Historia literatury polskiej - Pozytywizm

podstawowy

FP1_W14

FP1_U01

FP1_U02

FP1_U04

FP1_U07

FP1_U08

FP1_K06

Brak.

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele przedmiotu: Student będzie znał i rozumiał dzieła reprezentatywne dla epoki; zostanie przygotowany do ich historycznoliterackiej analizy z uwzględnieniem kontekstów. Szczególnie wiele uwagi poświęcone zostanie wykształceniu umiejętności kompetentnej lektury tekstów pisanych w uwarunkowanej politycznie sytuacji zaostrzenia cenzury, w tzw. mowie ezopowej, strategiom kodu, deszyfracji przekazywanych przez nie treści zakazanych. Przewiduje się też zapoznanie z wybraną literaturą przedmiotu, wdrożenie do jej oceny oraz operacyjnego wykorzystania w toku samodzielnej interpretacji.

Wymagania wstępne: Wiadomości dotyczące epok poprzedzających, operowanie pojęciami: proces literacki, formacja kulturowa, epoka, prąd, pokolenie literackie, geografia literacka, estetyki, poetyki, style, obiegi. Student powinien umiejętnie analizować tekst literacki na poziomie przygotowującym do interpretacji kontekstowej wynikającej z uwarunkowań epoki.

Literatura polska po roku 1863 widziana przez pryzmat reprezentatywnych dla niej tekstów. Autorskie estetyki, poetyki i style; estetyki, poetyki i style charakterystyczne dla poszczególnych pokoleń literackich (pierwszego i drugiego pokolenia pozytywistów polskich), kierunków i prądów. Kontekst polityczny literatury postyczniowej (trauma powstania styczniowego, ekspresja stresu niewoli), ograniczenia swobody mówienia (cenzura, autocenzura i mowa ezopowa), literacko zaświadczone doświadczenie Sybiru. Wpływ koncepcji i doktryn zachodnich (literatura a filozofia, estetyka, etyka); ekspansja nauk przyrodniczych i społecznych oraz ich metodologii. Literatura wobec przyspieszenia cywilizacyjnego – pojęcie nowoczesności i jej przejawy, aspekt antropologiczny zjawiska, jego koszty społeczne i jednostkowe (psychologiczne – stresogenne). Antynomie światopoglądowe charakterystyczne dla epoki; dyskusje wokół opozycji: natura – kultura, tradycja – postęp. Przejawy postępu technicznego i jego wpływ na kulturę – przyspieszenie obiegu informacji, ekspansja środków masowego przekazu; kultura masowa i literatura popularna. Języki literatury postyczniowej, jej estetyki, poetyki i kody – tendencyjność, realizm, naturalizm, symbolizm, impresjonizm, wzniosłość, ironia, karykatura, groteska. Paradygmaty genologiczne literatury okresu pozytywizmu.

Metody oceny:

Aktywność na zajęciach i referaty będą stanowiły podstawę do uzyskania zaliczenia semestralnego. Weryfikacji będą podlegały zdobyte na zajęciach oraz przyswojone w toku samodzielnej pracy studenta wiadomości o epoce (zjawiskach i procesach jej właściwych) oraz kompetencje w zakresie ich syntetyzowania, systematyzowania oraz wartościowania. Oceniany będzie także stopień zaawansowania rozumienia tekstu oraz umiejętności w zakresie interpretacji kontekstowej.

Literatura:

1.Realistyczna powieść dziewiętnastowieczna – człowiek, miasto, pieniądz – kilka uwag o początkach nowoczesności: Honoriusz Balzac, Stracone złudzenia György Lukács, „Stracone złudzenia” Balzaca, w: Antropologia twórczości słownej… Ewa Paczoska, Latarnia czarnoksięska, czyli dziewiętnastowieczność i nowoczesność, w: E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010, s. 13-27; J. Parvi, Powieść o dziennikarzach i pisarzach: „Stracone złudzenia”, [w:] tegoż: Rzeczywistość i fantazja. Szkice o literaturze francuskiej XIX wieku, Warszawa 19893.

2.Polskie mitologie i demitologizacje – czyli jak i dlaczego tkwimy w XIX wieku: Józef Ignacy Kraszewski, Dziecię Starego Miasta; Bolesław Prus, Omyłka; M. Woźniakiewicz-Dziadosz, Powieści powstańcze Bolesławity, w: Zdziwienia Kraszewskim, red. M. Zielińska, Wrocław 1990; J. Maciejewski, Powstanie styczniowe a przełom kulturowy połowy wieku, w: Literatura południa wieku, Warszawa 1992

3.Nowe głosy – „młodzi” w literaturze. Manifesty pokolenia. J. Supiński, Szkoła polska gospodarstwa społecznego [Praca]; L. Powidaj, Polacy i Indianie; A. Świętochowski, Praca u podstaw. Ogólne jej pojęcie; Praca organiczna; F. Ehrenfeucht, O prawdzie w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni Wrocław 1985 oraz Publicystyka okresu pozytywizmu. Antologia, oprac. S. Fita, Warszawa 2002.

