Demography

Poziom przedmiotu:podstawowy

Cele przedmiotu: Wykład obejmuje podstawowe metody analizy demograficznej i ich egzemplifikację w nawiązaniu do współczesnych procesów demograficznych w Polsce i w świecie. Umożliwia zarazem opanowanie procedur konstruowania i interpretacji współczynników demograficznych oraz etapów sporządzania prognozy demograficznej. Realizacja tak skonstruowanego programu zajęć dydaktycznych umożliwia studentom zarówno opanowanie klasycznych metod analizy ruchu naturalnego i wędrówkowego ludności, jak również poznanie przebiegu procesów demograficznych w perspektywie XXI wieku oraz ich implikacji społecznych i ekonomicznych. Nawiązanie do historii myśli demograficznej i wybranych teorii ludności daje podstawę do dyskusji o uwarunkowaniach przemian demograficznych i przesłankach kształtowania polityki demograficznej w skali krajowej i globalnej.

Wymagania wstępne:podstawy statystyki

Treści merytoryczne:

Geneza i rozwój demografii (2 godz.)

Przedmiot demografii. Główni twórcy współczesnej demografii. Działy demografii. Prognozy demograficzne. Międzynarodowe instytucje statystyki demograficznej. Statystyka demograficzna w Polsce. Międzynarodowe Konferencje ludnościowe. I i II Kongres Demograficzny w Polsce.

Struktury demograficzne (2 godz.)

Zalecenia międzynarodowe dla statystyki ludności. Klasyfikacje struktury wieku: biologiczna, ekonomiczna, urbanizacyjna, piramida wieku. Typy struktur wieku: progresywna, stacjonarna, regresywna. Prawo równowagi wieku. Stan cywilny ludności. Rodziny w gospodarstwach domowych. Typy rodzin biologicznych.

Siatka demograficzna (2 godz.)

Elementy siatki demograficznej. Wiek a generacje. Dwojaka klasyfikacja w demografii. Zbiorowości żyjących i zmarłych. Analiza kohortowa i przekrojowa. Prawdopodobieństwo zdarzenia demograficznego. Konstrukcja współczynnika demograficznego.

Standaryzacja współczynników demograficznych (2 godz.)

Agregatowe indeksy dla wielkości stosunkowych: wszechstronny, o stałej strukturze wieku, wpływu zmian strukturalnych. Formuły i równość indeksowa.

Tablica trwania życia (2 godz.)

Konstrukcja tablic trwania życia. Funkcje biometryczne: prawdopodobieństwo zgonu, liczba dożywających, fundusz lat do przeżycia, przeciętne dalsze trwanie życia. Trwanie życia w rozwoju historycznym. Hipotetyczne tablice trwania życia WHO.

Niepełnosprawność (2 godz.):

Definiowanie niepełnosprawności i jej rodzaje. Ujęcie socjologiczne, psychologiczne i medyczne. Niepełnosprawność w liczbach: dane demograficzne, rynek pracy, stan zdrowia, edukacja warunki życia.

Umieralność (2 godz.)

Czynniki umieralności niemowląt. Umieralność mężczyzn i kobietPrzyczyny zgonów: transformacja epidemiologiczna i zdrowotna. Zagrożenie HIV/AIDS. Oczekiwane życie w zdrowiu. Granice życia ludzkiego.

Małżeństwa i rozwody (2 godz.)

Małżeństwo – definicje. Współczynniki małżeństw. Typy rodzin. Natężenie rozwodów. Przyczyny rozwodów. Instytucja separacji.

Zastępowalność pokoleń (2 godz.)

Definicja urodzenia żywego WHO. Współczynniki: urodzeń, płodności, przyrostu naturalnego. Współczynniki zastępowalności pokoleń: dzietności, reprodukcji brutto, reprodukcji netto. Charakter zastępowalności pokoleń: rozszerzona, prosta, zawężona.

Model ludności zastojowej (2 godz.)

Założenia modelu. Liczba ludności. Współczynniki urodzeń i zgonów. Struktura wieku. Właściwości populacji zastojowych.

Model ludności ustabilizowanej (2 godz.)

Założenia modelu. Podstawowe twierdzenia i zależności Lotki: płodność, umieralność, przyrost naturalny. Właściwości populacji ustabilizowanych.

Migracje ludności (2 godz.)

Klasyfikacja migracji ludności. Źródła informacji. Definicje operacyjne migracji. Statystyczne metody pomiaru migracji. Czynniki migracji (E.S.Lee).

Prognozy demograficzne (2 godz.)

Rodzaje prognoz demograficznych. Projekcje demograficzne. Etapy opracowywania prognozy biologicznej i pomigracyjnej metodą czynnikową. Prognozowanie małżeństw i gospodarstw domowych. Prognozy GUS.

Rozwój ludności świata (2 godz.)

Wzrost w ujęciu historycznym. Okresy podwajania się ludności. Rozmieszczenie ludności według kontynentów. Rodność, umieralność i struktury wieku – zróżnicowanie w świecie. Migracje zagraniczne. Prognozy demograficzne ONZ i Banku Światowego.

Teoria przejścia demograficznego (2 godz.)

Twórcy koncepcji przejścia demograficznego. Właściwości faz przejścia demograficznego. Ocena zaawansowania przejścia demograficznego w świecie. Koncepcja drugiego przejścia demograficznego – doświadczenia europejskie. Dyskusja na temat teorii przejścia demograficznego.

Polityka demograficzna (2 godz.)

Cele, zasady i instrumenty polityki demograficznej. Podmioty polityki demograficznej. Rekomendacje konferencji ludnościowych ONZ. , Karta Praw Rodziny.

Kurkiewicz J. [red.], Procesy demograficzne i metody ich analizy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2010.

Stokowski F., Demografia, PWE, Warszawa 2015.

Pressat R., Słownik demograficzny, The Dictionary of Demography, opr. E.Frątczak, A.Ptak-Chmielewska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2014.

Holzer.J.Z., Demografia, PWE, Warszawa 2003.

Balicki J., Frątczak E., Nam Ch.B., Przemiany ludnościowe. Fakty-interpretacje-opinie, UKSW, 2007.

Ochocki A., Ludność świata - powinność i kapitał, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2010.

Studia Demograficzne, KBN PAN, nr 2/2005.

Rocznik Demograficzny 2017, GUS.

Egzamin końcowy.

W sesji zwykłej obowiązuje:

- obecność na wykładach,

- egzamin pisemny w formie testu wielokrotnego wyboru.

Egzamin poprawkowy obejmuje dwa etapy: pisemny, w formie testu wielokrotnego wyboru; ustny dla osób, które otrzymały ocenę niedostateczną i zgłosiły wolę poprawienia tej oceny.