Pastoral care of the sick and the elderly

Franciszek w "Misericordiae vultus" zwrócił uwagę, że "główną belką, na której wspiera się życie Kościoła jest miłosierdzie" i że "jego wiarygodność weryfikuje się na drodze miłości miłosiernej i współczującej" (MV 10). W tej posłudze ważne miejsce zajmuje troska o chorych, którą, co podkreślał Jan Paweł II w "Ecclesia in Europa" powinno się uważać za jeden z priorytetów (EE 88). Trzeba również zwrócić uwagę na los osób w podeszłym wieku, których sytuacja przynagla Kościół do rewizji działań duszpasterskich, zachęcając go do poszukiwania nowych metod i form pracy bardziej odpowiadających na ich potrzeby i duchowe oczekiwania (Papieska Rada ds. Świeckich, "Godność i posłannictwo ludzi starszych w Kościele i świecie", Wstęp).

Celem wykładu jest wszechstronne, uwzględniające wielorakie podstawy oraz wezwania demograficzne przygotowanie do podjęcia posługi duszpasterskiej wśród osób chorych, w podeszłym wieku oraz umierających, ich bliskich oraz pracowników służby zdrowia.

1. Wprowadzenie w problematykę i wyjaśnienie podstawowych pojęć.

2. Podstawy biblijne duszpasterskiej posługi Kościoła wobec osób chorych.

3. Sens starości w świetle Pisma Świętego.

4. Kościół katolicki wobec osób chorych i w podeszłym wieku w historii.

5. Wskazania Magisterium dotyczące duszpasterstwa osób chorych.

6. Wskazania Magisterium dotyczące duszpasterstwa osób w podeszłym wieku.

7. Świat ludzi chorych i w podeszłym wieku w Polsce w świetle badań socjologicznych.

8. Psychologiczne uwarunkowania pracy z ludźmi chorymi.

9. Psychologiczne uwarunkowania pracy z ludźmi w podeszłym wieku.

10. Metody i formy duszpasterstwa osób chorych.

11. Metody i formy duszpasterstwa osób w podeszłym wieku.

12. Medyczne i pozamedyczne aspekty opieki hospicyjno-paliatywnej.

13. 14. Duszpasterstwo hospicyjne.

15. Duszpasterstwo chorych i osób w podeszłym wieku jako przestrzeń współpracy duchownych i świeckich

Literatura podstawowa:

Jan Paweł II, List apostolski "Salvifici doloris" o chrześcijańskim sensie ludzkiego cierpienia, Watykan 1984.

Jan Paweł II, List do moich braci i sióstr - ludzi w podeszłym wieku, Watykan 1999.

Kongregacja Nauki Wiary, List "Samaritanus bonus" o opiece nad osobami w krytycznych i końcowych fazach życia, Watykan 2020.

Papieskie Orędzia na Światowy Dzień Chorego 1993-2024.

Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Nowa Karta Pracowników Służby Zdrowia, Katowice 2017.

Papieska Rada ds. Duszpasterstwa Służby Zdrowia, Światowy Dzień Chorego. Dlaczego i jak obchodzić?, Watykan 1992.

Papieska Rada ds. Świeckich, Godność i posłannictwo ludzi starszych w Kościele i świecie, Watykan 1998.

Sakramenty chorych. Obrzędy i duszpasterstwo, Katowice 2021.

Instrukcja Konferencji Episkopatu Polski dotycząca posługiwania chorym i umierającym, Zakopane 2017.

Bakalarczyk R., Seniorzy niewidzialni obecni? Starzejące się społeczeństwo-prognozy, wyzwania, możliwości, Warszawa 2021.

GUS, Sytuacja demograficzna osób starszych i konsekwencje starzenia się ludności Polski w świetle prognozy na lata 2014-2050, Warszawa 2015.

GUS, Sytuacja osób starszych w Polsce w 2022 r., Warszawa 2023.

Janiak A., Sztuka współbycia. Komunikacja osób duchownych z chorym, umierającym i żałobnikiem, Poznań 2019.

Krakowiak P., Strata, osierocenie i żałoba. Poradnik dla pomagających i dla osób w żałobie, Gdańsk 2008.

Krakowiak P., Krzyżanowski D., Modlińska A. (red.), Przewlekle chory w domu, Gdańsk 2011.

Pełnia życia w starości: cały numer "Ateneum Kapłańskiego" 2011 nr 614.

Starość I: cały numer „Ateneum Kapłańskiego” 2019 nr 661.