4.Najulubieńsza powieść młodych – o literaturze tendencyjnej: Sienkiewicz, Humoreski z teki Worszyłły; E. Orzeszkowa, Kilka uwag nad powieścią oraz P. Chmielowski, Utylitaryzm w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985; M. Żmigrodzka, Strategia powieści tendencyjnej, w: tejże: Młodość pozytywizmu, Warszawa 1965;

5.Jak napisać idealną powieść pozytywistyczną – E. Orzeszkowa, Nad Niemnem; S. Eile, Ideał powieści pozytywistycznej, „Pamiętnik Literacki” 1974 z. 1; G. Borkowska, O „centrum” powieściowego świata w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w: Nowe stulecie trójcy powieściopisarzy, red. A. Z. Makowiecki, Warszawa 1992, s. 283 – 294;

6.Naturalizm i naturaliści. E. Zola, Germinal; A. Sygietyński, Współczesna powieść we Francji, w: tegoż: Pisma krytycznoliterackie, oprac. T. Weiss, Kraków 1971; H. Suwała, Emil Zola, Warszawa 1968; H. Suwała, O kilku technikach narracyjnych naturalizmu, „Przegląd Humanistyczny” 1992, z. 6;

7.Szyfrowany język pozytywistów – czym jest mowa ezopowa: E. Orzeszkowa, Siteczko; E. Orzeszkowa, Śmierć domu; E. Orzeszkowa, Panna Róża; H. Sienkiewicz, Legenda żeglarska; H. Sienkiewicz, HKT; A. Martuszewska, Pozytywistyczna mowa ezopowa w kontekście literackich kategorii dotyczących milczenia i przemilczenia, w: Z domu niewoli. Sytuacja polityczna a kultura literacka w drugiej połowie XIX wieku, red. J. Maciejewski, Wrocław 1989;

8.Mistrzowie małej formy – różne oblicza pozytywistycznej nowelistyki: H. Sienkiewicz, Jamioł; H. Sienkiewicz, Sąd Ozyrysa; M. Konopnicka, Martwa natura; B. Prus, Cienie; B. Prus, Pleśń świata; B. Prus, Sen; A. Martuszewska, Pozytywistyczne parabole, Gdańsk 1997; B. Bobrowska, Małe narracje Prusa, Gdańsk 2004.

9.Powieść-synteza: B. Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1998 (BN I 262); E. Paczoska, „Lalka” czyli rozpad świata, Warszawa 2008; Świat „Lalki”. 15 studiów, red. J. A. Malik, Lublin 2005 (wybrane teksty).

10. M. Konopnicka, Madonna (cykl); W. Olkusz, Szczęśliwy mariaż literatury z malarstwem. Rzecz o fascynacjach estetycznych Marii Konopnickiej, Opole 1984; J. Sztachelska, Pejzaże tęsknoty. Wiersze Marii Konopnickiej okresu „emigracyjnego”, w: Miejsca Konopnickiej. Przeżycia–pejzaż–pamięć, red. T. Budrewicz, M. Zięba, Kraków 2002

11. Powieść kobieca – niejednoznaczność powieści realistycznej, E. Orzeszkowa, Cham; G. Borkowska, Wstęp, w: E. Orzeszkowa, Cham, Kraków 1999; M. Gloger, Aryman nad brzegami Niemna. „Cham” E. Orzeszkowej jako manichejska parabola, w: Literatura i sztuka drugiej połowy XIX wieku. Światopoglądy – postawy – tradycje, red. B. Bobrowska, S. Fita, J. A. Malik, Lublin 2004; E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku, Warszawa 2010, rozdz.: Granice i ograniczenia. Koniec XIX wieku na kresach; E. Kraskowska, Kilka uwag na temat powieści kobiecej, „Teksty Drugie” 1993, nr 4-5-6;

12.Polska szkoła nowoczesnej sztuki – w kręgu „Wędrowca”. Program polskiego naturalizmu, Antoni Sygietyński, Na skałach Calvados, Kraków 1956. Adolf Dygasiński, Co się dzieje w gniazdach?, w: tegoż: Pisma wybrane, red. B. Horodyski, t. 9, Warszawa 1950; H. Sienkiewicz, O naturalizmie w powieści, w: tegoż: Dzieła, red. J. Krzyżanowskiego; S. Witkiewicz, Malarstwo i krytyka u nas, w: tegoż: Sztuka i krytyka u nas, t. 1, oprac. J. Z. Jakubowski, M. Olszaniecka, Kraków 1971 E. Paczoska, Antoni Sygietyński – teoretyk w laboratorium naturalizmu, w: J. Kulczycka-Saloni, D. Knysz-Rudzka, E. Paczoska, Naturalizm i naturaliści w Polsce. Doświadczenia, poszukiwania, kreacje, Warszawa 1992, Warszawa1992; E. Paczoska, Adolf Dygasiński – drogi i bezdroża naturalizmu, w: Naturalizm i naturaliści w Polsce;

