Historia polskiej literatury dawnej (średniowiecze - renesans - barok) WH-FP-I-1-HLPSrReB-W
Wykład (WYK) Semestr letni 2020/21

ŚREDNIOWIECZE

Literatura obowiązkowa:

1. Modlitwy księżnej Gertrudy z Psałterza Egberta w Cividale, tłum. B. Kürbis, Kraków 1998

Albo dostęp: http://gertruda.estrony.com.pl/node/18 lub: http://gertruda.eu/modlitwy.htm

2. Bogurodzica, [w:] Bogurodzica, oprac. J. Woronczak, Wrocław 1962.

Albo: Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, lub: Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, oprac. W. Wydra, W. R. Rzepka, Wrocław 1984.

3. Posłuchajcie, bracia miła, [w:] Średniowieczna pieśń religijna polska, oprac. M. Korolko, Wrocław 1980, lub w: Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, oprac. W. Wydra, W. R. Rzepka, Wrocław 1984.

4. Kazanie na dzień św. Katarzyny: Kazania świętokrzyskie, [w:] Średniowieczna proza polska, oprac. Stefan Vrtel-Wierczyński, Wrocław 1959, lub: W. Wydra, R. Rzepka, Chrestomatia staropolska. Teksty do r. 1543, Wrocław 1984, lub Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja, nowe propozycje badawcze, red. P. Stępień, Warszawa 2009.

5. Anonim, tzw. Gall, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, Wrocław 2008.

http://lektury.kochamjp.pl/teksty_/kronika_Galla_Anonima_tekst.pdf

6. Władysław z Gielniowa, Pieśni: w: http://staropolska.pl/sredniowiecze/sredniowiecze_006_wladyslaw_z_gielniowa.html

Literatura uzupełniająca:

Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze, renesans, barok), red. T. Michałowska, Warszawa 1990

T. Michałowska, Średniowiecze, Warszawa 1996 (wiele wydań).

T. Michałowska, Ego Getruda. Studium historycznoliterackie, Warszawa 2001; fragmenty także w: http://gertruda.estrony.com.pl/node/10

P. Stępień, Chaos i ład. Lament świętokrzyski w świetle tradycji teologicznej, „Pamiętnik Literacki” 1998, z. 1.

M. Hanczakowski , Kazania Świętokrzyskie, [w:] Lektury polonistyczne. Średniowiecze — Renesans — Barok, red. J. S. Gruchała, Kraków 1999, t. 3.

M. Plezia, Nowe studia nad Gallem [w:] Mente et litteris. O kulturze i społeczeństwie wieków średnich, red. H. Chłopocka, Poznań 1984, s. 111–120;

RENESANS

Literatura obowiązkowa

1. M. Hussowski, Pieśń o żubrze,

https://literat.ug.edu.pl/zubr/zubr.htm

2. K. Janicki, Wybór wierszy:

http://staropolska.pl/renesans/klemens_janicki/Janicjusz_wybor.html

3. M. Rej, Krótka rozprawa między trzema osobami Panem, Wójtem a Plebanem

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/krotka-rozprawa-miedzy-trzemi-osobami.html

4. M. Rej, Figliki (Wybór)

http://staropolska.pl/renesans/mikolaj_rej/Figliki.html

5. M. Rej, Żywot człowieka poczciwego, Kapitulum XVI w:

http://staropolska.pl/renesans/mikolaj_rej/Zywot_2.html

6. Andrzej Frycz Modrzewski, Łaski czyli pierwsza mowa o karze za mężobójstwo, w:

http://staropolska.pl/renesans/a_f_modrzewski/laski.html

7. Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej, ks. I. O Obyczajach, Przedmowa i pkt. 1, pkt. 2, w:

https://wolnelektury.pl/media/book/pdf/o-poprawie-rzeczypospolitej.pdf

8. J. Kochanowski, Fraszki (wybór):

http://staropolska.pl/renesans/jan_kochanowski/fraszki/fraszki_01.html

9. J. Kochanowski, Pieśni (wybór)

http://staropolska.pl/renesans/jan_kochanowski/piesni/piesni_01.html

10. J. Kochanowski, Poematy: Muza, Satyr abo dziki mąż

http://staropolska.pl/renesans/jan_kochanowski/muza.html oraz http://staropolska.pl/renesans/jan_kochanowski/Satyr.html

11. J. Kochanowski, Treny

http://staropolska.pl/renesans/jan_kochanowski/treny/treny_01.html

12. Ł. Górnicki, Dworzanin polski, księga pierwsza i druga

https://literat.ug.edu.pl/dworzan/index.htm

13. P. Skarga, Kazania sejmowe, kazanie 1, 3, 4

https://literat.ug.edu.pl/skarga/index.htm

14. Szymon Szymonowic, Sielanki: Czary i Żeńcy

https://literat.ug.edu.pl/sielanki/index.htm

15. W. Goślicki, O doskonałym senatorze, fagment

http://www.staropolska.pl/renesans/proza/Goslicki.html

Literatura uzupełniająca

Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze, renesans, barok), red. T. Michałowska, Warszawa 1990

