Historia literatury polskiej - Młoda Polska WH-FP-I-3-MlodaPol-C
Ćwiczenia (CW) Semestr letni 2022/23

LITERATURA OBOWIĄZKOWA:

1. „O nową sztukę”. Programy i manifesty Młodej Polski.

Programy literackie okresu Młodej Polski, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Wrocław 1977 [BN I 212], tu: Z. Przesmycki, Harmonie i dysonanse, S. Przybyszewski, Confiteor.

2. O nowy kształt podmiotu I: „psychiczny naturalizm”

Stanisław Przybyszewski, Requiem aeternam.

T. Walas, Przybyszewski a dekadentyzm, w: S. Przybyszewski, w 50-lecie śmierci pisarza, Wrocław 1982; E. Boniecki, Struktura „nagiej duszy”. Studium o Stanisławie Przybyszewskim, Warszawa 1993 /tu zwłaszcza:Nasze biedne i śmieszne "ja"/; G. Matuszek, Stanisław Przybyszewski – pisarz nowoczesny. Eseje i proza-próba monografii, Kraków 2008, s. 170-182.

3. O nowy kształt podmiotu II: Między dekadentyzmem a aktywizmem.

Jan Kasprowicz, Hymny [BN I, 210].

J. J. Lipski, Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1891-1906, Warszawa 1975 /tu: fragmenty poświęcone Hymnom/.

4. O nowy kształt podmiotu IV: ekspresjonistyczny heroizm za progiem 1900 roku.

Tadeusz Miciński, W mroku gwiazd.

H. Floryńska, Spadkobiercy Króla-Ducha. O recepcji filozofii Słowackiego w światopoglądzie polskiego modernizmu, Wrocław 1976 /tu: Lucyferyzm i heroizm/ lub E. Boniecki, „Duch się we mnie wichrzy”. Tadeusz Miciński wobec zagadki człowieka, Warszawa 2000.

5. O nowy kształt podmiotu III: Między dekadentyzmem a aktywizmem.

Leopold Staff, Sny o potędze.

I. Maciejewska, Sny o potędze i sny o znużeniu. (Początki twórczości Leopolda Staffa), „Przegląd Humanistyczny” 1963, nr 2.

6. Kondycja artysty – próba diagnozy.

Wacław Berent, Próchno [BN I 234]

A.Z. Makowiecki, Młodopolski portret artysty, Warszawa 1971 /r. VIII: Artystostwo jako odchylenie od normy/; M. Popiel, Ironia, paradoks i „człowiek dostojny”. „Próchno” Wacława Berenta, [w:] taż, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 1999;

7. Brzydota i patos cywilizacji – nowoczesne miasto i jego mieszkańcy

Władysław Stanisław Reymont, Ziemia obiecana [BN I, 286].

M. Popiel, Brzydota i patos cywilizacji. „Ziemia obiecana” Władysława Reymonta, w: taż, Oblicza wzniosłości. Estetyka powieści młodopolskiej, Kraków 2003; H. Salmi, Industrializacja: gospodarka i kultura, w: tenże, Europa XIX wieku. Historia kulturowa, przeł. A. Szurek, Kraków 2010.

8. Między utopią a katastrofizmem.

Jerzy Żuławski, Na srebrnym globie.

D. Trześniowski, Młodopolskie źródła fantasy. „Trylogia księżycowa Jerzego Żuławskiego”, w: Modernistyczne źródła dwudziestowieczności, red. M. Dąbrowski, A. Z. Makowiecki, Warszawa 2003 lub J. Miklaszewska, Antyutopia w literaturze Młodej Polski, Wrocław 1988 /tu r.: Jerzy Żuławski - między utopią a katastrofizmem/.

9. Destrukcja i konstrukcja – „obalanie wieżyczek nonsensu” i „dotknięcie bogini Rzeczywistości”.

Karol Irzykowski, Pałuba [BN I 240].

J. Franczak, Inkogruencja. Karol Irzykowski – „Pałuba”, w: Poszukiwanie ralności. Światopogląd polskiej prozy modernistycznej, Kraków; M. Popiel, Dwie koncepcje modernistycznej szczerości, w: taż, Wyspiański. Mitologia nowoczesnego artysty, Kraków 2007, s. 238-249.