13.Pierwsza powieść dekadencka – Sienkiewicz, Bez dogmatu; E. Owczarz, „Na piedestale tragiczności” – „Bez dogmatu” Sienkiewicza, w: Problemy tragedii i tragizmu, red. H. Krukowska, J. Ławski, Białystok 2005; M. Gloger, Sienkiewicz nowoczesny, Bydgoszcz 2010 (tu: rozdział II); R. Koziołek, Martwe kobiety, w: Sienkiewicz dzisiaj. Eseje o twórczości autora „Trylogii”, Warszawa 2016, s. 305-320

14.Prus historiozoficzny czy nowoczesny: B. Prus, Faraon; Z legend dawnego Egiptu (nowela); L. Szaruga, Faraon jako powieść o państwie, „Teksty” 1975, nr 5; G. Leszczyński, „Przemija postać tego świata”. Stulecie Faraona, w: Trzy pokolenia. Pamięci Profesor Janiny Kulczyckiej-Saloni, Warszawa 1998; J. Tomkowski, Geniusz i miliony, w: tegoż: Mój pozytywizm, Warszawa 1993; A. Martuszewska, Stracone złudzenia młodego faraona, w: Prus i inni. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Ficie, red. J. A. Malik, E. Paczoska, Lublin 2003, s. 151-171

Student wymienia i prezentuje dzieła charakterystyczne dla epoki; rozpoznaje i rozróżnia główne nurty i prądy XIX wieku. Student będzie formułował opinie o literaturze w oparciu o znajomość problematyki reprezentatywnych dzieł epoki. Student zostanie przygotowany do historycznoliterackiej analizy z uwzględnieniem określonych kontekstów.

Student umiejętnie posługuje się terminami i pojęciami ważnymi dla epoki. Rozpoznaje motywy i jest w stanie przeprowadzić samodzielną analizę utworu w odniesieniu do problemów epoki.

W cyklu kształcenia zostanie wykształcona postawa kreatywności, otwartości i wrażliwości na literaturę i sztukę okresu.

ECTS:

udział w ćwiczeniach - 30h

przygotowanie do ćwiczeń - 45h

przygotowanie do kolokwium końcowego - 12h

konsultacje indywidualne z prowadzącym - 3h

Na ocenę bardzo dobrą student wymienia i prezentuje dzieła charakterystyczne dla epoki; rozpoznaje i rozróżnia główne nurty i prądy XIX wieku. Student sprawnie formułuje opinie o literaturze w oparciu o znajomość problematyki reprezentatywnych dzieł epoki. Student będzie sprawnie dokonywał historycznoliterackiej analizy pozytywistycznych tekstów z uwzględnieniem określonych kontekstów. Student umiejętnie posługuje się terminami i pojęciami ważnymi dla epoki.

Na ocenę dobrą student wymienia i prezentuje większość dzieł charakterystycznych dla epoki; rozpoznaje i rozróżnia główne nurty i prądy XIX wieku. Student formułuje opinie o literaturze w oparciu o znajomość problematyki reprezentatywnych dzieł epoki i dokonuje historycznoliterackiej analizy pozytywistycznych tekstów z uwzględnieniem określonych kontekstów. Student dobrze posługuje się terminami i pojęciami ważnymi dla epoki.

Na ocenę dostateczną student wymienia i prezentuje większość dzieł charakterystycznych dla epoki; w stopniu dostatecznym rozpoznaje i rozróżnia główne nurty i prądy XIX wieku. Student formułuje podstawowe opinie o literaturze w oparciu o znajomość problematyki reprezentatywnych dzieł epoki i dokonuje elementarnej historycznoliterackiej analizy pozytywistycznych tekstów z uwzględnieniem określonych kontekstów. Student dostatecznie posługuje się terminami i pojęciami ważnymi dla epoki.

Aktywność na zajęciach.

Nie dotyczy

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

obowiązkowy

nie dotyczy

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele przedmiotu: Student będzie znał i rozumiał dzieła reprezentatywne dla epoki; zostanie przygotowany do ich historycznoliterackiej analizy z uwzględnieniem kontekstów. Szczególnie wiele uwagi poświęcone zostanie wykształceniu umiejętności kompetentnej lektury tekstów pisanych w uwarunkowanej politycznie sytuacji zaostrzenia cenzury, w tzw. mowie ezopowej, strategiom kodu, deszyfracji przekazywanych przez nie treści zakazanych. Przewiduje się też zapoznanie z wybraną literaturą przedmiotu, wdrożenie do jej oceny oraz operacyjnego wykorzystania w toku samodzielnej interpretacji.

