Methods of research osteological WB-BI-41-34cw
Laboratory (LAB) Winter semester 2021/22

Literatura obowiązkowa:

Buikstra J.E., Ubelaker D.H. 1994. Standards for data collection from human skeletal remains. Arkansas Archeological Survey Research Series No. 44: Fayetteville.

Hillson S. 1997. Dental Anthropology. Cambridge University Press, Cambridge.

Ortner D.J. 2003. Identification of Pathological Conditions in Human Skeletal Remains. Second Edition. Amsterdam: Academic Press.

Literatura dodatkowa:

Bass WM. 1995. Human Osteology: A Laboratory and Field Manual. 4th edition. Columbia, Missouri: Missouri Archaeological Society.

Brooks S., Suchey J.M. 1990. Skeletal age determination based on the os pubis: a comparison of the Acsádi-Nemeskéri and Suchey-Brooks methods. Human Evolution 5: 227-238.

Bruzek J. 2002. A method for visual determination of sex using the human hip bone. American Journal of Physical Anthropology 117(2): 157-168.

Hasan A, Palmer RM. 2014. A clinical guide to periodontology: Pathology of periodontal disease. British dental journal (official journal of the British Dental Association) 216(8): 457-461.

Hengen OP. 1971. Cribra orbitalia: Pathogenesis and probable etiology. HOMO 22: 57-75.

González-Ruibal A. 2014. Contemporary Past, Archaeology of the. W: C. Smith (red.), Encyclopedia of Global Archaeology. New York: Springer: 1683-1694.

Hauser R, Smoliński J, Gos T. 2005. The estimation of stature on the basis of measurements of the femur. Forensic Science International 147(2-3): 185-190.

Hershkovitz I, Latimer B, Dutour O, Jellema LM., Wish-Baratz S, Rothschild C, Rothschild BM. 1997. Why do we fail in aging the skull from the sagittal suture? American Journal of Physical Anthropology 103(3): 393-399.

Khandare SV, BhiseSS, Shinde AB. 2015. Age estimation from cranial sutures – a Postmortem study. International J. of Healthcare and Biomedical Research 3(3): 192-202.

Krenz-Niedbała M, Kozłowski T. 2011. Comparing the Chronological Distribution of Enamel Hypoplasia in Rogowo, Poland (2nd century AD) Using Two Methods of Defect Timing Estimation. International Journal of Osteoarchaeology 23(4): 410-420.

Lyman RL. 2008. Quantitative Paleozoology. Cambridge University Press, Cambridge.

Mariotti V, Milella M, Orsini E, Trirè A, Ruggeri A. Fornaciari G, Minozzi S, Caramella D, Albisinni U, Gnudi S, Durante S, Todero A, Boanini E, Rubini K, Bigi A, Belcastro MG. 2013. Osteobiography of a 19th century elderly woman with pertrochanteric fracture and osteoporosis: a multidisciplinary approach. Collegium Antropologicum 37(3): 985-994.

Ruff CB, Scott WW, Liu AY. 1991. Articular and diaphyseal remodeling of the proximal femur with changes in body mass in adults. American Journal of Physical Anthropology 86(3): 397- 413.

Salis N, Massa Dettoni E, Fulcheri E, Rabino Massa E. 2005. Pathological lesions attributable to vitamin deficiency in skeletal remains from Puy St. Pierre (Briançon, France). International Journal of Anthropology 20(3-4): 325-329.

Sierp I, Henneberg M. 2016. Reconstruction of body height from the skeleton: Testing a dozen different methods for consistency of their results. Antropologischer Anzeiger 73(1): 7-21.

Szczepanek A. 2013. Archeotanatologia pochówków zbiorowych od pradziejów po czasy współczesne. Collectio Archaeologica Ressoviensis 25. Rzeszów.

Šlaus M, Strinovič D, Pecina-Šlaus N. Brkic H, Baličevic D, Petrovečki V, Pecina TC. 2007. Identification and analysis of human remains recovered from wells from the 1991 War in Croatia. Forensic Science International 171: 37-43.

Waldron T. 2009. Palaeopathology: Cambridge Manuals in Archaeology. Cambridge: Cambridge University Press.

van der Merwe AE, Steyn M, Maat GJR. 2010. Adult scurvy in skeletal remains from late 19th century mineworkers in Kimberley, South Africa. International Journal of Osteoarchaeology 20(3): 307-316.

Vodanović M, Brkić H., Slaus M, Demo Z. 2005. The frequency and distribution of caries in the mediaeval population of Bijelo Brdo in Croatia (10th-11th century). Archives of Oral Biology 50(7): 669-680.

Efekty z zakresu umiejętności:

Efekt przedmiotowy 1 - absolwent potrafi wykorzystać posiadaną wiedzę z zakresu anatomii prawidłowej układu kostnego, potrafi dokonać obserwacji, potrafi dokonać interpretacji obserwowanych na materiale kostnym anomalii, potrafi wykorzystywać w tym celu różne źródła, prawidłowo formułuje wnioski z badań osteologicznych

Efekty z zakresu kompetencji społecznych:

Efekt przedmiotowy 2 - abslowent jest gotów do dokonania krytycznej analizy posiadanej wiedzy, rozumie, że w pracy nad materiałami osteologicznymi konieczna jest stała jej aktualizacja, student wie w jaki sposób wykorzystywać odpowiednie metody badawcze i gdzie poszukiwać nowych możliwości analitycznych

Efekt przedmiotowy 3 – absolwent jest gotów do określenia kolejności zadań i priorytetów wynikających ze specyfiki analizowanego materiału badawczego, jest gotów do realizacji powierzonych mu zadań badawczych

Opis ECTS:

Udział w ćwiczeniach - 60h

Przygotowanie opracowania anatomo-antropologicznego i konsultacje- 30h

Studiowanie literatury - 15h

Przygotowanie do kolokwium - 15h

Łącznie 120h/30=4ECTS

Kryteria oceniania:

Ocena końcowa stanowi średnią ważoną ocen z:

a. 1 kolokwium cząstkowego (obejmującego pierwszy blok tematyczny czyli anatomię prawidłową) - test jednokrotnego wyboru - WAGA 1

b. kolokwium końcowego - anatomia prawidłowa + metody badań osteologicznych - test jednokrotnego wyboru - WAGA 2

c. analizy anatomo-antropologicznej materiału osteologicznego badanego w czasie zajęć praktycznych - WAGA 2 (punktowane poprawność opisu anatomicznego szkieletu, kompletność i poprawność rekonstrukcji osteobiografii)

Dopuszczalna jest 1 nieobecność nieusprawiedliwiona.

Punktacja kolokwiów i projektu zaliczeniowego:

100-94% - 5

93-88% - 4,5

87-80 – 4

79-70% - 3,5

69-60% - 3

59 i mniej – 2

Umiejętności:

Na ocenę 2 (ndst): absolwent nie wykazuje znajomości podstawowych zagadnień z zakresu anatomii układu szkieletowego, nie potrafi wykorzystać posiadanej wiedzy, nie potrafi dokonać obserwacji i interpretacji zmian obserwowanych na materiale kostnym, nie formułuje wniosków z badań osteologicznych lub są one nieprawidłowe

Na ocenę 3 (dst): absolwent w stopniu dostatecznym orientuje się w anatomii układu szkieletowego, w ograniczonym stopniu dokonuje obserwacji i w częściowo potrafi je zinterpretować, w stopniu dostatecznym potrafi podsumować swoje obserwacje wyciągając wnioski z przeprowadzonych analiz

Na ocenę 4 (db): absolwent w stopniu dobrym orientuje się w anatomii układu szkieletowego, w ograniczonym stopniu dokonuje obserwacji i analiz, stosunkowo dobrze radzi sobie z ich interpretacją i wyciąganiem ostatecznych wniosków z przeprowadzonych analiz

Na ocenę 5 (bdb): absolwent w bardzo dobrze zna anatomię układu szkieletowego, sprawnie dokonuje obserwacji i analiz, w sposób klarowny i syntetyczny interpretuje swoje obserwacji i wyciąga całościowe wnioski

Kompetencje społeczne:

Na ocenę 2 (ndst): absolwent nie jest gotów do krytycznej oceny swojej wiedzy, nie rozumie potrzeby wykonywania analiz osteologicznych, nie potrafi wykorzystywać omawianych metod badawczych, nie wie gdzie i w jaki sposób poszukiwać informacji o nich, nie potrafi określić zadań i ich kolejności w czasie analizy anatomo-antropologicznej, nie wykonuje poleceń

Na ocenę 3 (dst): absolwent w ograniczonym stopniu jest gotów do dokonania krytycznej oceny swojej wiedzy, rozumie potrzebę wykonywania analiz osteologicznych, ale jego orientacja w metodach badawczych jest ograniczona, częściowo poprawnie określa kolejność zadań, wykonuje polecenia choć na ich realizację potrzebuje trochę więcej czasu

Na ocenę 4 (db): absolwent jest gotów do dokonania krytycznej oceny swojej wiedzy, rozumie potrzebę wykonywania analiz osteologicznych, dobrze orientuje się w metodach badawczych, poprawnie określa kolejność zadań, wykonuje polecenia

Na ocenę 5 (bdb): absolwent jest gotów do dokonania krytycznej oceny swojej wiedzy z zakresu osteologii, rozumie potrzebę wykonywania analiz osteologicznych, bardzo dobrze orientuje się w metodach badawczych, bardzo sprawnie określa kolejność zadań, sprawnie i w pełni poprawnie wykonuje polecenia

W czasie zajęć studenci zostaną zapoznani z następującymi blokami tematycznymi:

1. anatomia układu kostnego: anatomia czaszki, cechy niemetryczne czaszki, punkty kraniologiczne, kraniometria, anatomia uzębienia mlecznego i stałego, anatomia szkieletu postkranialnego, lokalizacja przyczepów mięśniowych, pomiary kości długich

2. określenie profilu biologicznego: osteobiografia, ocena płci, ocena wieku w chwili śmierci (dorosłych i dzieci), rekonstrukcja przyżyciowej wysokości i masy ciała, ocena stresu mięsniowo-szkieletowego, zmiany patologiczne, zmiany tafonomiczne, zasady selekcji materiału do badań specjalistycznych (micro-CT, CT, badania izotopowe, badania aDNA)

3. analiza materiałów podjętych z pochówków zbiorowych, określanie MNI (and. Minimal Number of Individuals), analiza pochówków ciałopalnych

Metody dydaktyczne i sposoby weryfikacji efektów kształcenia:

Umiejętności:

metody ćwiczeniowo-praktyczne oparte na aktywnym działaniu studenta polegającym na wykonaniu analizy osteologicznej dwóch szkieletów oraz reknstrukcji osteobiografii badanych zmarłych.

Kompetencje społeczne:

Metoda aktywizująca polegająca na dyskusji nad stawianym problemem badawczym, w przypadku części zajęć studenci będą pracować w grupach

Sposoby weryfikacji efektów uczenia :

Ćwiczenia:- pozytywna ocena z kolokwium cząstkowego, i kolokwium zaliczeniowego oraz projektu badawczego

– efekty przedmiotowe 1

- przygotowanie i dyskusja w trakcie zajęć; udział w konsultacjach, rozmowa z prowadzącym: 2,3