Leksykologia i leksykografia WH-FP-I-3-Leksykolog
Ćwiczenia (CW) Semestr zimowy 2021/22

LITERATURA PRZEDMIOTU:

Bańko M., Z pogranicza leksykologii i językoznawstwa, Warszawa 2001.

Bogusławski A., Język w słowniku, Wrocław 1988.

Dubisz S., Słownictwo, [w:] Nauka o języku dla polonistów, pod red. S. Dubisza, wyd. 4, Warszawa 2002

Grochowski M., Zarys leksykografii i leksykologii: zagadnienia synchroniczne, Toruń 1982.

Kania S., Tokarski J., Zarys leksykologii i leksykografii polskiej, Warszawa 1984.

Majewska M. Homonimia i homonimy w opisie językoznawczy, Warszawa 2002.

Majewska M. Wileński Słownik języka polskiego... i zagadnienia jego dygitalizacji, Warszawa 2020.

Markowski A., Wykłady z leksykologii, Warszawa 2012.

Miodunka W., Podstawy leksykologii i leksykografii, Warszawa 1989.

Pałka P., Kwaśnicka-Janowicz A., Przewodnik po elektronicznych zasobach językowych dla polonistów (słowniki, kartoteki, korpusy, kompendia), Kraków 2017.

Piotrowski T., Z zagadnień leksykografii, Warszawa 1994

Piotrowski T., Zrozumieć leksykografię, Warszawa 2001.

Urbańczyk S., Sieradzka-Baziur B., Słowniki i encyklopedie, ich rodzaje i użyteczność, Kraków 2000

Żmigrodzki P., Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice 2009.

www.leksykografia.uw.edu.pl

LITERATURA PODMIOTU (Słowniki):

1. Powojenne słowniki ogólne

Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1-11, Warszawa 1958-69.

http://www.sjpd.pwn.pl/, http://doroszewski.pwn.pl/, http://sjp.pwn.pl/doroszewski/lista/A.html

Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 1-3, Warszawa 1978-81.

Słownik współczesnego języka polskiego, red. B. Dunaj, Warszawa 1996 i n.

Inny słownik języka polskiego, red. M. Bańko, t. 1-2, Warszawa 2000.

Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1-6, Warszawa 2003.

Praktyczny słownik polszczyzny współczesnej, red. T. Zgółkowa, t.1-50, Poznań 1994-2005.

2. Słowniki dawne

Dictionarius Murmelii varium rerum (…), J. Murmeliusz (Murmelius), Kraków, Vietor 1526 (reprint: Kraków 1997). http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=174463

Dictionarium trium linguarium (…), F. Mymer (Mymerus), Kraków, Vietor 1528 (reprint: Kraków 1997). http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=3173

Lexicon latino-polonicum, J. Mączyński, Konigsber 1564 (reprint: Kohln, Wien 1973). http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=23849

Thesaurus polono-lationo-graecus (…), G. Knapiusz, Kraków 1621.

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=104808

wyd. z r. 1632: http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=105517

wyd z. r. 1644: http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=16084&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI=223D6A83ADADA20FC 3074CAA 681489AD-5

Nowy dykcyonarz, to jest Mownik polsko-francusko-niemiecki, M.A. Trotz, Lepizig 1764. http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=7138

Słownik języka polskiego, S.B. Linde, t. 1-6, Warszawa 1807-1814.

http://poliqarp.wbl.klf.uw.edu.pl/slownik-lindego-nowy/,

M. Arcta podręczny słownik języka polskiego, Warszawa 1939.

Słownik języka polskiego, A. Zdanowicz i in., t. 1-2, Wilno 1861 (reprint: Warszawa 1986), http://eswil.ijp.pan.pl/

Słownik języka polskiego, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiecki, t. 1-8, Warszawa 1900-1927 (reprint: Warszawa 1952-53).

3. Słowniki historyczne i słowniki pisarzy

Słownik staropolski, red. S. Urbańczyk, t.1-11, Wrocław 1953-1190, Kraków 1991-2002.

http://rcin.org.pl/dlibra/publication?id=39990&tab=3, https://pjs.ijp.pan.pl/Sstp/Supl.pdf

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. R. Mayenowa, F. Pepłowski, t.1-32, Warszawa 1966-1994.

http://spxvi.edu.pl/wersja-cyfrowa/, https://szukajwslownikach.uw.edu.pl/slownik-polszczyzny-xvi-wieku

Słownik polszczyzny Jana Kochanowskiego, red. M. Kucała, t. 1-3, Kraków 1997-2003.

http://rcin.org.pl/dlibra/publication?id=41880&tab=3

Słownik języka Jana Chryzostoma Paska, red. H. Koneczna, W. Doroszewski, t.1-2, Warszawa 1965-1973.