Wymagania wstępne: Wiadomości dotyczące epok poprzedzających, operowanie pojęciami: proces literacki, formacja kulturowa, epoka, prąd, pokolenie literackie, geografia literacka, estetyki, poetyki, style, obiegi. Student powinien umiejętnie analizować tekst literacki na poziomie przygotowującym do interpretacji kontekstowej wynikającej z uwarunkowań epoki.

Literatura polska po roku 1863 widziana przez pryzmat reprezentatywnych dla niej tekstów. Autorskie estetyki, poetyki i style; estetyki, poetyki i style charakterystyczne dla poszczególnych pokoleń literackich (pierwszego i drugiego pokolenia pozytywistów polskich), kierunków i prądów. Kontekst polityczny literatury postyczniowej (trauma powstania styczniowego, ekspresja stresu niewoli), ograniczenia swobody mówienia (cenzura, autocenzura i mowa ezopowa), literacko zaświadczone doświadczenie Sybiru. Wpływ koncepcji i doktryn zachodnich (literatura a filozofia, estetyka, etyka); ekspansja nauk przyrodniczych i społecznych oraz ich metodologii. Literatura wobec przyspieszenia cywilizacyjnego – pojęcie nowoczesności i jej przejawy, aspekt antropologiczny zjawiska, jego koszty społeczne i jednostkowe (psychologiczne – stresogenne). Antynomie światopoglądowe charakterystyczne dla epoki; dyskusje wokół opozycji: natura – kultura, tradycja – postęp. Przejawy postępu technicznego i jego wpływ na kulturę – przyspieszenie obiegu informacji, ekspansja środków masowego przekazu; kultura masowa i literatura popularna. Języki literatury postyczniowej, jej estetyki, poetyki i kody – tendencyjność, realizm, naturalizm, symbolizm, impresjonizm, wzniosłość, ironia, karykatura, groteska. Paradygmaty genologiczne literatury okresu pozytywizmu.

Metody oceny:

Aktywność na zajęciach i referaty będą stanowiły podstawę do uzyskania zaliczenia semestralnego. Weryfikacji będą podlegały zdobyte na zajęciach oraz przyswojone w toku samodzielnej pracy studenta wiadomości o epoce (zjawiskach i procesach jej właściwych) oraz kompetencje w zakresie ich syntetyzowania, systematyzowania oraz wartościowania. Oceniany będzie także stopień zaawansowania rozumienia tekstu oraz umiejętności w zakresie interpretacji kontekstowej.

ZAKRES TEMATÓW - wraz z opracowaniami

1. Zajęcia organizacyjne

2. Realistyczna powieść dziewiętnastowieczna – człowiek, miasto, pieniądz – kilka uwag o początkach nowoczesności: Honoriusz Balzac, Stracone złudzenia György Lukács, „Stracone złudzenia” Balzaca, w: Antropologia twórczości słownej… Ewa Paczoska, Latarnia czarnoksięska, czyli dziewiętnastowieczność i nowoczesność, w: E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010, s. 13-27; J. Parvi, Powieść o dziennikarzach i pisarzach: „Stracone złudzenia”, [w:] tegoż: Rzeczywistość i fantazja. Szkice o literaturze francuskiej XIX wieku, Warszawa 19893.

3. Polskie mitologie i demitologizacje – czyli jak i dlaczego tkwimy w XIX wieku: Józef Ignacy Kraszewski, Dziecię Starego Miasta; Bolesław Prus, Omyłka; M. Woźniakiewicz-Dziadosz, Powieści powstańcze Bolesławity, w: Zdziwienia Kraszewskim, red. M. Zielińska, Wrocław 1990; J. Maciejewski, Powstanie styczniowe a przełom kulturowy połowy wieku, w: Literatura południa wieku, Warszawa 1992

4. Nowe głosy – „młodzi” w literaturze. Manifesty pokolenia. J. Supiński, Szkoła polska gospodarstwa społecznego [Praca]; L. Powidaj, Polacy i Indianie; A. Świętochowski, Praca u podstaw. Ogólne jej pojęcie; Praca organiczna; F. Ehrenfeucht, O prawdzie w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni Wrocław 1985 oraz Publicystyka okresu pozytywizmu. Antologia, oprac. S. Fita, Warszawa 2002.

