(in Polish) Wychowanie i opieka nad dzieckiem

Wykłady przybliżają oraz porządkują wiedzą na temat procesów wychowania i opieki nad dziećmi. Przedstawione i dyskutowane zostają podstawowe kategorie pojęciowe, osadzane w kontekstach rodzinnych i pozarodzinnych oddziaływań wychowawczych i opiekuńczych, z uwzględnieniem dynamiki cyklu rozwoju dziecka oraz rodziny oraz zmian zachodzących w czasie. Przedstawione zostają również podstawowe zagadnienia związane z instytucjonalnymi, pozarodzinnymi formami opieki i wychowania.

• DZIECKO I DZIECIŃSTWO: rozumienie, definiowanie, granice.

• PODSTAWOWE POJĘCIA: Opieka i wychowanie, metody i oddziaływania wychowawcze, charakterystyka oddziaływań wychowawczych. Pomoc, wsparcie – rodzaje i źródła wsparcia. Potrzeby i ich zaspokajanie.

• RODZINA I RODZICE – rodzice i rodzicielstwo, oddziaływania rodzicielskie – funkcje, zadania, definiowanie. Wychowanie i opieka nad dzieckiem w rodzinie – rodzina jako instytucja wychowawcza i opiekuńcza, wychowanie w rodzinie i jego charakter, charakterystyka oddziaływań rodzicielskich

• KOMPETENCJE RODZICIELSKIE – definiowanie i rozumienie, podejścia i koncepcje, rodzaje i wymiary kompetencji, kompetencje a umiejętności

• DIAGNOZA ODDZIAŁYWAŃ RODZICIELSKICH – badanie i pomiar oddziaływań rodzicielskich wybrane metody, podejścia, narzędzia, zastosowania

• WYCHOWANIE I OPIEKA NAD DZIECKIEM W UJĘCIU HISTORYCZNYM – rozumienie dziecka i dzieciństwa wczoraj i dziś – rodzice i ich rola w wybranych epokach

• WYCHOWANIE I OPIEKA NAD DZIECKIEM W UJECIU ROZWOJOWYM – wychowanie i opieka nad dzieckiem w cyklu rozwoju rodziny, dziecka/dzieci i rodziców

• WCZESNE DZIECIŃSTWO – charakterystyka fazy rozwoju, opiekuńcze i wychowawcze zadania rodziców w okresie wczesnego dzieciństwa

• ŚREDNIE DZIECIŃSTWO – charakterystyka fazy rozwoju, opiekuńcze i wychowawcze zadania rodziców w okresie średniego dzieciństwa

• PÓŹNE DZIECIŃSTWO – charakterystyka fazy rozwoju, opiekuńcze i wychowawcze zadania rodziców w okresie późnego dzieciństwa

• DORASTANIE – charakterystyka fazy rozwoju, opiekuńcze i wychowawcze zadania rodziców w okresie dorastania

• INSTYTUCJONALNE FORMY OPIEKI I WYCHOWANIA – placówki opiekuńczo-wychowawcze i ich zadania: rodzaje, zasady funkcjonowania

• OPIEKA I WYCHOWANIE NAD DZIECKIEM A ŚRODOWISKO LOKALNE – otoczenie, społeczność lokalna, środowisko lokalne. Pojęcia środowiska wychowawczego – konteksty, podejścia, rozumienia

• Całusińska, M. (2012). Trening umiejętności wychowawczych. Dla rodziców i specjalistów. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Sopot

• Edukacja społeczna wobec problemów współczesnego człowieka i społeczeństwa, pod red. J. Piekarskiego i in. Wydawnictwo UŁ, Łódź 2010. Część IV: Rodzina i więzi społeczne.

• Faber, A., Mazlish, E. (2001). Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Nasza drukarnia. Poznań

• Fidelus A., Babicki Z. (red.), Prawa dziecka w wybranych kontekstach opiekuńczo-wychowawczych, Wydawnictwa Naukowe UKSW, Warszawa 2019.

• Jarosz, E. Przemoc w wychowaniu. Między prawnym zakazem a społeczną akceptacją. Monitoring Rzecznika Praw Dziecka. RPD, Warszawa 2015.

• Jundził E., Pawłowska R. (red.) (2008), Pedagogika opiekuńcza. Przeszłość – teraźniejszość – przyszłość, Gdańsk, Wydawnictwo „Harmonia”.

• Kawula S., Brągiel J., Janke A.W., Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki, Toruń 2005

• Kołakowski, A., Pisula, A. (2016). Sposób na trudne dziecko. Przyjazna terapia behawioralna. Sopot. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

• Kulesza, M. Rodzinne zasoby w pedagogice społecznej i praktyce psychopedagogicznej. Difin, Warszawa 2017.

• Kulesza, M., Kulesza, M. (2015). Coaching rodzinny – zarys koncepcji. (w): Ozorowski, M., Najda, A. (red.) Coaching rodzinny. Innowacyjne podejście do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Łomża, 175–198.

