Archeologia biblijna

podstawowy

CTR_W05

CTR_W08

CTR_W09

CTR_U06

Ogólna znajomość tematyki biblijnej oraz historii powszechnej.

Celem zajęć jest pogłębienie znajomości dziejów i archeologii biblijnego Izraela i jego sąsiadów, szczególnie w perspektywie sztuki i kultury materialnej.

1. Wiadomości ogólne (pojęcie, cel i źródła, historia archeologii biblijnej, chronologia).

2. Ogólne omówienie wczesnych okresów archeologicznych PALEOLIT (1 mln-10 tys. przed Chr.). MEZOLIT (10 tys.-8,5 tys. - kultura natufijska - Jerycho), NEOLIT (Jerycho).

3. CHALKOLIT - (ok. 4300-3300) - stanowiska: Teleilat el-Ghassul, En Gedi, Nahal Miszmar.

4. Wczesny brąz (ok. 3300-2200 przed Chr.), ważniejsze stanowiska: Jerycho, Megiddo, Aj, Chirbet Kerak (bibl. Bet Jerah).

5. Środkowy brąz (ok. 2200-1550 przed Chr.), ogólne wprowadzenie, kultura kananejska.

6. Środkowy brąz - ważniejsze stanowiska: Nahariyah, Gezer, Megiddo, Sychem.

7. Późny brąz (ok. 1550-1200 przed Chr.), ważniejsze stanowiska: Jerycho, Megiddo, Hacor, Sychem, Lakisz, Bet Szean

8. Najważniejsze inskrypcje z epoki brązu.

9. Okres żelaza I (ok. 1200-1000 przed Chr.) - kultura filistyńska, kultura izraelska ("okres sędziów"), kultura kananejska.

10. Okres żelaza IIA: ok. 1000-925 (okres zjednoczonej monarchii): "Czasy Saula" (Gibea), "Czasy Dawida" (Jerozolima).

11. Okres żelaza IIA: (okres zjednoczonej monarchii): "Czasy Salomona" (Jerozolima, Arad, Megiddo, Hacor Gezer).

12. Okres żelaza IIB-C: ok. 925-586 (okres podzielonej monarchii): Królestwo Północne (Izrael) - Tirsa, Samaria, Dan, Hacor, Megiddo

13. Okres żelaza IIB-C: (okres podzielonej monarchii): Królestwo Południowe (Juda) - Jerozolima, Ramat Rachel, Lakisz.

14. Okres żelaza IIB-C: (okres podzielonej monarchii): Królestwo Południowe (Juda) - Arad, Beer Szeba, Kadesz Barnea, Kuntillet ‘Ajrud.

15. Najważniejsze inskrypcje z epoki żelaza.

1. Archeologia - wprowadzenia:

ASHMORE W., SHARER R.J., Odkrywanie przeszłości. Wprowadzenie do archeologii, Kraków: Avalon 2009.

BAHN P.G., Archeologia - Przewodnik, Warszawa: Arkady 2006.

BARKER P., Techniki wykopalisk archeologicznych, Warszawa 1994.

BRZEZIŃSKI W., Metodyka badań archeologicznych, t. 1-3, Warszawa 2000.

COLES J., Archeologia doświadczalna, Warszawa 1977.

GAWRYSIAK-LESZCZYŃSKA W., Jak rysować zabytki archeologiczne, Biskupin 2003.

HARRIS E., Zasady stratygrafii archeologicznej, Warszawa 1989.

HENSEL W., DONATO G., TABACZYŃSKI S., Teoria i praktyka badań

archeologicznych. Przesłanki metodologiczne, tom 1, Wrocław 1986.

HODDER I., Czytanie przeszłości. Współczesne podejścia do interpretacji archeologii, Poznań 1995.

DE LAET S.J., Archeologia i jej problemy, Warszawa 1960.

ŁAWECKA D., Wstęp do archeologii, Warszawa 2003.

MIŚKIEWICZ K., Metody geofizyczne w planowaniu badań wykopalisk, Warszawa 1998.

MIŚKIEWICZ K., Geofizyka archeologiczna, Warszawa 2006.

RENFREW C., BAHN P., Archeologia. Teorie. Metody. Praktyka, Warszawa 2002.

WALANUS A., GOSLAR T., Wyznaczenie wieku metodą 14C dla archeologów, Rzeszów 2004.

ZIELSKI A., KRĄPIEC M., Dendrochronologia, Warszawa 2004.

2. Archeologia biblijna - wprowadzenia polskojęzyczne:

ALBRIGHT W. F., Archeologia Palestyny, tłum. S. Majchrzak, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1964.

ALBRIGHT W. F., Od epoki kamiennej do chrześcijaństwa, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1967

ARNAUD D., Starożytny Bliski Wschód. Od wprowadzenia pisma klinowego do Aleksandra Wielkiego, Warszawa 1982.

BIELIŃSKI R, Starożytny Bliski Wschód. Od początków gospodarki rolniczej do wprowadzenia pisma, Warszawa 1985.

FRITZ V., Archeologia biblijna. Mały słownik , Warszawa: Verbinum 2005.

GĄDECKI S., Archeologia biblijna, t. I-II, Gniezno: Prymasowskie Wydawnictwo Gaudentinum 1994.

GRYGLEWICZ F., Archeologiczne odkrycia w egzegezie N.T., Lublin 1962.

HORN S.H., Z archeologią przez kraje biblijne, Warszawa: Znaki Czasu 1989.

JANKOWSKI S. – SZTUK D., Przewodnik po Ziemi Swiętej, Wyd. Salezjańskie, Warszawa 2021.

KELLER W., Śladami Biblii. Stary Testament w świetle badań naukowych, Oficyna Wyd. MAK, Warszawa 1998.