5. Najulubieńsza powieść młodych – o literaturze tendencyjnej: Sienkiewicz, Humoreski z teki Worszyłły; E. Orzeszkowa, Kilka uwag nad powieścią oraz P. Chmielowski, Utylitaryzm w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985; M. Żmigrodzka, Strategia powieści tendencyjnej, w: tejże: Młodość pozytywizmu, Warszawa 1965;

6. Jak napisać idealną powieść pozytywistyczną – E. Orzeszkowa, Nad Niemnem; S. Eile, Ideał powieści pozytywistycznej, „Pamiętnik Literacki” 1974 z. 1; G. Borkowska, O „centrum” powieściowego świata w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w: Nowe stulecie trójcy powieściopisarzy, red. A. Z. Makowiecki, Warszawa 1992, s. 283 – 294;

7. Naturalizm i naturaliści europejscy. E. Zola, Germinal; A. Sygietyński, Współczesna powieść we Francji, w: tegoż: Pisma krytycznoliterackie, oprac. T. Weiss, Kraków 1971; H. Suwała, Emil Zola, Warszawa 1968; H. Suwała, O kilku technikach narracyjnych naturalizmu, „Przegląd Humanistyczny” 1992, z. 6;

8. Szyfrowany język pozytywistów – czym jest mowa ezopowa: E. Orzeszkowa, Siteczko; E. Orzeszkowa, Śmierć domu; E. Orzeszkowa, Panna Róża; H. Sienkiewicz, Legenda żeglarska; H. Sienkiewicz, HKT; A. Martuszewska, Pozytywistyczna mowa ezopowa w kontekście literackich kategorii dotyczących milczenia i przemilczenia, w: Z domu niewoli. Sytuacja polityczna a kultura literacka w drugiej połowie XIX wieku, red. J. Maciejewski, Wrocław 1989;

9. Mistrzowie małej formy – różne oblicza pozytywistycznej nowelistyki: H. Sienkiewicz, Sąd Ozyrysa; M. Konopnicka, Martwa natura; B. Prus, Cienie; B. Prus, Pleśń świata; B. Prus, Sen; A. Martuszewska, Pozytywistyczne parabole, Gdańsk 1997; B. Bobrowska, Małe narracje Prusa, Gdańsk 2004.

10. Powieść-synteza: B. Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1998 (BN I 262); E. Paczoska, „Lalka” czyli rozpad świata, Warszawa 2008; Świat „Lalki”. 15 studiów, red. J. A. Malik, Lublin 2005 (wybrane teksty).

11. Polskie naturalizmy - A. Sygietyński, Na skałach Calvados, Skałotocz palczak; A. Dygasiński, Zając; Opracowania: E. Paczoska, Antoni Sygietyński – teoretyk w laboratorium naturalizmu, w: J. Kulczycka-Saloni, D. Knysz-Tomaszewska, E. Paczoska, Naturalizm i naturaliści w Polsce. Poszukiwania, doświadczenia, kreacje, W. 1992.

12. M. Konopnicka, Madonna (cykl); W. Olkusz, Szczęśliwy mariaż literatury z malarstwem. Rzecz o fascynacjach estetycznych Marii Konopnickiej, Opole 1984; J. Sztachelska, Pejzaże tęsknoty. Wiersze Marii Konopnickiej okresu „emigracyjnego”, w: Miejsca Konopnickiej. Przeżycia–pejzaż–pamięć, red. T. Budrewicz, M. Zięba, Kraków 2002

13. Powieść kobieca – niejednoznaczność powieści realistycznej, E. Orzeszkowa, Cham; G. Borkowska, Wstęp, w: E. Orzeszkowa, Cham, Kraków 1999; M. Gloger, Aryman nad brzegami Niemna. „Cham” E. Orzeszkowej jako manichejska parabola, w: Literatura i sztuka drugiej połowy XIX wieku. Światopoglądy – postawy – tradycje, red. B. Bobrowska, S. Fita, J. A. Malik, Lublin 2004; E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku, Warszawa 2010, rozdz.: Granice i ograniczenia. Koniec XIX wieku na kresach; E. Kraskowska, Kilka uwag na temat powieści kobiecej, „Teksty Drugie” 1993, nr 4-5-6;

14. Pierwsza powieść dekadencka – Sienkiewicz, Bez dogmatu; E. Owczarz, „Na piedestale tragiczności” – „Bez dogmatu” Sienkiewicza, w: Problemy tragedii i tragizmu, red. H. Krukowska, J. Ławski, Białystok 2005; M. Gloger, Sienkiewicz nowoczesny, Bydgoszcz 2010 (tu: rozdział II); R. Koziołek, Martwe kobiety, w: Sienkiewicz dzisiaj. Eseje o twórczości autora „Trylogii”, Warszawa 2016, s. 305-320;

