Język w katechezie

podstawowy

TMA_W07

TMA_U01

TMA_K05

Celem wykładu jest argumentacja na rzecz tezy, że kwestia języka w katechezie jest fundamentalna dla jej skuteczności. Język jest bowiem nie tylko narzędziem prostej komunikacji, ale wyraża naturę człowieka. Wyraża także charakter podejmowanych przez człowieka działań. Jednym z nich jest katecheza. Domaga się ona specyficznego dla siebie języka, jakim jest język symboliczny.

1. Lingwistyczna natura człowieka - "homo loquens".

2. Istota języka. Czy istnieje język religijny?

3. Rodzaje języka w doświadczeniu religijnym: język symboliczny, język rytów, język analogiczny, język teologiczny, język narracyjny.

4. Przemiany w teologii a język, na przykładzie teologii narratywnej.

5. Rodzaje języka w Piśmie Świętym: język przypowieści, język narracyjny, język narracji historycznej, język poezji, język sapiencjalny, język prorocki, język analogiczny itp.

6. Jaki język dla katechezy?

7. Wielość języków używanych w katechezie.

8. Język codzienny czy język religijny?

9. Zdolność czytania tekstów ewangelijnych

10. Wielość języków biblijnych i konieczność respektowania językowych zasad hermeneutycznych.

11. Język Symbolu apostolskiego

12. Język teologiczny i dogmatyczny a katecheza

13. Sugestie odnośnie do języka katechetycznego

14. Badanie języka dokumentów katechetycznych: programy, katechizmy, podręczniki do nauczania religii, pomoce katechetyczne.

15. Język w publicystyce religijnej - analiza konkretnych przypadków.

Literatura podstawowa:

- Język katechezy, red. R. Przybylska, W. Przyczyna, Tarnów 2008.

- Język religijny dawniej i dziś, red. S. Mikołajczak, T. Węcławski, Poznań 2004.

- Narracyjny wymiar edukacji chrześcijańskiej, red. A. Królikowska, Kraków 2012.

Literatura uzupełniająca:

- K. Misiaszek, Język w katechezie, "Seminare" t. 17, 2001, s. 47-57

- C. Molari, Il linguaggio della catechesi. Problemi e prospettive, Roma 1987;

- S. Lanza, La narrazione in catechesi, Roma 1985;

- O języku religijnym. Zagadnienia wybrane, red. M. Karpluk, J. Sambor, Lublin 1988.

- Język a chrześcijaństwo, red. I. Bajerowa, M. Karpluk, Z. Leszczyński, Lublin 1993.

Po zakończeniu zajęć student

w zakresie wiedzy:

EK 1: nazywa rodzaje relacji między językiem i katechezą. Wymienia rodzaje języka w Piśmie Świętym. Charakteryzuje poszczególne rodzaje języka religijnego. Opisuje wpływ języka na skuteczność katechezy.

Studia doktoranckie:

prezentuje pogłębioną ogólną wiedzę humanistyczną, zwłaszcza w zakresie antropologii, pedagogiki i psychologii;

wykazuje gruntowną wiedzę teologiczną, opartą na znajomości Pisma Świętego oraz wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego Kościoła;

przedstawia główne nurty nauczania Kościoła w zakresie teologii pastoralnej oraz szczegółowe założenia i treść dokumentów katechetycznych;

wyjaśnia powiązania katechetyki z innymi naukami humanistycznymi, ze szczególnym uwzględnieniem antropologii, pedagogiki, socjologii, psychologii i komunikologii;

objaśnia status metodologiczny katechetyki;

charakteryzuje stan wiedzy odnośnie do poszczególnych działów katechetyki (katechetyka fundamentalna, materialna, formalna, szczegółowa oraz historia katechezy) , ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień podejmowanych w rozprawie doktorskiej;

wymienia aktualne problemy badawcze w zakresie teorii katechezy oraz praktyki katechetycznej w obrębie katechezy szkolnej, parafialnej i rodzinnej;

prezentuje ugruntowaną wiedzę interdyscyplinarną, będącą efektem podejmowania refleksji na pograniczu katechetyki, dyscyplin teologicznych oraz pozateologicznych;

wykazuje się znajomością podstaw metodyki pracy naukowej, w tym zasad dobierania metod w zakresie nauk teologicznych z uwzględnieniem specyfiki konkretnego przedmiotu podejmowanych badań naukowych;

