnia wyników z kolokwiów (przy ocenie pozytywnej) i egzaminu. Wyniki z kolokwiów oraz aktywność na zajęciach – określona liczbą pisanych krótkich opracowań na końcu zajęć – mają wpływ na stopień trudności egzaminu ustnego.

OBOWIĄZKOWA:

1. Balicki J., Frątczak E., Nam Ch.B., Przemiany ludnościowe. Fakty – interpretacje – opinie. Mechanizmy przemian ludnościowych. Globalna polityka ludnościowa, IP, Wyd. UKSW, Warszawa 2007 (wyd. drugie).

2. Okólski M., Fihel A., Demografia, Współczesne zjawiska i teorie, Wyd. Scholar, Warszawa 2012.

3. Okólski M., Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Scholar, Warszawa 2005.

4. Okólski M., Demografia zmiany społecznej, Scholar, Warszawa 2004.

5. Holzer J.Z., Demografia, PWE, Warszawa 1999.

UZUPEŁNIAJĄCA:

1. Baza demograficzna GUS, http://demografia.stat.gov.pl/bazademografia/.

2. Cieślak M., Demografia. Metody analizy i prognozowania, PWN, Warszawa 1992.

3. Dyson T., Population and Development. The Demographic Transition, Zed Books, London, New York 2010.

4. Golinowska S., Polityka społeczna państwa w gospodarce rynkowej. Studium ekonomiczne, PWN, Warszawa 1994.

5. Kędelski M., Paradysz J., Demografia, Wydaw. AE, Poznań 2006

6. Livi-Bacci M., A Concise History of World Population, Bleckwell Publishing, Malden USA, Oxford UK 2007.

7. Poston D. L., Bouvier L. F., Population and Society. An Introduction to Demography, Cambridge University Press, New York 2010.

Wiedza

K_W01 Ma podstawową wiedzę nt. procesów demograficznych w społeczeństwie.

K_W02 Ma wiedzę na temat demografii jako nauki i jej odmian i stosunku do innych nauk społecznych.

K_W03 Ma podstawową wiedzę o przebieg i uwarunkowaniach procesów demograficznych, rozwoju ludności w historii; wzrostu, stabilizacja i spadku liczby ludności. Zna obecne trendy ludnościowe w świecie i elementy zmian ludnościowych

K_W04 Posiada wiedzę o koncepcjach i miernikach płodności i umieralności.

K_W05 Posiada wiedzę na temat długości życia i przeciętnego dalszego trwanie życia w krajach rozwiniętych i rozwijających się.

Umiejętności

K_U01 Potrafi tłumaczyć/wyjaśniać zachowanie człowieka i grup społecznych w odniesieniu do prokreacji.

K_U02 Potrafi wykorzystać nabytą wiedzę i pozyskiwać dane do analizowania konkretnych procesów i zjawisk demograficznych. Potrafi interpretować procesy i zjawiska demograficzne kontekście ekonomicznym, społecznym i kulturowym.

K_U03 Prawidłowo wyjaśnia mechanizmy decyzji prokreacyjnych w krajach rozwiniętych w oparciu o teorie niskiej płodności.

K_U04 Potrafi korzystać z roczników statystycznych GUS, Raportów Rządowej Rady Ludnościowych i prowadzonych badań.

K_U05 Rozumie relacje między przeciętnym trwaniem życia a zachowaniami ryzykownymi jednostki. Posiada umiejętność wskazywania kierunków rozwiązywania problemów demograficznych poprzez zastosowanie nabytej wiedzy.

Kompetencje społeczne

K_K01 Rozumie konsekwencje starzenia się społeczeństwa.

K_K02 Jest przygotowany do uczestnictwa w debacie na temat : skutków zachwiania proporcji międzypokoleniowej na rynku pracy; nadmiernego obciążenie pokolenia pracującego osobami, które zeszły z rynku pracy oraz nadmiernego obciążenia systemu emerytalnego.

K_K03 Uznaje i szanuje różnice punktów widzenia. Dostrzega zalety i wyzwania pluralizmu opinii oraz intelektualnej dyskusji.

K_K04 Nabył kompetencje pozwalające mu używać rzeczowych argumentów nt. potrzeby i charakteru reformy systemu emerytalnego w Polsce.

K_K05 Potrafi sformułować rzeczowe postulaty na temat potrzeby prowadzenia przez państwo czy samorządy polityki rodzinnej służącej do realizacji planów prokreacyjnych jednostek, a szczególnie godzeniu pracy zawodowej kobiet z ich funkcją macierzyńską.

K_K06 Jest przygotowany do pracy w instytucjach publicznych, organach administracji publicznej czy partiach politycznych w obszarze poprawy trendów demograficznych oraz prozdrowotnych zachowań społecznych.