Psychologia różnic indywidualnych 1 WF-PS-N-RI1
Wykład (WYK) Semestr zimowy 2023/24

Gardner, H. (2001). Inteligencje wielorakie. Teoria w praktyce. Poznań: Media Rodzina.

Hampson, S. E., Colmana A. M. (2000). Psychologia różnic indywidualnych. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.

Iskra, J., Klinkosz, W. (2020). Trudności studenckie: metoda pomiaru i możliwości pomocy. Warszawa: Difin.

Klinkosz, W., Iskra, J., Artymiak, M. (2021). Interpersonal Competences of Students, Their Interpersonal Relations, and Emotional Intelligence. Current Issues in Personality Psychology, 9(2), 125–134.

Klinkosz, W. (2010). Zdolności intelektualne a motywacja osiągnięć studentów. W: A. Sękowski, W. Klinkosz (red.). Zdolności człowieka w ujęciu współczesnej psychologii, s. 117-138. Lublin: TN KUL.

Klinkosz, W. (2003). Sukces akademicki studentów niewidomych i słabo widzących a ich osobowość. Lublin: TN KUL.

Klinkosz, W. (2004). Wybrane problemy badań nad wybitnie zdolnymi osobami niepełnosprawnymi. W: A. Sękowski (red.) Psychologia zdolności. Współczesne kierunki badań, s. 91-112. Warszawa: PWN.

Marszał-Wiśniewska, M., Fajkowska-Stanik, M. (red.) (2003) Psychologia różnic indywidualnych. Gdańsk: GWP.

Matczak, A. (1982). Style poznawcze. Warszawa: PWN.

Matczak, A. (1994). Diagnoza intelektu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii.

Matczak, A. (2000). Style poznawcze. W: J. Strelau (red.), Psychologia: Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 761-782.

Matczak, A. O potrzebie modyfikacji procedury testowego badania zdolności. Przegląd Psychologiczny, 1998, T. 41, Z. 1/2, 89-102.

Nęcka, E. (1994). Inteligencja i procesy poznawcze. Kraków: Oficyna wydawnicza „Impuls”.

Nęcka, E. (2000). Inteligencja. W: J. Strelau (red.), Psychologia: Podręcznik akademicki. T. 2. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Nęcka, E. (2003). Inteligencja. Geneza – Struktura - Funkcje. Gdańsk: GWP.

Nosal, Cz. (1990). Psychologiczne modele umysłu. Warszawa: PWN.

Nosal, Cz. (1992). Diagnoza typów umysłu. Rozwinięcie i zastosowanie teorii Junga. Warszawa: PWN.

Popek, S. (red.) (1996). Zdolności i uzdolnienia jako osobowościowe właściwości człowieka. Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Seligman, D. (1995). O inteligencji prawie wszystko. Kontrowersje wokół ilorazu inteligencji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Sękowski, A., Klinkosz, W. (red.) (2010). Zdolności człowieka w ujęciu współczesnej psychologi. Lublin: TN KUL.

Sternberg, R. J. (1999). Wprowadzenie do psychologii. Warszawa: WSiP.

Strelau, J. (1997). Inteligencja człowieka. Warszawa: Wydawnictwo „Żak”.

Strelau, J. (2000 lub późniejsze wznowienia). Psychologia. Podręcznik akademicki (T. 1 rozdz. 6, 12.2, 12.3; T. 2 rozdz. 37-40). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Strelau, J. (2002). Psychologia różnic indywidualnych. Warszawa: Scholar.

Wiedza:

1) Identyfikuje podstawowe koncepcje struktury intelektu (PS_W07).

2) Charakteryzuje nowe teorie inteligencji (PS_W07).

3) Wyjaśnia znaczenie inteligencji w funkcjonowaniu człowieka (PS_W04).

4) Rozróżnia podstawowe typy podejść do diagnozy intelektu (PS_W08).

5) Zna podstawowe testy inteligencji (PS_W05).

6) Rozumie etyczne i prawne aspekty stosowania testów (PS_W10).

Umiejętności:

1) Umie przeprowadzić badanie wybranymi testami inteligencji (PS_U01).

2) Potrafi zinterpretować wyniki (PS_U03).

3) Potrafi integrować wyniki i dokonywać diagnozy intelektu (PS_U04).

4) Potrafi przekazywać informacje zwrotne o wynikach badania

testowego (PS_U05).

Kompetencje:

1) Wykazuję zrozumienie i tolerancję wobec różnorodności (PS_K01).