10. Batalia o teatr i widza

Stanisław Wyspiański, Wyzwolenie.

M. Prussak, Przestrzenie „Wyzwolenia”, w: taż, Wyspiański w labiryncie teatru, Warszawa 2005, s. 88-99; Irena Sławińska, Młodopolska batalia o teatr, w: Myśl teatralna Młodej Polski, Warszawa 1966;

11. Wokół rewolucji 1905 – wielogłos [I]

Stefan Żeromski, Dzieje grzechu

A. Zdanowicz, Metafizyka i życie społeczne. Stefan Żeromski wobec problemów współczesności, Warszawa 2005, s. 137-177; M. Głowiński, Konstrukcja a recepcja. Wokół „Dziejów grzechu” Żeromskiego, w: tenże, Gry powieściowe, Warszawa 1973.

12. Wokół rewolucji 1905 – wielogłos [II]

Wacław Berent, Ozimina [BN I 213].

S. Chwin, Myśl polska po „Zmierzchu bogów”. O „Oziminie” Wacława Berenta, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 1; D. Kielak, Kobiecość i polskość. „Ozimina” Wacława Berenta, w: Krytyka feministyczna – siostra teorii i historii literatury, red. G. Borkowska, L. Sikorska, Warszawa 2000; J. Prokop, „Ozimina” a sprawa polska, w: „Pamiętnik Literacki” 1975, z. 1.

13. Modernistyczna groteska.

Roman Jaworski, Historie maniaków /tu: Zepsuty ornament, Medi, Bania doktora Lipka/

M. Głowiński, Wstęp, do: R. Jaworski, Historie Maniaków, Kraków 1978; A. Łebkowska, Romana Jaworskiego gry z odbiorcą „Historii maniaków”, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 1.

W przypadku wydań z serii I Biblioteki Narodowej obowiązuje znajomość wstępu.

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA

Ad. 2 O nowy kształt podmiotu I: „psychiczny naturalizm”

Lektury nieobowiązkowe: W. Gutowski, Konstelacja Przybyszewskiego, Toruń 2008; P. Dybel, Urwane ścieżki. Przybyszewski – Freud – Lacan, Kraków 2000 /tu fragmenty o Requiem aeternam/; K. Kralkowa-Gątkowska, Requiem Stanisława Przybyszewskiego jako kontrpalingeneza, w: Między krytyką a prozą artystyczną pozytywizmu i modernizmu, red. H. Bursztyńska, Katowice 1988.

Ad. 3. O nowy kształt podmiotu II: Między dekadentyzmem a aktywizmem.

W. Gutowski, Wśród szyfrów transcendencji. Szkice o sacrum chrześcijańskim w literaturze polskiej XX wieku, Toruń 1994, s. 51-73; E. Sawrymowicz, O źródłach artyzmu „Hymnów” Kasprowicza, w: Literatura, komparatystyka, folklor, Warszawa 1968; W. Gutowski, Motywika pasyjna w literaturze Młodej Polski, w: Problematyka religijna w literaturze pozytywizmu i Młodej Polski. Świadectwa poszukiwań, red. S. Fita, Lublin 1993.

Ad. 4.O nowy kształt podmiotu IV: ekspresjonistyczny heroizm za progiem 1900 roku.

W. Gutowski, Wprowadzenie do Księgi Tajemnej. Studia o twórczości Tadeusza Micińskiego, Bydgoszcz 2002; Poezja Tadeusza Micińskiego. Interpretacje, red. A. Czabanowska-Wróbel, P. Próchniak, M. Stala, Kraków 2004.

5. O nowy kształt podmiotu III: Między dekadentyzmem a aktywizmem.

M. Wyka, Leopold Staff, w: taż, Światopoglądy młodopolskie, Kraków 1996; H. Pańczyk, Ze studiów nad liryką Leopolda Staffa, Poznań 1960; J. Kwiatkowski, U podstaw liryki Leopolda Staffa, Warszawa 1966; I. Maciejewska, Leopold Staff. Lwowski okres twórczości, Warszawa 1965.