15. Prus historiozoficzny czy nowoczesny: B. Prus, Faraon; Z legend dawnego Egiptu (nowela); L. Szaruga, Faraon jako powieść o państwie, „Teksty” 1975, nr 5; G. Leszczyński, „Przemija postać tego świata”. Stulecie Faraona, w: Trzy pokolenia. Pamięci Profesor Janiny Kulczyckiej-Saloni, Warszawa 1998; J. Tomkowski, Geniusz i miliony, w: tegoż: Mój pozytywizm, Warszawa 1993; A. Martuszewska, Stracone złudzenia młodego faraona, w: Prus i inni. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Ficie, red. J. A. Malik, E. Paczoska, Lublin 2003, s. 151-171

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

obowiązkowy

nie dotyczy

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele przedmiotu: Student będzie znał i rozumiał dzieła reprezentatywne dla epoki; zostanie przygotowany do ich historycznoliterackiej analizy z uwzględnieniem kontekstów. Szczególnie wiele uwagi poświęcone zostanie wykształceniu umiejętności kompetentnej lektury tekstów pisanych w uwarunkowanej politycznie sytuacji zaostrzenia cenzury, w tzw. mowie ezopowej, strategiom kodu, deszyfracji przekazywanych przez nie treści zakazanych. Przewiduje się też zapoznanie z wybraną literaturą przedmiotu, wdrożenie do jej oceny oraz operacyjnego wykorzystania w toku samodzielnej interpretacji.

Wymagania wstępne: Wiadomości dotyczące epok poprzedzających, operowanie pojęciami: proces literacki, formacja kulturowa, epoka, prąd, pokolenie literackie, geografia literacka, estetyki, poetyki, style, obiegi. Student powinien umiejętnie analizować tekst literacki na poziomie przygotowującym do interpretacji kontekstowej wynikającej z uwarunkowań epoki.

Literatura polska po roku 1863 widziana przez pryzmat reprezentatywnych dla niej tekstów. Autorskie estetyki, poetyki i style; estetyki, poetyki i style charakterystyczne dla poszczególnych pokoleń literackich (pierwszego i drugiego pokolenia pozytywistów polskich), kierunków i prądów. Kontekst polityczny literatury postyczniowej (trauma powstania styczniowego, ekspresja stresu niewoli), ograniczenia swobody mówienia (cenzura, autocenzura i mowa ezopowa), literacko zaświadczone doświadczenie Sybiru. Wpływ koncepcji i doktryn zachodnich (literatura a filozofia, estetyka, etyka); ekspansja nauk przyrodniczych i społecznych oraz ich metodologii. Literatura wobec przyspieszenia cywilizacyjnego – pojęcie nowoczesności i jej przejawy, aspekt antropologiczny zjawiska, jego koszty społeczne i jednostkowe (psychologiczne – stresogenne). Antynomie światopoglądowe charakterystyczne dla epoki; dyskusje wokół opozycji: natura – kultura, tradycja – postęp. Przejawy postępu technicznego i jego wpływ na kulturę – przyspieszenie obiegu informacji, ekspansja środków masowego przekazu; kultura masowa i literatura popularna. Języki literatury postyczniowej, jej estetyki, poetyki i kody – tendencyjność, realizm, naturalizm, symbolizm, impresjonizm, wzniosłość, ironia, karykatura, groteska. Paradygmaty genologiczne literatury okresu pozytywizmu.

Metody oceny:

Aktywność na zajęciach i referaty będą stanowiły podstawę do uzyskania zaliczenia semestralnego. Weryfikacji będą podlegały zdobyte na zajęciach oraz przyswojone w toku samodzielnej pracy studenta wiadomości o epoce (zjawiskach i procesach jej właściwych) oraz kompetencje w zakresie ich syntetyzowania, systematyzowania oraz wartościowania. Oceniany będzie także stopień zaawansowania rozumienia tekstu oraz umiejętności w zakresie interpretacji kontekstowej.

ZAKRES TEMATÓW - wraz z opracowaniami

1. Zajęcia organizacyjne

2. Realistyczna powieść dziewiętnastowieczna – człowiek, miasto, pieniądz – kilka uwag o początkach nowoczesności: Honoriusz Balzac, Stracone złudzenia György Lukács, „Stracone złudzenia” Balzaca, w: Antropologia twórczości słownej… Ewa Paczoska, Latarnia czarnoksięska, czyli dziewiętnastowieczność i nowoczesność, w: E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010, s. 13-27; J. Parvi, Powieść o dziennikarzach i pisarzach: „Stracone złudzenia”, [w:] tegoż: Rzeczywistość i fantazja. Szkice o literaturze francuskiej XIX wieku, Warszawa 19893.

