Wykłady z HFNiW: Filozofia i literatura WF-FI-123-WMST-PL21A
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2021/22

Oprócz pozycji literackich wymienionych w spisie wykładów uwzględnimy:

1. Harold Bloom, The Western Canon, Riverhead 1995.

2. Harold Bloom, Jak czytać i po co, Aletheia 2019.

3. Harold Bloom, Shakespeare. The Invention of the Human, Fourth Estat Ltd 2008.

4. Paul de Man, Alegorie czytania: język figuralny u Rousseau, Nietzschego, Rilkego i Prousta, Wydawnictwo Universitas 2004.

5. Antologia: Eileen John, Dominic McIver Lopez, Philosophy of Literature, John Wiley &Sons 2004.

6. Antologia: A. Głąb (red.) Filozofia i literatura, Wydawnictwo Semper, 2011. Antologia: A. Głąb (red.) Etyka i literatura, Wyd. KUL 2014

7. Roman Ingarden, O dziele literackim

Materiałem pomocniczym do wykładu będzie cykl podcastów Filozofia i literatura, którego pierwsze odcinki są już gotowe do przesłuchania w Radiu Filozoficznym SED CONTRA: http://radio.filozoficzne.pl/category/studenci/filozofia-i-literatura/

W zakresie wiedzy: Znajomość w całości wybranych utworów literackich wraz z potrzebnymi do interpretacjami kontekstami kulturowymi i historycznymi. Znajomość problematyki kanonu i interpretacji w ujęciu Harolda Blooma. Znajomość podstawowych problemów z dziedziny ontologii dzieła literackiego.

W zakresie umiejętności: Zdolność konstytuowania poziomów analizy dzieła literackiego w celu wydobycia problemów filozoficznych.

W zakresie kompetencji i postaw: Utrzymanie zainteresowania głębszą analiza dzieł literackich i zarazem świadomość ograniczeń takiej analizy; zdolność do wycofania się z niej, kiedy nie mają miejsca odpowiednie przesłanki.

Podstawą zaliczenia będzie samodzielna lektura i analiza wybranego dzieł literackiego uwzględniająca najogólniejsze założenia metodologiczne przedstawione w czasie wykładu. Przedmiotem oceny jest umiejętność ustalenia właściwego poziomu analizy, umiejętność formułowania problemów filozoficznych, a w ich analizie sięganie do samodzielnie wybranej filozoficznych lektur pomocniczych. Esej powinien mieć objętość około 15 tys. znaków (ze spacjami).

Kurs poświęcony będzie filozoficznym aspektom dzieł literackich. Aspekty te wydobywa się w pewnej metodycznej krytyce – konstrukcji właściwego dla filozofii poziomu rozważań na podstawie unikalnego materiału, jakim jest dany świat przedstawiony. Jako materiał literacki wykorzystana zostanie dwudziestowieczna proza powieściowa. Najważniejszym elementem metody będzie utrzymanie się pomiędzy dwiema niepożądanymi skrajnościami: 1) traktowanie postaci i zdarzeń przedstawionych jako wyrazicieli pytań i koncepcji filozoficznych; 2) traktowanie tekstu literackiego jako wyrazu poglądów pisarza. Pomiędzy tymi skrajnościami leży szerokie pole interpretacji w którym leży również, choć nie zawsze, możliwość analizy filozoficznej. Poziom ogólny i normatywny właściwy filozofii musi zostać wydobyty z uważnej lektury i nie być predeterminowany przez podejście krytyczno-literackie. Wprowadzając te zasady metodologiczne nawiążę do sporu pomiędzy Paulem de Manem i Haroldem Bloomem w sprawie prymatu teorii przed lekturą. Przedstawię Bloomowski program uważnej lektury i jego poglądy na kanon literacki, zatrzymując się dłużej przy jego interpretacji dramatów Szekspira. Wypracowane tu przesłanki metodyczne zostaną następnie zastosowane w analizie kilkunastu utworów prozatorskich. Od uczestników oczekuje się spróbowania własnych sił w samodzielnej analizie własnego materiału literackiego. Forma zaliczenia jest esej zawierający wyniki takiej analizy.

Tematyka zajęć

1. Metodologiczne podstawy filozoficznej analizy dzieła literackiego: Program Harolda Blooma

2. Ontologiczna i epistemologiczna struktura dzieła literackiego: koncepcja Romana Ingardena i Davida Lewisa.

3. Samowiedza: Henry James, Portret damy, Księżna Casamassima, Ambasadorowie

4. Samozakłamanie: Marcel Proust, W poszukiwaniu straconego czasu

5. Wyobraźnia moralna: Henry James, Złota czara

6. Struktura świadomości: James Joyce, Ulisses

7. Wina i restytucja moralna: Joseph Conrad, Lord Jim

8. Zmysłowość: Andre Gide, Pokarmy ziemskie

9. Alienacja, A. Camus, Obcy, Eugene Ionesco, Samotnik, E. Canetti, Autodafe

10. Kryzys wartości, Hermann Broch, Lunatycy

11. Rozum i kształtowanie życia, Thomas Mann, Czarodziejska góra

12. Istota kultury, Hermann Hesse, Gra szklanych paciorków, Thomas Mann, Doktor Faustus

13. Życie eksperymentalne, Robert Musil, Człowiek bez właściwości

14. Istota totalitaryzmu, Sandor Marai, Trylogia: Zbuntowani, Zazdrośni, Maruderzy

15. Podsumowanie: o relacji pomiędzy filozofią i krytyką literacką

Wykład z elementami ćwiczeń w analizie tekstu literackiego. Podkasty dostępne online beda służyć pomocą w sledzeniu wykładu.