Ad. 6. Kondycja artysty – próba diagnozy.

M. Podraza-Kwiatkowska, Bóg, ofiara, clown czy psychopata? O roli artysty na przełomie XIX i XX w., w: taż, Symbolizm i symbolika w poezji Młodej Polski, Kraków 1994; M. Zaczyński, „Niemoc serdeczna”. O człowieku w „Próchnie” Berenta, [w:] Studia o Berencie, red. J. Paszek, Katowice 1984; K. Wyka, ”Pałuba” a „Próchno”, [w:] tenże, Młoda Polska, t. II, Kraków 1977; R. Nycz, Homo irrequietus. Nietzscheanizm w twórczości Wacława Berenta, [w:] tenże, Język modernizmu, Wrocław 1997; I. Rusek, Pragnienie, symbol, mit, Warszawa 2013 /wybrane fragmenty/.

Ad. 7 Brzydota i patos cywilizacji – nowoczesne miasto i jego mieszkańcy

M. Litwinowicz-Droździel, Zmiana, której nie było. Trzy próby czytania Reymonta, Warszawa 2019 [tu rozdziały pośw. "Z.O.", zwłaszcza podrozdz. "Bohater na nowe czasy"); M. Popiel, Impresjonizm i ekspresjonizm w „Ziemi obiecanej” W.S. Reymonta, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace historycznoliterackie” 1980, z. 39.

Ad. 8. Między utopią a katastrofizmem.

A. Goreniowa, Utopia i historiozofia w poglądach Jerzego Żuławskiego w „Trylogii fantastycznej”, w: Jerzy Żuławski, życie i twórczość. Referaty i materiały Sesji Naukowej, red. E. Łoch, Rzeszów 1976.

Ad. 9. Destrukcja i konstrukcja – „obalanie wieżyczek nonsensu” i „dotknięcie bogini Rzeczywistości”.

E. Paczoska, Tajemnice „Pałuby”, w: J. Kulczycka-Saloni, D. Knysz-Rudzka, E. Paczoska, Naturalizm i naturaliści w Polsce. Poszukiwania. Doświadczenia. Kreacje, Warszawa 1992, s. 231-240; W. Głowala, Sentymentalizm i pedanteria. O systemie estetycznym Karola Irzykowskiego, Wrocław 1972; B. Pawłowska, Parodia i groteska w „Pałubie” K. Irzykowskiego, „Przegląd Humanistyczny” 1995, z. 5; K. Siatkowska-Callebat, Trup – marionetka – Pałuba. (O kategorii postaci w powieści Irzykowskiego), „Przegląd Humanistyczny” 2000, z. 3; H. Markiewicz, Nazywanie „bezimiennego dzieła”, „Pamiętnik Literacki” 2003, z. 1; M. Jauksz, Krytyka czystego rozumu. Źródła i konteksty „Pałuby” Karola Irzykowskiego, Kraków 2015.

Ad. 10. Batalia o teatr i widza

I. Sławińska, Młodopolska batalia o teatr, w: Myśl teatralna Młodej Polski, Warszawa 1966; P. Augustyniak, Wyspiański. Burzenie polskiego kościoła. Studium o "Wyzwoleniu", Kraków 2019; D. Kosiński, Polski teatr przemiany, Wrocław 2007, s. 197-222, M. Popiel, Dwie koncepcje modernistycznej szczerości, w: taż, Wyspiański. Mitologia nowoczesnego artysty, Kraków 2007, s. 238-249; M. Popiel, Wyspiański – artysta agonu, Starcie drugie: Wyspiański – Mickiewicz, w: tejże, Wyspiański. Mitologia nowoczesnego artysty, Kraków 2008; E. Miodońska-Brookes, „Tragedia Edypa” i „tragedie drobnoustrojów”. Dzieło sztuki jako miara rzeczywistości /Glossy do „Wyzwolenia” S. Wyspiańskiego/, w: Studia o dramacie i teatrze Stanisława Wyspiańskiego, red. J. Błoński, J. Popiel, Kraków 1994; M. Prussak, Scena?- wielka, otwarta, w: Pośród spraw publicznych i teatralnych. Marcie Fik – przyjaciele, koledzy, uczniowie, red. M. Napiontkowa, J. Krakowska-Narożniak, Warszawa 1998; M. Głowiński, Konstelacja „Wyzwolenia”, w: tegoż, Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej, Kraków 1997