Jerzy Ziomek, Renesans (wiele wydań)

albo

Andrzej Borowski, Renesans, Kraków 2002

albo

Piotr Wilczek, Literatura polskiego renesansu, Katowice 2005

Inne:

S. Greenblatt, Zwrot. Jak zaczął się renesans, tłum. M. Słysz, Warszawa 2012, s. 99-132, 138-160.

J. Sokolski, Lipa, Chiron i Labirynt. Esej o "Fraszkach", Wrocław 1998. (Całość)

M. Cytowska, Nad trenami Jana Kochanowskiego. Od motta do genezy poematu, „Pamiętnik Literacki” 1979, z. 1, s. 181–186.

P. Wilczek, Dialog masek. Próba interpretacji "Trenów" Jana Kochanowskiego jako poematu polifonicznego, "Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego" 1992, nr 1225.

Roman Krzywy, "Muza" Jana Kochanowskiego

Teresa Bałuk-Ulewiczowa, Goślicki i jego dzieło "De optimo senatore"

Piotr Wilczek, Andrzej Frycz Modrzewski - O poprawie Rzeczypospolitej

BAROK

Literatura obowiązkowa:

1. Mikołaj Sęp Szarzyński, Rytmy abo wiersze polskie

http://staropolska.pl/barok/barok_001.html

2. Hieronim Jarosz Morsztyn, Światowa rozkosz

http://staropolska.pl/barok/barok_005.html

3. Szymon Zimorowic, Roksolanki

https://literat.ug.edu.pl/autors/zimorow.htm

4. Maciej Kazimierz Sarbiewski, Ody (wybór)

http://staropolska.pl/barok/MK_Sarbiewski/wybor_01.html#IV

5. Daniel Naborowski, Wiersze

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/naborowski-marnosc.html

6. Jan Andrzej Morsztyn, Kanikuła, Lutnia

https://literat.ug.edu.pl/morsztyn/index.htm

7. Krzysztof Opaliński, Satyry

http://www.staropolska.pl/barok/K_Opalinski/Satyry_01.html

8. Zbigniew Morsztyn, Pieśń w ucisku, Duma niewolnicza, Emblematy

http://www.staropolska.pl/barok/barok_013.html

9. Wacław Potocki, Wybór wierszy

http://staropolska.pl/barok/barok_014.html

10. Wespazjan Kochowski, Psalmodia polska

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/kochowski-psalmodia-polska/

11. Jan Chryzostom Pasek, Pamiętniki

https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/pamietniki.html

12. Józef Baka, Uwagi śmierci niechybnej i złości grzechowej

https://literat.ug.edu.pl/baka/index.htm

Literatura uzupełniająca:

Słownik literatury staropolskiej (średniowiecze, renesans, barok), red. T. Michałowska, Warszawa 1990

Czesław Hernas, Barok (wiele wydań), szczególnie rozdziały poświęcone wymienionym wyżej pisarzom.

T. Ulewicz, Sarmacja. Zagadnienie sarmatyzmu, Kraków, Collegium Columbinum 2006

K. Koehler, Palus sarmatica, Warszawa 2015.

A. Karpiński, Wiek rękopisów, w: Tekst staropolski. Studia i szkice o literaturze dawnej w rękopisach, Warszawa 2003, s. 13-59.

A .Borowski, Daniel Naborowski - wiersze wybrane, w: Lektury polonistyczne. Średniowiecze — Renesans — Barok, red. A. Borowski, J.S. Gruchała, Kraków 1997, t. 1

Krzysztof Koehler, Punkty krystalizacji.Szkice o literaturze staropolskiej, Warszawa 2021.

Egzamin ustny

Ocenę bardzo dobrą otrzymuje student który:

ma uporządkowaną i bardzo dobrą wiedzę o kryteriach periodyzacji literatury staropolskiej, kanonicznych dziełach literackich średniowiecza, renesansu i baroku oraz zna zasady analizy i interpretacji ich kontekstów kulturowych (FP1_W14)

posiada w stopniu bardzo dobrym podstawowe umiejętności w zakresie formułowania problemów badawczych, doboru metod i narzędzi badawczych oraz prezentowania wyników przeprowadzonych badań w sposób zgodny z normami języka polskiego FP1_U02

bardzo dobrze potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami badawczymi z zakresu literaturoznawstwa, potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę i interpretację dzieła literackiego w celu odsłonięcia jego znaczeń, aksjologicznych horyzontów, kontekstowych odniesień do tradycji literackiej i kulturowej, społecznych uwikłań i miejsca w procesie historyczno-kulturowym (FP1_U04)

posiada bardzo dobrą umiejętność referowania literatury przedmiotu, merytorycznego argumentowania i formułowania wniosków FP1_U07

ma bardzo wysoka świadomość roli wiedzy o kulturze, języku i literaturze w budowaniu tożsamości narodowej i rozwijaniu dialogu społecznego na poziomie lokalnym, krajowym i globalnym FP1_K06