charakteryzuje zasady dydaktyki katechetycznej w odniesieniu do poszczególnych grup odbiorców;

omawia wybrane publikacje obcojęzyczne z katechetyki oraz przedstawia własne stanowisko naukowe w jednym z języków obcych (angielskim, francuskim, hiszpańskim, niemieckim, rosyjskim lub włoskim);

objaśnia specyfikę działalności naukowo-badawczej teologa- katechetyka uwzględniając zwłaszcza aspekty prawne, etyczne i ekonomiczne;

wskazuje istotne problemy i wyzwania katechetyczne w perspektywie cywilizacyjnej oraz eklezjalnej, a także poszukuje możliwości ich podejmowania na gruncie katechetyki.

EK 2: umiejętności:

analizuje naturę języka, także języka religijnego. Porównuje rodzaje języka biblijnego. Sporządza opis funkcji języków biblijnych. Wyprowadza wnioski z charakteru języka religijnego dla katechezy. Dowodzi, że język symboliczny jest najbardziej właściwy dla katechezy.

Studia doktoranckie:

inicjuje własny rozwój intelektualny poprzez bieżącą lekturę publikacji z zakresu katechetyki, a także udział w krajowych i międzynarodowych sympozjach oraz konferencjach katechetycznych;

organizuje własny warsztat badawczy, stosownie do tematyki badań katechetycznych i opracowywanych zagadnień;

planuje badania własne z zakresu katechetyki, poprawnie projektuje harmonogram zadań, sposób zbierania i analizy danych, a także przewidywane rezultaty badań;

poprawnie dobiera źródła dla swoich badań, dokonuje ich analizy i oceny, poddaje krytycznemu osądowi różne stwierdzenia naukowe w perspektywie wskazań dokumentów katechetycznych Kościoła powszechnego i polskiego;

posługuje się dostępną lekturą naukową oraz zasobami danych naukowych dostępnych w portalach internetowych, „Bibliografią katechetyczną” oraz innymi narzędziami umożliwiającymi samodzielną realizację zadań naukowych;

proponuje rozprawy i badania interdyscyplinarne, w ramach których wykorzystuje wiedzę i umiejętności z innych dziedzin nauki do rozwiązywania problemów katechetycznych;

analizuje i poddaje krytyce dotychczasowe osiągnięcia katechetyczne, podręczniki do religii oraz inne materiały związane z katechezą i prezentuje wyniki swych poszukiwań w postaci rozprawy doktorskiej;

tworzy i/lub redaguje w języku polskim i obcym tekst naukowy dotyczący problematyki katechetycznej (wychowania religijnego, pedagogiki chrześcijańskiej itp.), na poziomie akceptowalnym przez czasopisma recenzowane;

bierze czynny udział w katechetycznych sympozjach i konferencjach naukowych, prezentując wyniki swych badań w wygłoszonym referacie w języku polskim lub obcym;

posługuje się posiadaną wiedzą prowadząc dyskusję naukową lub czynnie uczestnicząc w debacie poświęconej szczegółowym problemom z zakresu katechetyki;

ocenia poprawność tekstu naukowego lub projektu badawczego z katechetyki i weryfikuje poprawność ich treści w odniesieniu do podstawowych źródeł katechezy i dokumentów katechetycznych;

opracowuje schemat zajęć dydaktycznych z wybranego działu katechetyki i je przeprowadza (wykład, ćwiczenia, konwersatorium, seminarium), a ponadto projektuje program warsztatów katechetycznych, sporządza konspekt lekcji religii na poszczególnym poziomie edukacyjnym;

organizuje i przeprowadza sesję naukową poświęconą szczegółowym zagadnieniom z katechetyki, uwzględniając różne aspekty omawianego zagadnienia;

opracowuje projekt badawczy poświęcony wybranym problemom katechetycznym podejmujący współpracę uczelni wyższej z instytucjami wspierającymi rozwój nauki, uwzględniając w nim wszelkie wymagania konieczne do finansowania grantów badawczych.

EK 3: kompetencji:

dostrzega potrzebę uwzględnienia języka i jego rodzajów w programowaniu, budowaniu i prowadzeniu katechezy. Ma świadomość, że o powodzeniu katechezy decyduje odpowiedni dla religii język.