Ad. 11. Wokół rewolucji 1905 – wielogłos [I]

W. Gutowski, Stefan Żeromski – „Dzieje grzechu”, w: Lektury polonistyczne, red. G. Matuszek, Kraków 2001; Literatura polska wobec rewolucji, red. M. Janion, Warszawa 1971 /tu zwłaszcza: M. Janion, „Cześć a dynamit”. Literatura i rewolucja/.

Ad. 12. Wokół rewolucji 1905 – wielogłos [II]

Wacław Berent, Ozimina [BN I 213].

J. Jakóbczyk, „O tym, jak Młoda Polska posiwiała”. Proza młodopolska wobec rewolucji 1905 roku, Katowice 1992; J. Paszek, Profuzja profecyj w „Oziminie” , „Teksty Drugie” 2005, z. 6.

Ad. 13. Modernistyczna groteska.

A. Łebkowska, Romana Jaworskiego gry z odbiorcą „Historii maniaków”, „Pamiętnik Literacki” 1984, z. 1; R. Nycz, Gest śmiechu. Z przemian świadomości literackiej początku XX w. (do pierwszej wojny światowej), w: tenże, Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997; W. Bolecki, Od potworów do znaków pustych. Z dziejów groteski. Młoda Polska i Dwudziestolecie Międzywojenne, w: tenże, Preteksty i teksty. Z zagadnień związków międzytekstowych w literaturze polskiej XX w., Warszawa 1998; R. Okulicz-Kozaryn, Gest pięknoducha. Estetyka brzydoty Romana Jaworskiego, Warszawa 2003.

I. Odrodzenie indywidualizmu i dezintegracja podmiotu

1. „O nową sztukę”. Programy i manifesty Młodej Polski.

Programy literackie okresu Młodej Polski, oprac. M. Podraza-Kwiatkowska, Wrocław 1977 [BN I 212], tu: Z. Przesmycki, Harmonie i dysonanse, S. Przybyszewski, Confiteor.

2. O nowy kształt podmiotu I: „psychiczny naturalizm”

Stanisław Przybyszewski, Requiem aeternam.

3. O nowy kształt podmiotu II: Między dekadentyzmem a aktywizmem.

Jan Kasprowicz, Hymny [BN I, 210].

4.O nowy kształt podmiotu IV: ekspresjonistyczny heroizm za progiem 1900 roku.

Tadeusz Miciński, W mroku gwiazd.

5. O nowy kształt podmiotu III: Między dekadentyzmem a aktywizmem.

Leopold Staff, Sny o potędze.

6. Kondycja artysty – próba diagnozy.

Wacław Berent, Próchno [BN I 234]

II. Kryzys i krytyka kultury – refleksja społeczno-cywilizacyjna

7. Brzydota i patos cywilizacji – nowoczesne miasto i jego mieszkańcy

Władysław Stanisław Reymont, Ziemia obiecana [BN I, 286].

8. Między utopią a katastrofizmem.

Jerzy Żuławski, Na srebrnym globie.

III. O „Polsce Współczesnej” i potrzebie nowej formy

9. Destrukcja i konstrukcja – „obalanie wieżyczek nonsensu” i „dotknięcie bogini Rzeczywistości”.

Karol Irzykowski, Pałuba [BN I 240].

10. Batalia o teatr i widza

Stanisław Wyspiański, Wyzwolenie.

11. Wokół rewolucji 1905 – wielogłos [I]

Stefan Żeromski, Dzieje grzechu

12. Wokół rewolucji 1905 – wielogłos [II]

Wacław Berent, Ozimina [BN I 213].

13. Modernistyczna groteska.

Roman Jaworski, Historie maniaków /tu: Zepsuty ornament, Medi, Bania doktora Lipka/