KOZŁOWSKI J., ŚLIWA J., Archeologia wschodniej części basenu Morza Śródziemnego. Palestyna-Syria-Cypr, Kraków 1977.

LOSKA T., Palestyna - kraj Jezusa. Historyczne korzenie naszej wiary, WAM, Kraków1993.

MC CARTER P. K., Starożytny Izrael. Od czasów Abrahama do zburzenia Jerozolimy przez Rzymian, tłum. W. Chrostowski, Warszawa: Czytelnik 1994.

MICHAŁOWSKI K., Od Edfu do Faras. Polskie odkrycia archeologii śródziemnomorskiej, Warszawa 1983.

MILLARD A., Skarby czasów Biblii. Odkrycia archeologiczne rzucają nowe światło na Biblię, tłum. M. Stopa, Warszawa: Diogenes; Świat Książki 2000.

MOSCATI S., Kultura starożytna ludów semickich, Warszawa 1966.

MURPHY O'CONNOR J., Przewodnik po Ziemi Świętej, Warszawa: Vocatio 2000.

MUSZYŃSKI H., MĘDALA S., Archeologia Palestyny w zarysie, Pelplin: Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Chełmińskiej 1984.

NEGEV A., Encyklopedia archeologiczna Ziemi Świętej, Warszawa 2002.

PARROT A., Biblia i starożytny świat, Warszawa 1968.

PARROT A., Wśród zabytków Samarii i Jerozolimy, Warszawa: Pax 1971.

POLEWSKA A., Na tropach biblijnych tajemnic, Kraków: Rafael 2008.

ROSIK M., Archeolog czyta Biblię. Nowe odkrycia: fałszerstwa czy wyzwania dla wiary?, Wrocław: TUM Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej 2007.

ROSIK M., Archeolog czyta Biblię. Świątynia Jerozolimska, Wrocław: TUM 2007.

SKUPINSKA- LOVSET I. - NOWOGORSKI P. (red.), Starożytna Palestyna w badaniach polskich, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2003.

STEFANIAK L. W. (red.), Archeologia Palestyny, przedmowa W.F. Albright, Poznań-Warszawa-Lublin: Księgarnia Św. Wojciecha 1973.

ŚLIWA J. R., Archeologia starożytnego Wschodu, Kraków 1981.

THOMPSON J. A., Biblia i archeologia, tłum. A. i K. Komorniccy, Warszawa: Pax 1965 .

TYLOCH W., Odkrycia w Ugarit a Stary Testament, Warszawa 1980.

3. Archeologia biblijna – literatura obcojęzyczna.

The Oxford Encyclopedia of Archaeology in the Near East, I-V, MEYERS E.M. (red.), New York - Oxford: Oxford University Press 1997.

The New Encyclopedia of Archaeological Excavations in the Holy Land, I-IV, STERN E., LE'VINZON-GILBO'A A., AVIRAM J. (red.), Jerusalem: Israel Exploration Society and Carta – New York: Simon & Schuster 1992 – 2008.

AMITAI J., Biblical Archaeology Today (1984), Jerusalem 1985.

BARTON G.A., Archaeology and the Bible, Philadelphia: American Sunday School Union 1946.

BEN-TOR A. (red.), The Archaeology of Ancient Israel, New Haven 1992.

DEVER W.G., Recent Archaeological Discoveries and Biblical Research, Seattle 1990.

KASWALDER P. A., Onomastica Biblica. Fonti scritte e ricerca archeologica , FPP, Jerusalem 2002.

MAZAR A., Archeology of the Land of the Bible 10.000 – 586 B.C.E, Doubleday, New York 1992.

PRITCHARD J.B., Archaeology and the Old Testament, Princeton: Princeton University Press 1958.

THOMPSON J.A., The Bible and archaeology. Foreword by F. F. Bruce, London: Paternoster Press 1962.

WRIGHT G.E., Biblical Archaeology, Philadelphia: Westminster Press 1962.

1. (por. CTR_W05; CTR_W08; CTR_W09; CTR_U06) Student zna metodologię oraz podstawowe wiadomości dotyczące archeologii biblijnej z okresu od prehistorii do roku 586 przed Chr. (paleolit, mezolit, chalkolit, epoka brązu, okres żelaza).

2. (por. CTR_W05; CTR_W08; CTR_W09; CTR_U06) Student potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować integrować informacje pochodzące z różnych źródeł oraz formułować na tej podstawie krytyczne sądy. W związku z tym potrafi dostrzec i wyeksponować najważniejsze zagadnienia archeologiczne z tego okresu: stanowiska archeologiczne, budownictwo, ceramika, sztuka sakralna, inskrypcje.

3. (por. CTR_W05; CTR_W08; CTR_W09; CTR_U06) Student ma nawyk poszukiwania aktualnej wiedzy, a także szukania inspiracji naukowej w innych dziedzinach wiedzy, a w związku z tym docenia wartość źródeł archeologicznych w odtwarzaniu realiów życia w okresie od prehistorii do roku 586 przed Chr. Potrafi też twórczo wykorzystywać wiedzę na temat historii, zwłaszcza dziejów biblijnych i dziejów chrześcijaństwa, oraz archeologii i dla funkcjonowania turystyki religijnej.

OPIS ECTS:

aktywność studenta nakład pracy w godz.

udział w wykładzie 30

przygotowanie do wykładu 30

przygotowanie do kolokwium 20

lektura literatury 10

_____________________________

90 godz./30 godz= 3 ECTS

Oceniane są obecność i zaangażowanie podczas wykładów oraz przygotowanie i przeprowadzenie prezentacji na temat wybranego stanowiska/obiektu archeologicznego.