Ocenę dobrą otrzymuje student, który:

ma uporządkowaną i dobrą wiedzę o kryteriach periodyzacji literatury staropolskiej, kanonicznych dziełach literackich średniowiecza, renesansu i baroku oraz zna zasady analizy i interpretacji ich kontekstów kulturowych (FP1_W14)

posiada w stopniu dobrym podstawowe umiejętności w zakresie formułowania problemów badawczych, doboru metod i narzędzi badawczych oraz prezentowania wyników przeprowadzonych badań w sposób zgodny z normami języka polskiego FP1_U02

dobrze potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami badawczymi z zakresu literaturoznawstwa, potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę i interpretację dzieła literackiego w celu odsłonięcia jego znaczeń, aksjologicznych horyzontów, kontekstowych odniesień do tradycji literackiej i kulturowej, społecznych uwikłań i miejsca w procesie historyczno-kulturowym (FP1_U04)

posiada dobrą umiejętność referowania literatury przedmiotu, merytorycznego argumentowania i formułowania wniosków FP1_U07

ma wysoką świadomość roli wiedzy o kulturze, języku i literaturze w budowaniu tożsamości narodowej i rozwijaniu dialogu społecznego na poziomie lokalnym, krajowym i globalnym FP1_K06

Ocenę dostateczna otrzymuje student, który:

ma dosyć słabo uporządkowaną i dostateczną wiedzę o kryteriach periodyzacji literatury staropolskiej, kanonicznych dziełach literackich średniowiecza, renesansu i baroku oraz zna zasady analizy i interpretacji ich kontekstów kulturowych (FP1_W14)

posiada w stopniu dostatecznym podstawowe umiejętności w zakresie formułowania problemów badawczych, doboru metod i narzędzi badawczych oraz prezentowania wyników przeprowadzonych badań w sposób zgodny z normami języka polskiego FP1_U02

słabo potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami badawczymi z zakresu literaturoznawstwa, potrafi samodzielnie przeprowadzić analizę i interpretację dzieła literackiego w celu odsłonięcia jego znaczeń, aksjologicznych horyzontów, kontekstowych odniesień do tradycji literackiej i kulturowej, społecznych uwikłań i miejsca w procesie historyczno-kulturowym (FP1_U04)

posiada dostateczną umiejętność referowania literatury przedmiotu, merytorycznego argumentowania i formułowania wniosków FP1_U07

ma niską świadomość roli wiedzy o kulturze, języku i literaturze w budowaniu tożsamości narodowej i rozwijaniu dialogu społecznego na poziomie lokalnym, krajowym i globalnym FP1_K06

Treści merytoryczne: Celem wykładu jest zapoznanie studentów z historią literatury staropolskiej. Układ spotkań jest ściśle chronologiczny: wychodzimy zawsze od kontekstu historycznego omawianych zjawisk literackich, wykazujemy ich związek z życiem społecznym czy politycznym. Studenci zapoznają się tak samo z najbardziej podstawowymi kwestiami związanymi z kulturą materialną, ale i duchową kolejnych epok w literaturze; zadaniem naszym jest też wskazać na związki między zjawiskami literackimi, zarówno te wewnątrzliterackie (dzieje gatunków, typu kronika, pieśń, epigramatyka, epika, sielanka itp), jak i zewnątrzliterackiej (podstawowe zagadnienia dla świata szlacheckiego). Podczas wykładów kładzie się też nacisk na fakty historyczne, ale też biograficzne zakorzenienie literatury (następstwo pokoleń, umiejętność wskazania na zjawiska "przejmowania" bądź "odrzucania" tradycji czy form artystycznych); wprowadzamy tak samo podstawowe pojęcia takie jak klasycyzm, humanizm renesansowy, stoicyzm chrześcijański, horacjanizm, cyceronianizm, tacytyzm, paranetyczność literatury,konceptyzm, sarmatyzm itp.

Wykład zaczyna się od początków pisarstwa średniowiecznego, a kończy na dziele "pogrobowców" literatury barokowej: ks. Józefie Bace czy ks.Jędrzeju Kitowiczu. Jego osią konstrukcyjną jest Spis Lektur dla studentów polonistyki; pomocnicze w tej perspektywie są ćwiczenia z literatury staropolskiej, gdzie studenci mają możliwość bliższego zapoznania się z tekstami i pracy z nimi. Wykład podpowiada zaledwie pewne możliwości intrerpretacyjne.

Wykładowca stawia sobie za cel "otworzenie" literatury staropolskiej współczesnej (ale nie uwspółcześniającej) lekturze; podanie niejako ścieżek dostępu do literatury, której język jest już dzisiaj nieco niezrozumiały. Stosuje się metodę hermeneutyczną, która zakłada życie tekstu w akcie lektury rozumiejącej (a dokładniej: w akcie lektury dążącej do zrozumienia).