• Ryś M., Poczucie własnej wartości i odporność psychiczna osób wzrastających w różnych systemach rodzinnych. Wydawnictwa Naukowe UKSW, Warszawa 2020.Rodzina współczesna, pod red. M. Ziemskiej, Warszawa 2001.

• Wosik-Kawala D. (red.), (2011), Rodzinne i instytucjonalne środowiska opiekuńczo-wychowawcze, Lublin, Wyd. UMC-S.

UZUPEŁNIAJĄCO

• Gordon, T. (2001). Wychowanie bez porażek. Instytut Wydawniczy PAX. Warszawa

• Kulesza, M., Kulesza, M. (2015). Coaching rodzinny – zarys koncepcji. (w): Ozorowski, M., Najda, A. (red.) Coaching rodzinny. Innowacyjne podejście do osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Łomża, 175–198.

• Łobocki, M. (2014). Teorie wychowania. Kraków. Oficyna Wydawnicza „Impuls”

• Pedagogika rodziny na progu XXI wieku. Rozwój, przedmiot, obszary refleksji i badań, pod red. A. W. Janke, Toruń 2004

• Pedagogika społeczna. Dokonania – aktualności – perspektywy, pod. Red. Naukową S. Kawuli. Wyd. A. Marszałek, Toruń 2007. Rozdział 24 – Rodzina społecznego i indywidualnego ryzyka.

• Plopa, M. Psychologia rodziny. Teoria i badania. Impuls, Kraków 2008.

• Rodzina współczesna, pod red. M. Ziemskiej, Warszawa 2001

• Śliwerski, B. (2005). Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków. Oficyna Wydawnicza „Impuls”

• Tyszka, Z. (1995), Rodzina w świecie współczesnym – jej znaczenie dla jednostki i społeczeństwa. W: T. Pilch, I. Lepalczyk, (red.). Pedagogika społeczna. Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak, s. 137–154.

• Wierzbicki K., Problematyka aksjologiczno-wychowawcza w profilaktyce społecznej i resocjalizacji. Wprowadzenie do dyskusji [w:] „The Prison Systems Review”, nr 107, Warszawa 2020, s. 135-142.

• Wierzbicki K., Działania Służby Więziennej w zakresie przeciwdziałania pro-kryminalnym postawom wśród dzieci i młodzieży [w:] J. Jęczeń, B. Leonek-Kuleta, (red.), Granice streetworkingu, Wydawnictwo POLIHYMNIA, Sandomierz-Lublin-Eichstätt Ingolstadt 2013.

• Wierzbicki K., Jaroszewska M., The resocializing value of prisoners' contacts with family, [w:] „ International Journal of Legal Studies”, № 1(13)2023, s. 347-359.

• Wierzbicki K., Aksjologia wychowania – chrześcijańskie ujęcie prawa naturalnego, [w:] „Law • Education • Security”, Nr 120, 2023, s. 19-53.

Akty prawne:

1) Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. z 1997 nr 78, poz. 483).

2) Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, (Dz.U. z 2020 r., poz. 1740).

3) Ustawa z dnia 9 czerwca 2022 r. o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich (Dz.U. z 2022 r., poz. 1700).

4) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, (Dz. U. z 2021 r. poz. 2345).

5) Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny wykonawczy, (Dz. U. z 2021 r., poz. 53);

6) Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, (Dz.U. z 2021 r., poz. 2268).

7) Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, (Dz.U. z 2020 poz. 821).

8) Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe, (Dz.U. z 2021 r., poz. 1082).

11) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2020 poz. 1280).

12) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii (Dz.U. z 2020 r., poz.1449)

W zakresie wiedzy student:

-zna i rozumie w stopniu pogłębionym terminologię polską i obcojęzyczną dotyczącą rodziny i życia rodzinnego stosowaną w pedagogice, szczególnie dotyczącą rodzicielstwa i wychowania;

-zna i rozumie w stopniu pogłębionym podziały wewnętrzne pedagogiki (jej

subdyscypliny i specjalności) zogniskowane na życiu rodzinnym, wychowaniu i

rodzicielstwie, w zakres której wchodzą podstawy teoretyczne i rozwiązania

metodyczne.

W zakresie umiejętności student:

- potrafi w stopniu zaawansowanym obserwować różnorodne zjawiska społeczne związane z życiem rodzinnym; wyszukiwać, gromadzić, przetwarzać informacje na ich temat odwołując się do różnych źródeł i przyjmować różne kryteria ich interpretacji;

-potrafi w stopniu zaawansowanym integrować wiedzę teoretyczną pedagogiki i nauk o rodzinie; analizować, diagnozować oraz projektować rozwiązania praktyczne na rzecz małżeństwa i rodziny.