3. Polskie mitologie i demitologizacje – czyli jak i dlaczego tkwimy w XIX wieku: Józef Ignacy Kraszewski, Dziecię Starego Miasta; Bolesław Prus, Omyłka; M. Woźniakiewicz-Dziadosz, Powieści powstańcze Bolesławity, w: Zdziwienia Kraszewskim, red. M. Zielińska, Wrocław 1990; J. Maciejewski, Powstanie styczniowe a przełom kulturowy połowy wieku, w: Literatura południa wieku, Warszawa 1992

4. Nowe głosy – „młodzi” w literaturze. Manifesty pokolenia. J. Supiński, Szkoła polska gospodarstwa społecznego [Praca]; L. Powidaj, Polacy i Indianie; A. Świętochowski, Praca u podstaw. Ogólne jej pojęcie; Praca organiczna; F. Ehrenfeucht, O prawdzie w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni Wrocław 1985 oraz Publicystyka okresu pozytywizmu. Antologia, oprac. S. Fita, Warszawa 2002.

5. Najulubieńsza powieść młodych – o literaturze tendencyjnej: Sienkiewicz, Humoreski z teki Worszyłły; E. Orzeszkowa, Kilka uwag nad powieścią oraz P. Chmielowski, Utylitaryzm w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985; M. Żmigrodzka, Strategia powieści tendencyjnej, w: tejże: Młodość pozytywizmu, Warszawa 1965;

6. Jak napisać idealną powieść pozytywistyczną – E. Orzeszkowa, Nad Niemnem; S. Eile, Ideał powieści pozytywistycznej, „Pamiętnik Literacki” 1974 z. 1; G. Borkowska, O „centrum” powieściowego świata w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w: Nowe stulecie trójcy powieściopisarzy, red. A. Z. Makowiecki, Warszawa 1992, s. 283 – 294;

7. Naturalizm i naturaliści europejscy. E. Zola, Germinal; A. Sygietyński, Współczesna powieść we Francji, w: tegoż: Pisma krytycznoliterackie, oprac. T. Weiss, Kraków 1971; H. Suwała, Emil Zola, Warszawa 1968; H. Suwała, O kilku technikach narracyjnych naturalizmu, „Przegląd Humanistyczny” 1992, z. 6;

8. Szyfrowany język pozytywistów – czym jest mowa ezopowa: E. Orzeszkowa, Siteczko; E. Orzeszkowa, Śmierć domu; E. Orzeszkowa, Panna Róża; H. Sienkiewicz, Legenda żeglarska; H. Sienkiewicz, HKT; A. Martuszewska, Pozytywistyczna mowa ezopowa w kontekście literackich kategorii dotyczących milczenia i przemilczenia, w: Z domu niewoli. Sytuacja polityczna a kultura literacka w drugiej połowie XIX wieku, red. J. Maciejewski, Wrocław 1989;

9. Mistrzowie małej formy – różne oblicza pozytywistycznej nowelistyki: H. Sienkiewicz, Sąd Ozyrysa; M. Konopnicka, Martwa natura; B. Prus, Cienie; B. Prus, Pleśń świata; B. Prus, Sen; A. Martuszewska, Pozytywistyczne parabole, Gdańsk 1997; B. Bobrowska, Małe narracje Prusa, Gdańsk 2004.

10. Powieść-synteza: B. Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1998 (BN I 262); E. Paczoska, „Lalka” czyli rozpad świata, Warszawa 2008; Świat „Lalki”. 15 studiów, red. J. A. Malik, Lublin 2005 (wybrane teksty).

11. Polskie naturalizmy - A. Sygietyński, Na skałach Calvados, Skałotocz palczak; A. Dygasiński, Zając; Opracowania: E. Paczoska, Antoni Sygietyński – teoretyk w laboratorium naturalizmu, w: J. Kulczycka-Saloni, D. Knysz-Tomaszewska, E. Paczoska, Naturalizm i naturaliści w Polsce. Poszukiwania, doświadczenia, kreacje, W. 1992.

12. M. Konopnicka, Madonna (cykl); W. Olkusz, Szczęśliwy mariaż literatury z malarstwem. Rzecz o fascynacjach estetycznych Marii Konopnickiej, Opole 1984; J. Sztachelska, Pejzaże tęsknoty. Wiersze Marii Konopnickiej okresu „emigracyjnego”, w: Miejsca Konopnickiej. Przeżycia–pejzaż–pamięć, red. T. Budrewicz, M. Zięba, Kraków 2002

13. Powieść kobieca – niejednoznaczność powieści realistycznej, E. Orzeszkowa, Cham; G. Borkowska, Wstęp, w: E. Orzeszkowa, Cham, Kraków 1999; M. Gloger, Aryman nad brzegami Niemna. „Cham” E. Orzeszkowej jako manichejska parabola, w: Literatura i sztuka drugiej połowy XIX wieku. Światopoglądy – postawy – tradycje, red. B. Bobrowska, S. Fita, J. A. Malik, Lublin 2004; E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku, Warszawa 2010, rozdz.: Granice i ograniczenia. Koniec XIX wieku na kresach; E. Kraskowska, Kilka uwag na temat powieści kobiecej, „Teksty Drugie” 1993, nr 4-5-6;