Indeks a tergo do „Słownika Jana Chryzostoma Paska”, oprac. Anna Pasoń, Kazimierz Żelazko, pod kier. Stanisława Skorupki, Salomei Szlifersztejnowej (1976), ttp://rcin.org.pl/dlibra/plain-content?id=3342.

Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII

wieku, red. W. Gruszczyński, IJPPAN (praca w toku), http://sxvii.pl

Słownik języka Adama Mickiewicza, red. K. Górski, S. Hrabec, t.1-11, Wrocław 1962-1983.

http://dlibra.ujk.edu.pl/dlibra/publication?id=403&tab=3

Słownik języka Cypriana Norwida. Zeszyt próbny, red. J. Chojak, Warszawa 1988, A. Kadyjewska, T. Korpysz, J. Puzynina, Chrześcijaństwo w pismach Cypriana Norwida, Warszawa 2000.

J. Puzynina, T. Korpysz, Internetowy słownik języka Cypriana Norwida, http://www.slownikjezykanorwida.uw.edu.pl/.

4. Słowniki etymologiczne

Słownik etymologiczny języka polskiego, A. Brückner, Kraków 1927.

https://pl.wikisource.org/wiki/Słownik_etymologiczny_języka_polskiego

Słownik etymologiczny języka polskiego, F. Sławski, t. 1-5, Kraków 1952-1982.

Etymologiczny słownik języka polskiego, A. Bańkowski, t. 1-2, Warszawa 2000.

Nowy słownik etymologiczny języka polskiego, K. Długosz-Kurczabowa, Warszawa 2003.

Słownik etymologiczny języka polskiego, W. Boryś, Kraków 2005.

5. Słowniki specjalistyczne (wybór)

Słownik frazeologiczny języka polskiego, S. Skorupka, Warszawa 1967-1968.

Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. J. Krzyżanowski, t. 11-4, Warszawa 1969-1972.

Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. J. Bartmiński, t. 1, Lublin 1996-1999.

Słownik synonimów, A, Dąbrówka, E. Geller, R. Turczyn, Warszawa 1993.

Słownik antonimów, A. Dąbrówka, E. Geller, Warszawa 1996.

Dystynktywny słownik synonimów, A. Nagórko, M. Łaziński, H. Burkhardt, Kraków 2004.

Słownik gwar polskich, red. J. Reichan, S. Urbańczyk, J. Okoniowa, B. Grabka, t. 1-7, Wrocław, Kraków, 1977-2007.

Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego, red. H. Jadacka, i in. Kraków 2001-2004.

Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej, I. Kurcz, A. Lewicki, J. Sambor, K. Szafran, J. Woronczak, Kraków 1990.

Słownik syntaktyczno-generatywny czasowników polskich, red. K. Polański t. 1-4, Kraków 1992.

Słownik gwar środowisk dewiacyjnych, K. Stępniak, Warszawa 1986.

Słownik peryfraz, czyli wyrażeń omownych, M. Bańko, Warszawa 2002.

Słownik polskich leksemów potocznych, red. Władysław Lubaś (2001–2013), http://rcin.org.pl/dlibra/publication?id=39408&tab=3

Słownik gwary miejskiej Poznania, red. M . G ruchmanowa, B . Walczak, Zakład Języka Polskiego Instytutu Filologii Polskiej UAM , 1997,

http://www.poznan.pl/mim/slownik

J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. 1–6, Akademia Umiejętności, Kraków 1900–1911, http://zbc.uz.zgora.pl/dlibra/publication?id=9017&tab=3

Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, http://www.slownik-online.pl/

Narodowy Korpus Języka Polskiego (2008–2010), http://nkjp.pl/

Elektroniczny korpus tekstów polskich z XVII i XVIII w.

(do roku 1772) (2013–2017), http://wiki.nlp.ipipan.waw.pl/korba

Na ocenę niedostateczną:

Student nie spełnia kryteriów przewidzianych na ocenę dostateczną.

Na ocenę dostateczną student:

- wymienia podstawowe terminy z zakresu leksykologii i leksykografii oraz definiuje niektóre z nich

- opisuje niektóre koncepcje metodologiczne stojące u podstaw współczesnych słowników ogólnych

- wymienia i ogólnie charakteryzuje relacje semantyczne

- ogólnie charakteryzuje wybrane słowniki ogólne i specjalistyczne

- odczytuje informacje zawarte w słownikach tradycyjnych i słownikach oraz bazach elektronicznych

- analizuje opis wybranych jednostek w różnego typu słownikach

- ma świadomość konieczności stałego pogłębiania wiedzy na temat słowników i umiejętności posługiwania się nimi

- ma świadomość wagi słowników jako istotnego narzędzia warsztatu filologicznego

Na ocenę dobrą student:

- wymienia i definiuje podstawowe terminy z zakresu leksykologii i leksykografii

- opisuje niektóre koncepcje metodologiczne stojące u podstaw współczesnych słowników ogólnych