Starość II: cały numer „Ateneum Kapłańskiego” 2019 nr 662.

Taylor E., Co powiedzieć? Jak rozmawiać z chorymi o duchowości?, Kraków 2008.

Tutak M. J., Wielebski T. (red.)., Seniorzy wyzwaniem dla Kościoła w Polsce, Warszawa 2019.

Wielebski T., Duszpasterstwo chorych w Polsce. Między teorią a praktyką, "Teologia Praktyczna" 16:2015, s. 43-77.

Wielebski T., Wokół duszpasterskiej posługi kapelanów szpitalnych w Polsce, w: J. Brusiło (red.), Człowiek-duszpasterstwo-Kościół. Od pielgrzymki do ekologii, Kraków 2022, s. 315-366.

Literatura uzupełniająca:

Kępiński A., Poznanie chorego, Warszawa 2002.

Krakowiak Cz., Namaszczenie chorych. Sakrament uzdrowienia, Sandomierz 2005.

Muszala A., Binnebesel J., Krakowiak P., Krobicki M. (red.), Dolentium hominum. Duchowni i świeccy wobec ludzkiego cierpienia, Kraków 2011.

Pawlaczyk B., Biblia a medycyna, Poznań 2007.

Wielebski T., Duszpasterska posługa Kościoła w szpitalach i hospicjach, "Roczniki Teologiczne Warszawsko-Praskie" 3:2003, s. 265-298.

Wielebski T., Duszpasterstwo chorych w świetle nauczania Kościoła współczesnego, w: Duszpasterstwo chorych, T. Wielebski (red.), Warszawa 2005, s. 31-56.

KOD DOSTEPU DO PRZEDMIOTU NA MS TEAMS: pomn3f2

Po zakończeniu zajęć student

w zakresie wiedzy:

EK 1 - posiada gruntowną wiedzę teologiczną w zakresie biblijno-teologicznych podstaw duszpasterstwa chorych, osób starszych i umierających, której źródłem jest Pismo Święte, Tradycja i Magisterium Kościoła (WT-R-TP_W02);

EK 2 - zna powiązania teologii pastoralnej z naukami pozateologicznymi, szczególnie z teorią komunikacji oraz wskazaniami psychologii dotyczącymi uwarunkowań pracy z osobami chorymi, starszymi i umierającymi (WT-R-TP_W04);

w zakresie umiejętności:

EK 3 - potrafi prognozować zachodzące przemiany i budować, adekwatne do nich, teologiczne modele i programy działalności duszpasterskiej wobec osób chorych, starszych i umierających (WT-R-TP_U02);

w zakresie kompetencji:

EK 4 - potrafi współpracować w grupie osób duchownych i świeckich służącej osobom chorym, starszym i umierającym (WT-R-TP_K05);

EK 5 - zdolny jest do odpowiedzialnego podejmowania innowacyjnych zadań religijno-społecznych, szczególnie związanych z wyzwaniami pastoralnymi wiążącymi się ze starzeniem się społeczeństwa (WT-R_TP_K06).

Opis ECTS:

Aktywny udział w wykładach: 30 godzin

Praca własna studenta: 30 godzin

Razem 60 godzin = 2 ECTS

EK 1 określany jako "posiada gruntowną wiedzę teologiczną w zakresie biblijno-teologicznych podstaw duszpasterstwa chorych, osób starszych i umierających, której źródłem jest Pismo Święte, Tradycja i Magisterium Kościoła".

Student na ocenę:

ndst (2) - nie zna podstawowych pojęć z zakresu duszpasterstwa chorych, osób w podeszłym wieku i umierających oraz głównego przesłania Pisma Św. i dokumentów Magisterium dotyczących tej tematyki;

dst (3) - w ograniczonym stopniu potrafi zdefiniować pojęcia z zakresu duszpasterstwa chorych, osób w podeszłym wieku i umierających oraz główne idee nauczania Pisma Św. i dokumentów Magisterium odnośnie wspomnianych zagadnień;

db (4) - dobrze wyjaśnia podstawy terminologiczne oraz biblijno-teologiczne duszpasterstwa osób chorych, w podeszłym wieku i umierających;

bdb (5) - wykazuje się rozległą wiedzą z zakresu biblijno-teologicznych podstaw duszpasterstwa osób chorych, w podeszłym wieku i umierających oraz twórczo potrafi akomodować swoją wiedzę do wyzwań współczesności.