W zakresie kompetencji student:

-jest w stopniu zaawansowanym gotów do samodzielnego i krytycznego uzupełniania wiedzy i umiejętności, rozszerzonego o wymiar interdyscyplinarny z pedagogiki, nauk o rodzinie, psychologii, socjologii, prawa, polityki społecznej, demografii, nauk o zdrowiu, teologii i filozofii w odniesieniu do małżeństwa i życia rodzinnego.

Metody dydaktyczne i sposoby weryfikacji efektów kształcenia (syntetycznie opisane stosowane metody dydaktyczne i sposoby weryfikacji założonych efektów kształcenia):

-udział w wykładach 18 godz.

- przygotowanie do zajęć (czytanie tekstów naukowych, przygotowanie pracy zaliczeniowej -prezentacji multimedialnej, aktywność na zajęciach),

- ocenianie ciągłe.

- egz. sporządzenie WYWIADU ŚRODOWISKOWEGO

Kryteria oceniania (Określenie poziomu osiągniecia - wg skali ocen - założonych dla przedmiotu efektów kształcenia; opis składowych oceny końcowej):

Na ocenę

2 (ndst) Student nie opanował treści programowych przedmiotu i nie zrealizował zakładanych przedmiotowych efektów kształcenia. Nie rozumie podstawowych kategorii ani pojęć. Nie jest w stanie wyjaśnić istoty

i przyczyn podstawowych dla przedmiotu zjawisk i procesów. Nie potrafi wykorzystać ich do analizy omawianych zagadnień, nie podejmuje także dyskusji na temat ich miejsca i roli w kontekście specyfiki przedmiotu.

Na ocenę 3 (dst) Student opanował podstawowe treści programowe przedmiotu oraz zrealizował w niewielkim zakresie zakładane przedmiotowe efekty kształcenia. Poprawnie definiuje, przynajmniej na jeden z możliwych sposobów, podstawowe kategorie i pojęcia oraz potrafi je wykorzystać do analizy omawianych zjawisk

i procesów. Potrafi podać różnicę między nimi, wyjaśnić przyczynę najważniejszych zjawisk. Wykazuje małe zainteresowanie problematyką analizowaną w ramach przedmiotu. Nie podejmuje dyskusji na omawiane tematy.

Na ocenę

3+ (dst+) Student opanował treści programowe przedmiotu oraz zrealizował zakładane przedmiotowe efekty kształcenia na poziomie poprawnym. Definiuje podstawowe kategorie i pojęcia oraz najważniejsze ujęcia teoretyczne. Umie dostrzec złożoność relacji między nimi, nie potrafi jednak wytłumaczyć ich pochodzenia. Potrafi poprawnie zastosować tę wiedzę do analizy omawianych zagadnień. Wykazuje rosnące zainteresowanie problematyką analizowaną w ramach przedmiotu, włącza się do dyskusji na ten temat.

Na ocenę 4 (db) Student opanował treści programowe przedmiotu oraz zrealizował zakładane przedmiotowe efekty kształcenia. Definiuje kategorie, pojęcia oraz ujęcia teoretyczne, umie dostrzec złożoność relacji między nimi, potrafi wytłumaczyć ich pochodzenie i różnice, zastosować tę wiedzę do analizy omawianych zagadnień. Wykazuje stałe zainteresowanie omawianą problematyką, inicjuje dyskusje w zakresie podejmowanej tematyki. Wykazuje zrozumienie dla innych niż własne poglądów, podejmuje dyskusje na ich temat.

Na ocenę

4+ (db+) Student opanował treści programowe przedmiotu oraz zrealizował zakładane przedmiotowe efekty kształcenia. Swobodnie definiuje i posługuje się kategoriami, pojęciami oraz ujęciami teoretycznymi. Potrafi dyskutować o złożoności relacji między nimi, odwołując się do ich pochodzenia i różnic, nie ma problemów z zastosowaniem tej wiedzy do analizy omawianych zagadnień. Dostrzega wielość poglądów na omawiane zagadnienia. Wykazuje duże zainteresowanie problematyką analizowaną w ramach przedmiotu oraz kierunku studiów. Jest świadomy konieczności poszerzania zdobytej wiedzy.

Na ocenę

5 (bdb) Student opanował treści programowe przedmiotu oraz zrealizował zakładane przedmiotowe efekty kształcenia. Swobodnie definiuje i posługuje się kategoriami, pojęciami oraz ujęciami teoretycznymi. Swobodnie wypowiada się w dyskusjach o złożoności relacji między nimi, odwołując się do ich pochodzenia i różnic, potrafi krytycznie oceniać podejmowane w dyskusji kwestie. W swych wypowiedziach formułuje własne opinie i sądy, potrafi je precyzyjnie określić. Wykazuje bardzo duże zainteresowanie problematyką analizowaną w ramach przedmiotu. Jest świadomy konieczności poszerzania zdobytej wiedzy, potrafi wskazać jej kierunki i specyfikę.