2) Ma świadomość odpowiedzialności za stawiane diagnozy i przekazywane informacje zwrotne PS_K02).

3) Respektuje i szanuje prawa osób badanych oraz autorów i wydawców testów (PS_K05).

ECTS: 5 punktów (udział w wykładzie: 30; udział w ćwiczeniach: 30; przygotowanie do egzaminu: 20; przygotowanie do kolokwium (ćwiczenia): 20; lektury: 50; [150:30=5]).

Forma zaliczenia wykładu: egzamin w formie pisemnej.

Wymagane jest udzielenie poprawnych odpowiedzi, na co najmniej 60% pytań.

1. Wprowadzenie w problematykę różnic indywidualnych: możliwości i preferencje jako przedmiot badań. Przedmiot badań psychologii różnic indywidualnych. Różnice interindywidualne oraz różnice intraindywidualne.

2. Podstawowe kategorie opisu w psychologii różnic indywidualnych (cecha, czynnik, wymiar, typ, cecha).

3. Natura i struktura inteligencji w klasycznych koncepcjach psychometrycznych. Teoretyczne i praktyczne implikacje sporu o istnienie czynnika "g". Rozwój inteligencji w świetle różnych koncepcji psychometrycznych. Czynnikowe koncepcje inteligencji: teorie hierarchiczne (C. Spearman, P.E. Vernon, R.B. Cattell) i teorie oparte na czynnikach równorzędnych (T. Kelley, L.L. Thurstone, J. Guilford).

4. Psychometryczna diagnoza inteligencji: podejście psychometryczne i poznawcze. Inteligencja jako: zdolność adaptacyjna, właściwość psychiczna, zespół procesów umysłowych, zjawisko, które mierzą testy inteligencji. Testy jako narzędzia oparte na statystycznym układzie odniesienia, pojęcie standaryzacji, sposoby ujmowania wyników testowych, typy norm, efekt Flynna, problem sprawiedliwości kulturowej (kulturowa „czystość” czy kulturowa adekwatność testów).

5. Współczesne koncepcje struktury intelektu: Wielowymiarowa koncepcja inteligencji H. Gardnera oraz Triarchiczna teoria R. J. Sternberga (znaczenie kontekstu kulturowego inteligencji, komponenty inteligencji, inteligencja a automatyzacja przetwarzania informacji, inteligencja a strategie przetwarzania informacji).

6. Rola inteligencji w codziennym funkcjonowaniu człowieka (osiągnięcia edukacyjne i zawodowe, powodzenie życiowe, społeczne uwarunkowanie inteligencji). Pogląd o istnieniu czynnika "g" a problemy diagnozy intelektu i znaczenie edukacji w rozwoju inteligencji.

7. Pojęcie zdolności ogólnych i specjalnych. Wybrane modele zdolności: modele strukturalno-interakcyjne (J. S. Renzulli, F. Mönks, A. Tannenbaum) oraz modele rozwojowe (D. Feldman, J. Piaget).

8. Geneza różnic indywidualnych w zakresie inteligencji i zdolności: pojęcie wskaźnika odziedziczalności, badania bliźniąt i badania adopcyjne, wpływ czynników środowiskowych.

9. Inne aspekty inteligencji: inteligencji emocjonalna i inteligencja społeczna, inteligencja kreatywna.

10. Style poznawcze i style myślenia jako przedmiot badań psychologii różnic indywidualnych. Wybrane przykłady zmiennych służących do opisu stylów poznawczych i stylów myślenia. Znaczenie i uwarunkowania stylów poznawczych i stylów myślenia oraz, możliwości zastosowania wiedzy dotyczącej stylów poznawczych w poradnictwie psychologicznym.

11. Wybitne zdolności, teorie, uwarunkowania genetyczne vs środowiskowe i ich związek z inteligencją i osobowością. Podstawowe aspekty funkcjonowania psychologicznego osób wybitnie zdolnych. Wybrane zagadnienia psychologicznego wspomagania osób wybitnie zdolnych.

12. Trudności w edukacji uczniów i studentów. Aspekt zdolnościowy, motywacyjny i emocjonalny. Mądrość jako przedmiot zainteresowania psychologii – sposoby diagnozy.

13. Kompetencje interpersonalne w kształtowaniu różnic indywidualnych.

14. Psychologia różnic indywidualnych na tle innych działów psychologii.

Forma zajęć ma charakter wykładu stacjonarnego.