Studia doktoranckie:

zachowuje wierność nauce Kościoła i przestrzega zasad określonych w dokumentach katechetycznych, by poprzez swą działalność i refleksję katechetyczną wzbudzać pewność wiary;

wykazuje odpowiedzialność za katechetyczną posługę Słowa w Kościele powszechnym i lokalnym;

zachowuje ostrożność i krytycyzm odnośnie do własnej refleksji katechetycznej, nieustannie weryfikując ją i udoskonalając;

jest zorientowany na aktualne problemy i zagadnienia katechetyczne, szczególnie w powiązaniu z innymi dziedzinami wiedzy;

pracuje w zespole, dzieląc się własnym doświadczeniem zdobytym w czasie studiów katechetycznych bądź pracy katechetycznej;

jest kreatywny w praktycznym wyrażaniu przyswojonej wiedzy i umiejętności, np. podejmując pracę nauczyciela religii w szkole, katechety w parafii lub prowadzącego warsztaty i szkolenia dla katechetów;

ma świadomość konieczności podejmowania badań interdyscyplinarnych, w ramach których rozszerzy horyzonty katechetycznych poszukiwań naukowych;

aktywnie włącza się w działalność i komunikację naukową na szczeblu uczelnianym, krajowym i międzynarodowym, poprzez udział w zjazdach i konferencjach katechetycznych;

angażuje się w struktury naukowe – stowarzyszenia, koła naukowe - podejmujące zagadnienia z zakresu katechezy i katechetyki, wychowania religijnego i pedagogiki chrześcijańskiej oraz koordynuje inne działania katechetyczne pełniąc w nich rolę eksperta;

wykazuje kreatywność w poszukiwaniu źródeł finansowania katechetycznych projektów badawczych, ze szczególnym uwzględnieniem badań umożliwiających nawiązywanie współpracy uczelni wyższej z instytucjami działającymi na rzecz katechezy.

Opis ECTS:

udział w wykładzie: 30 godz.

praca własna studenta: 20 godz.

konsultacje z prowadzącym: 10 godz.

Razem: 60 godz. = 3 ECTS

Wykład, dyskusja

EK nr 1 określany jako "zna podstawowe rodzaje języka religijnego"

Na ocenę:

Ndst (2): nie zna podstawowych funkcji języka, także języka religijnego

Dst (3): zna podstawowe rodzaje i funkcje języka

Db (4): rozróżnia rodzaje języka religijnego, biblijnego i potrafi wskazać ich funkcje oraz zastosowanie w katechezie

Bdb (5): potrafi zdefiniować język religijny. Zna rodzaje języków, jakie występują w Biblii i scharakteryzować ich funkcje. Potrafi odnieść rodzaje języków biblijnych do katechezy.

EK nr 2 określany jako "potrafi ocenić przydatność języka w katechezie"

na ocenę:

Ndst (2): nie zna przydatności języka w katechezie

Dst (3): zna przydatność języka w katechezie, ze wskazaniem na podstawowe jego funkcje

Db (4): potrafi wskazać rodzaje języka religijnego, w tym biblijnego, i odnieść je do katechezy

Bdb (5): wykorzystuje znajomość języka religijnego do budowania modelu katechezy

EK nr 3 określany jako "dostrzega potrzebę uwzględniania zagadnień języka w tworzeniu i prowadzeniu katechezy"

na ocenę:

Ndst (2): nie potrafi dostrzec potrzeby uwzględniania języka w katechezie

Dst (3): jest świadomy wagi i znaczenia języka w katechezie. Potrafi wskazać podstawowe rodzaje języka religijnego

Db (4): ma świadomość konieczności uwzględniania języka religijnego w katechezie, ze wskazaniem na jego najbardziej odpowiedni rodzaj.

Bdb(5): potrafi budować katechezę z wykorzystaniem w niej najbardziej odpowiedniego rodzaju języka, w zależności od odbiorcy.

Metoda weryfikacji efektów kształcenia: egzamin

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest osiągnięcie wszystkich założonych efektów kształcenia. W cenie pozytywnej z przedmiotu decyduje liczba uzyskanych punktów z:

- egzamin: dst-dst plus - 50-60%, db-db plus - 60-85%, bdb - 85-100%

- obecności na zajęciach: dst - od 60%; db - 60-95%; bdb - 95-100%

Metody dydaktyczne: wykład problemowy, debata, dyskusja, analiza przypadków.