Historia filozofii z elementami etyki WH-FP-I-2-HistFilzEl
Wykład (WYK) Semestr letni 2023/24

Lektura zalecana:

K. Pawłowski: skrypt do wykładu w wersji elektronicznej

W. Tatarkiewicz, Historia filozofii, wyd. dowolne

A. MacIntyre, Krótka historia etyki, Warszawa 2000.

Lektura dodatkowa:

K. Ajdukiewicz, Zagadnienia i kierunki filozofii, Warszawa 2003

R.H. Popkin, Filozofia, Poznań 1994

D. Collinson, Pięćdziesięciu wielkich filozofów, Poznań 1997

Z. Kuderowicz red., Filozofia XX wieku, Warszawa 2002

A. Miś, Filozofia współczesna, Warszawa 2003

P. Vardy, P. Grosch, Etyka, Poznań 1995.

W efekcie uczenia się studennt:

Zna główne osiągnięcia myśli filozoficznej, rozumie ich kontekst historyczny, zna podstawową terminologię z zakresu historii filozofii, rozumie wpływ idei filozoficznych na rozwój humanistyki.

Potrafi posługiwać się podstawowymi terminami i narzędziami badawczymi z zakresu filozofii i wykorzystać tę umiejętność w pogłębianiu wiedzy o literaturze i języku.

Jest gotów do aktywnego i świadomego uczestnictwa w bieżącym życiu literackim i kulturalnym oraz do działań na rzecz popularyzacji wiedzy o literaturze i kulturze polskiej, uwzględniając aspekty filozoficzne.

Zajęcia w semestrze kończą się egzaminem. Egzamin ma charakter pisemny. Przykładowe pytania będą podane odpowiednio wcześniej. W trakcie egzaminu można korzystać z notatek z wykładów. Każdy student otrzyma kartkę z tematami. Na ocenę ma wpływ merytoryczny poziom odpowiedzi i ilość podjętych pytań-tematów. Szczegóły bedą podane na kartkach z testem..

Zakres tematów:

1. Wprowadzenie ogólne do filozofii nowożytnej. Narodziny filozofii nowożytnej. Poruszenie w naukach przyrodniczych epoki nowożytnej i jego wpływ na mentalność ludzi tej epoki. Rewolucja w myśli naukowej XVI i XVII wieku. Idea filozofii mechanicystycznej

1.1 Zagadnienie źródeł poznania. Psychologiczna i epistemologiczna wersja zagadnienia. Aprioryzm i empiryzm (skrajny i umiarkowany). Spór empiryzmu i aprioryzmu o charakter twierdzeń matematyki. Konwencjonalizm. Aprioryzm umiarkowany Kanta. Poznanie aprioryczne według fenomenologów. Racjonalizm i irracjonalizm.

1.2 Zagadnienie granic poznania. Dwa rozumienia transcendencji. Zagadnienie immanentnych granic poznania. Epistemologiczny idealizm immanentny (Berkeley, Hume). Epistemologiczny realizm immanentny. Epistemologiczny idealizm transcendentalny. Idealizm transcendentalny Kanta. Realizm. Pozytywizm. Neopozytywizm.

1.3 Zagadnienia metafizyczne. Zagadnienie przedmiotów idealnych. Spór o uniwersalia. Współczesna wersja sporu o uniwersalia. Idealizm subiektywny. Idealizm obiektywny. Dialektyka Hegla. Dialektyka Hegla i dialektyka Marksa. Metafizyczny realizm. Realizm naiwny i krytyczny.

2. Wybrani przedstawiciele filozofii nowożytnej.

2.1 Kartezjusz. Metoda Kartezjusza. Kryterium prawdy. Poznanie Boga i świata. Teoria poznania. Filozofia przyrody. Antropologia. Zagadnienie wolności. Następcy Kartezjusza. Melabranche. Okazjonalizm i ontologizm Melabrache’a. Spinoza. Racjonalizm i panteizm Spinozy. Tożsamość bytu duchowego i cielesnego. Antropologia i etyka Spinozy.

2.2 Franciszek Bacon. Nowa metoda Bacona.

2.3 Galileusz. Metoda naukowa Galileusza.

2.4 Tomasz Hobbes. Materializm i sensualizm. Determinizm. Naturalistyczna teoria społeczeństwa.

2.5 Edward Herbert z Cherbury i koncepcja religii naturalnej.

2.6 John Locke i empiryzm. Nauka o powstawaniu pojęć. Teoria idei Locke’a. Filozofia polityczna Locke’a.

2.7 Anthony Ashley Cooper i koncepcja moralności naturalnej.

2.8 Kant. Krytycyzm Kanta. Krytyka czystego rozumu. Krytyka praktycznego rozumu. Filozofia prawa. Filozofia religii. Fryderyk Henryk Jacobi jako krytyk Kanta.

2.9 Idealizm niemiecki. Fichte. Czysty podmiotowy idealizm Fichtego. Hegel. Przedmiot i ogólne zasady filozofii Hegla. Dialektyka Hegla. Logika. Filozofia przyrody. Filozofia ducha. Heglowska filozofia prawa i państwa.

2.10 Jan Fryderyk Herbart i krytyka idealizmu. Realizm Herbarta.

3. Nowożytna filozofia społeczno-gospodarcza.

3.1 Filozofia społeczna merkantylizmu.

3.2 Filozofia społeczno-gospodarcza fizjokratów.

3.3 Filozofia społeczno-gospodarcza Adama Smitha. Koncepcja „homo oeconomicus”.

4. Elementy filozofii współczesnej.

4.1 Zagadnienie bezpośredniości i pośredniości poznania. Teoria poznania bezpośredniego w fenomenologii. Kartezjańska idea wątpienia metodologicznego i redukcja transcendentalna Husserla.

4.2 Krytyka idei bezpośredniego poznania, kartezjańskiego wątpienia i fenomenologicznej redukcji w filozofii współczesnej. Teoria poznania pośredniego Peircea’a. Teoria znaku. Krytyka idei epoche (bezzałożeniowości poznania). Pragmatyzm Peircea’a. Filozofia form symbolicznych Cassirera.

4.3. Hermeneutyka. Friedrich Schleiermacher. Johan Gustaw Droysen. Wilhelm Dilthey. Gadamer. Realistyczna hermeneutyka Bettie’go.

4.4 Realizm poznawczy Konrada Lorenza.

4.5 Fenomenologiczna filozofia wartości Schelera i Hartmanna.

5. Egzystencjalizm.

5.1 Kierkegard. Zasadniczy problem egzystencjalny Kierkegarda. Paradoks sokratejski i rozwiązanie Kierkegarda. Sceptycyzm i wiara.

5.2 Nietzsche.

5.3 Egzystencjalizm współczesny. Heideger. Sartre.

Zajęcia mają charakter wykładów . Dodatkowo na platformie MS Teams, w utworzonym zespole, będą podawane materiały do wykładów (skrypt wykładów w postaci plików MS Office).