EK 2 określany jako "zna powiązania teologii pastoralnej z naukami pozateologicznymi, szczególnie z teorią komunikacji oraz wskazaniami psychologii dotyczącymi uwarunkowań pracy z osobami chorymi, starszymi i umierającymi".

Student na ocenę:

ndst (2) - nie zna podstawowych pojęć i zasad teorii komunikacji oraz psychologii dotyczących uwarunkowań pracy z osobami chorymi, starszymi i umierającymi;

dst (3) - w ograniczonym stopniu potrafi zdefiniować pojęcia i zasady teorii komunikacji i psychologii odnośnie pracy z osobami chorymi, starszymi i umierającymi;

db (4) - dobrze wyjaśnia wielorakie podstawy warunkujące nawiązaniu kontaktu z osobami chorymi, starszymi i umierającymi;

bdb (5) - wykazuje się rozległą wiedzą z zakresu psychologicznych podstaw pracy z osobami chorymi, starszymi i umierającymi, potrafiąc zarówno scharakteryzować ich świat wewnętrznych przeżyć, jak też opisując zasady związane z nawiązywaniem z nimi kontaktu i ich wsparciem.

EK 3 określany jako "potrafi prognozować zachodzące przemiany i budować, adekwatne do nich, teologiczne modele i programy działalności duszpasterskiej wobec osób chorych, starszych i umierających".

Student na ocenę:

ndst (2) - nie potrafi przygotować jakichkolwiek propozycji działań duszpasterskich wobec ludzi chorych, starszych i umierających;

dst (3) - tworzy, ujętą w prostym modelu pastoralnym, propozycję działań duszpasterskich wobec ludzi chorych, starszych i umierająjących;

db (4) - przygotowuje w miarę pełną, ujętą w całościowym modelu pastoralnym, propozycję działań duszpasterskich wobec ludzi chorych, starszych i umierających, uwzględniającą nauczanie Magisterium Kościoła i wskazania nauk teologicznych oraz wyniki badań empirycznych;

bdb (5) - przygotowuje kompleksową, ujętą w całościowym modelu pastoralnym, propozycję działań duszpasterskich wobec ludzi chorych, starszych i umierających, uwzględniającą nauczanie Magisterium Kościoła i wskazania nauk teologicznych oraz wyniki badań empirycznych, jak też propozycję jej wdrażania ujętą w ramach programu duszpasterskiego.

EK 4 określany jako "potrafi współpracować w grupie osób duchownych i świeckich służącej osobom chorym, starszym i umierającym".

Student na ocenę:

ndst (2) - nie potrafi twórczo współdziałać z osobami służącymi chorym, starszym i umierającym;

dst (3) - w ograniczonym stopniu współpracuje z osobami posługującymi chorym, starszym i umierającym, zachowując się pasywnie;

db (4) - w miarę dobrze współpracuje w zespołach opieki duszpasterskiej posługującym osobom chorym, starszym i umierającym;

bdb (5) - twórczo i aktywnie współpracuje w zespołach opieki duszpasterskiej posługującym osobom chorym, starszym i umierającym, zachowując w nich rolę przywódczą i inicjując podejmowanie nowych metod i form działania.

EK 5 określany jako "zdolny jest do odpowiedzialnego podejmowania innowacyjnych zadań religijno-społecznych, szczególnie związanych z wyzwaniami pastoralnymi wiążącymi się ze starzeniem się społeczeństwa".

Student na ocenę:

ndst (2) - nie potrafi zaplanować i podjąć żadnych zadań religijno-społecznych związanych z prognozami dotyczących starzenia się społeczeństwa;

dst (3) - w ograniczonym stopniu, uwzględniając prognozy dotyczące starzenia się społeczeństwa, inicjuje pewne działania odpowiadające na wyzwania pastoralne;

db (4) - przygotowuje w miarę pełną odpowiedź duszpasterską na prognozy dotyczące starzenia się społeczeństwa, próbując podejmować współpracę z różnymi środowiskami;

bdb (5) - tworzy kompleksową, ujętą w całościowym modelu pastoralnym, propozycję działań duszpasterskich wobec osób starszych, współpracując w jej przygotowaniu, realizacji oraz ewaluacji z różnymi środowiskami.

Metoda weryfikacji efektów kształcenia: kolokwium ustne.

Warunkiem zaliczenia przedmiotu jest aktywna i obowiązkowa obecność w prowadzonych zajęciach, ustne kolokwium śródsemestralne oraz końcowe kolokwium ustne obejmujące znajomość lektur i treści wykładu.