Didactics

Dydaktyka ogólna analizuje naukę o procesie nauczania-uczenia się w sposób ponadprzedmiotowy, formułując na tej podstawie określone zasady i reguły. Przedmiotem jej badań jest proces nauczania-uczenia się, łącznie z czynnikami, które go wywołują, warunkami, w jakich przebiega, a także rezultatami, do których prowadzi. Są to czynności nauczycieli i uczniów w ich wzajemnym związku, jak również treściowe składniki kształcenia oraz społeczno-materialne środowisko, w którym te czynności przebiegają. Dydaktyka (prowadzona według 'Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia' z 1998 roku) jest podporządkowana określonym celom, zawiera adekwatną do nich treść i jest realizowana przy pomocy różnorodnych metod, środków i form organizacyjnych. Opanowanie sztuki nauczania-uczenia się w posłudze kapłańskiej powinno stać się mistrzowską ars artium et scientia scientiarum.

Treści merytoryczne:

1. Zagadnienia wstępne (1): rozumienie dydaktyki ogólnej i dydaktyki szczegółowej; korelacje między dydaktyką a katechetyką; składniki przedmiotu badań dydaktyki ogólnej.

2. Etos nauczyciela (1): powołanie pedagoga i wychowawcy, kwalifikacje i warsztat pracy, podnoszenie kwalifikacji i samokształcenie: dar - zadanie - odpowiedzialność.

3. Dydaktyka w perspektywie komunikacji interpersonalnej (2): relacje personalistyczne; antypedagogika; współczesne modele pedagogiki spotkania; pedagogiczne uprzedmiotowienie podmiotu (relacyjność dydaktyczna).

4. Nauczanie w zarysie historycznym (2): J. A. Komeński, H. Pestalozzi, J. F. Herbart, J. Dewey, C. Freinet.

5. Dynamika procesu nauczania-uczenia się (2): główne rewolucje w zakresie metod nauczania: instytucjonalizm, słowo mówione i pisane, druk oraz automatyzacja i komputeryzacja pracy dydaktycznej; współzależności układu zmienna zależna - zmienna niezależna a efektywność kształcenia.

6. Główne zasady nauczania (4): poglądowości, przystępności w nauczaniu, świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania-uczenia się, systematyczności, trwałości wiedzy uczniów (wykres krzywej zapominania), operatywności wiedzy uczniów, wiązania teorii z praktyką.

7. Pojęcie metod dydaktycznych i ich podstawowa klasyfikacja (2): metody słowne (akroamatyczna, erotematyczna, heureza, naturalne i sztuczne); klasyfikacja metod nauczania: metody oglądowe (oparte na obserwacji), metody oparte na posługiwaniu się słowem, metody oparte na działalności praktycznej uczniów, metody gier dydaktycznych; metody nauczania a główne rodzaje zadań dydaktycznych; kryteria doboru metod nauczania (wykład, referaty, dyskusje, rozwiązywanie problemów, gry symulacyjne).

8. Stosowanie środków dydaktycznych (2): pojęcie i funkcje środków dydaktycznych, podział środków dydaktycznych: środki wzrokowe, słuchowe, wzrokowo-słuchowe; środki dydaktyczne a maszyny dydaktyczne - uwagi metodyczne; środki audiowizualne; środki masowego przekazu i ich wykorzystanie w dydaktyce.

9. Metody badań dydaktycznych (2): pojęcie metody badań dydaktycznych (obserwacja, eksperyment pedagogiczny, wywiad, ankieta, analiza dokumentacji, analiza statystyczna) oraz narzędzi badawczych (kwestionariusz wywiadu, testy psychologiczne, skale postaw, arkusz obserwacji).

10. Organizacja nauczania w szkole (2): pojęcie zasad organizacji i ich główne kryteria doboru.

11. Zasady dydaktyki stosowane wobec uczniów trudnych i opóźnionych w nauce (2): pojęcie dysfunkcyjności, opóźnienia intelektualnego i umysłowego; trudności w katechezie; praca z uczniem trudnym; praca z uczniem uzdolnionym.

12. Specyfika dydaktyki poszczególnych przedmiotów (2): przedmiot, metoda i cel poszczególnych lekcji; metodyka nauczania a efektywność; ewaluacja dydaktyczna.

13. Programowanie wychowawcze i dydaktyczne (2): cele wychowawcze i dydaktyczne, zasady metody dydaktycznej, oceny.

14. Niepowodzenia szkolne (2): przyczyny społeczno-ekonomiczne, przyczyny biopsychiczne, przyczyny dydaktyczne, profilaktyka pedagogiczna, diagnoza pedagogiczna, terapia pedagogiczna.

15. Formy organizacyjne nauczania (2): nauczanie jednostkowe (indywidualne), nauczanie zbiorowe (grupowe); zdolności uczniów; treści nauczania a tempo pracy uczniów; modele dydaktyczne, lekcja i jej struktura oraz zajęcia pozaszkolne.

Warunki zaliczenia: znajomość materiału przedstawionego podczas wykładów i treści lektur obowiązkowych (kolokwium) oraz napisanie pracy i jej prezentacja.

Lektury obowiązkowe:

Sobór Watykański II, Deklaracja o wychowaniu chrześcijańskim Gravissimum educationis (1965).

Statuty III Synodu Gdańskiego. Misja ewangelizacyjna Kościoła Gdańskiego na początku nowego tysiąclecia. Posługa nauczania i wychowania, Gdańsk 2001.

Wybrana literatura przedmiotu:

Cichosz W., Między nagrodą a karceniem: rola systemów motywacyjnych w edukacji, red. E. Wójcik, 'Gdyński Kwartalnik Oświatowy', 2004, nr 1, s. 64-68.

Cichosz W., Dysfunkcyjność społeczna - subkultury młodzieżowe, red. M. Bała, 'Studia Gdańskie', 2004, t. XVII, s. 191-198.

Drączkowski F., Poza Kościołem nie ma zbawienia. Ujęcie graficzne, Pelplin 2008.

Kraszewski J., Metody katechetyczne w świetle Dyrektorium ogólnego o katechizacji, w: Katecheza Kościoła w świetle Dyrektorium ogólnego o katechizacji, Kraków 1999, s. 155-165.

Kupisiewicz Cz., Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1995.

Mitek E., Pedagogika dla teologów, Wrocław 2002.

Nagórny J., Dziecko wśród mediów. Wychowanie w rodzinie do korzystania ze środków społecznego przekazu, Częstochowa 2004.

Okoń W., Słownik pedagogiczny, Warszawa 1992.

Wójcik E., Metody aktywizujące w pedagogice grup, Kraków 2000.

Żmudziński W., Metodologia uczenia się, Poznań 2001.

Student definiuje dydaktykę ogólną i szczegółową oraz opisuje jej składniki. Objaśnia modele nauczania zaprezentowane w trakcie wykładu. Sporządza wykaz różnych metod dydaktycznych i wyjaśnia sposoby ich wykorzystania. Identyfikuje metody dydaktyczne i metody badań dydaktycznych. Tłumaczy główne zasady nauczania. Dostrzega potrzebę samokształcenia i współpracy we wspólnocie.