- wymienia i charakteryzuje relacje semantyczne

- wskazuje jednostki języka w wypowiedzi

- wymienia i charakteryzuje typy definicji wykorzystywanych w leksykografii

- charakteryzuje wybrane słowniki ogólne i specjalistyczne

- odczytuje, interpretuje i porównuje informacje zawarte w słownikach tradycyjnych i słownikach oraz bazach elektronicznych

- z pomocą prowadzącego zajęcia analizuje opis wybranych jednostek w różnego typu słownikach

- ma świadomość konieczności stałego pogłębiania wiedzy na temat słowników i umiejętności posługiwania się nimi

- ma świadomość wagi słowników jako istotnego narzędzia warsztatu filologicznego

- ma świadomość istnienia różnorakich problemów związanych z opisem leksykograficznym

Na ocenę bardzo dobrą student:

- wymienia, definiuje i poprawnie stosuje podstawowe terminy z zakresu leksykologii i leksykografii

- opisuje koncepcje metodologiczne stojące u podstaw współczesnych słowników ogólnych

- wymienia i charakteryzuje relacje semantyczne

- wskazuje jednostki języka w wypowiedzi

- wymienia i charakteryzuje typy definicji wykorzystywanych w leksykografii, podając ich przykłady

- charakteryzuje wybrane słowniki ogólne i specjalistyczne

- odczytuje, interpretuje i porównuje informacje zawarte w słownikach tradycyjnych i słownikach oraz bazach elektronicznych, wyjaśnia przyczyny rozbieżności między nimi

- samodzielnie analizuje opis wybranych jednostek w różnego typu słownikach

- ma świadomość konieczności stałego pogłębiania wiedzy na temat słowników i umiejętności posługiwania się nimi

- ma świadomość wagi słowników jako istotnego narzędzia warsztatu filologicznego,

- ma świadomość istnienia różnorakich problemów związanych z opisem leksykograficznym, zachowuje krytycyzm w stosunku do istniejących rozstrzygnięć w tym zakresie

Zajęcia kończą się zaliczeniem na ocenę, mającym formę kolokwium. Warunkiem przystąpienia do zaliczenia jest udział w ćwiczeniach (weryfikowany sprawdzaniem listy obecności).

Metody dydaktyczne:

- metody podające: elementy wykładu informacyjnego, problemowego i konwersatoryjnego

- metody poszukujące:

problemowe: sytuacyjna, burza mózgów

metody ćwiczeniowo-praktyczne: ćwiczeniowa, studium przypadku

metody dyskusji: seminaryjna, referatu

Efekty kształcenia w obszarze wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych są osiągane metodami podającymi i poszukującymi, a sprawdzane przez kolokwium końcowe i/lub ocenianie ciągłe.

I. Zakres tematów:

1. Początki leksykografii polskiej.

2. Typy słowników: słowniki ogólne, środowiskowe, normatywne, naukowe, i in.

3. Makrostruktura słowników jednojęzycznych i związane z nią problemy metodologiczne.

3.1. Dobór haseł w słowniku. Metody wyodrębniania jednostek leksykalnych. Zewnętrzne uwarunkowania doboru haseł w słownikach ogólnych.

3.2. Relacje logiczne między jednostkami leksykalnymi. Słowniki synonimów, antonimów. Słowosieci.

3.2. Homonimia i polisemia – rozstrzygnięcia teoretyczne a praktyka leksykograficzna.

3.3. Systemy odsyłaczy w słownikach – głos w dyskusji o granicy między leksyką a gramatyką.

4. Elementy mikrostruktury hasła we współczesnych słownikach ogólnych.

4.1. Sposoby definiowania jednostek leksykalnych. Definicje normalne a kontekstowe. Definicje encyklopedyczne, potoczne, paralokucje.

4.2. Błędy logiczne w definiowaniu. Rola wyrażeń niedefiniowalnych.

4.3. Informacja pragmatyczna i normatywna w słownikach jednojęzycznych.

4.4. Ilustracja materiałowa w słowniku. Rola elektronicznych korpusów tekstów w tworzeniu słowników.

5. Współczesne słowniki ogólne – różnice i podobieństwa.

6. Miejsce frazeologii i przysłów w słownikach jednojęzycznych. Słowniki frazeologiczne i zbiory przysłów.

7. Słowniki etymologiczne. Etymologia a znaczenie wyrażenia.

8. Współczesne słowniki dawnej polszczyzny.

9. Słowniki autorów.

Metody dydaktyczne:

- metody podające: elementy wykładu informacyjnego, problemowego i konwersatoryjnego

- metody poszukujące:

problemowe: sytuacyjna, burza mózgów

metody ćwiczeniowo-praktyczne: ćwiczeniowa, studium przypadku

metody dyskusji: seminaryjna, referatu

Efekty kształcenia w obszarze wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych są osiągane metodami podającymi i poszukującymi, a sprawdzane przez kolokwium końcowe i/lub ocenianie ciągłe.