14. Pierwsza powieść dekadencka – Sienkiewicz, Bez dogmatu; E. Owczarz, „Na piedestale tragiczności” – „Bez dogmatu” Sienkiewicza, w: Problemy tragedii i tragizmu, red. H. Krukowska, J. Ławski, Białystok 2005; M. Gloger, Sienkiewicz nowoczesny, Bydgoszcz 2010 (tu: rozdział II); R. Koziołek, Martwe kobiety, w: Sienkiewicz dzisiaj. Eseje o twórczości autora „Trylogii”, Warszawa 2016, s. 305-320;

15. Prus historiozoficzny czy nowoczesny: B. Prus, Faraon; Z legend dawnego Egiptu (nowela); L. Szaruga, Faraon jako powieść o państwie, „Teksty” 1975, nr 5; G. Leszczyński, „Przemija postać tego świata”. Stulecie Faraona, w: Trzy pokolenia. Pamięci Profesor Janiny Kulczyckiej-Saloni, Warszawa 1998; J. Tomkowski, Geniusz i miliony, w: tegoż: Mój pozytywizm, Warszawa 1993; A. Martuszewska, Stracone złudzenia młodego faraona, w: Prus i inni. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Ficie, red. J. A. Malik, E. Paczoska, Lublin 2003, s. 151-171

Znajomość periodyzacji poprzednich epok literackich, najważniejszych twórców i ich dzieł ze szczególnym uwzględnieniem romantyzmu polskiego.

E-Learning (pełny kurs)

3 pkt. ECTS.

1 pkt. ECTS. - obecność na zajęciach

2 pkt. ECTS - samodzielne przygotowywanie się do zajęć (lektura utworów z epoki oraz opracowań, przygotowywanie się do kolokwiów)

obowiązkowy

nie dotyczy

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele przedmiotu: Student będzie znał i rozumiał dzieła reprezentatywne dla epoki; zostanie przygotowany do ich historycznoliterackiej analizy z uwzględnieniem kontekstów. Szczególnie wiele uwagi poświęcone zostanie wykształceniu umiejętności kompetentnej lektury tekstów pisanych w uwarunkowanej politycznie sytuacji zaostrzenia cenzury, w tzw. mowie ezopowej, strategiom kodu, deszyfracji przekazywanych przez nie treści zakazanych. Przewiduje się też zapoznanie z wybraną literaturą przedmiotu, wdrożenie do jej oceny oraz operacyjnego wykorzystania w toku samodzielnej interpretacji.

Wymagania wstępne: Wiadomości dotyczące epok poprzedzających, operowanie pojęciami: proces literacki, formacja kulturowa, epoka, prąd, pokolenie literackie, geografia literacka, estetyki, poetyki, style, obiegi. Student powinien umiejętnie analizować tekst literacki na poziomie przygotowującym do interpretacji kontekstowej wynikającej z uwarunkowań epoki.

Literatura polska po roku 1863 widziana przez pryzmat reprezentatywnych dla niej tekstów. Autorskie estetyki, poetyki i style; estetyki, poetyki i style charakterystyczne dla poszczególnych pokoleń literackich (pierwszego i drugiego pokolenia pozytywistów polskich), kierunków i prądów. Kontekst polityczny literatury postyczniowej (trauma powstania styczniowego, ekspresja stresu niewoli), ograniczenia swobody mówienia (cenzura, autocenzura i mowa ezopowa), literacko zaświadczone doświadczenie Sybiru. Wpływ koncepcji i doktryn zachodnich (literatura a filozofia, estetyka, etyka); ekspansja nauk przyrodniczych i społecznych oraz ich metodologii. Literatura wobec przyspieszenia cywilizacyjnego – pojęcie nowoczesności i jej przejawy, aspekt antropologiczny zjawiska, jego koszty społeczne i jednostkowe (psychologiczne – stresogenne). Antynomie światopoglądowe charakterystyczne dla epoki; dyskusje wokół opozycji: natura – kultura, tradycja – postęp. Przejawy postępu technicznego i jego wpływ na kulturę – przyspieszenie obiegu informacji, ekspansja środków masowego przekazu; kultura masowa i literatura popularna. Języki literatury postyczniowej, jej estetyki, poetyki i kody – tendencyjność, realizm, naturalizm, symbolizm, impresjonizm, wzniosłość, ironia, karykatura, groteska. Paradygmaty genologiczne literatury okresu pozytywizmu.

Metody oceny:

Aktywność na zajęciach i referaty będą stanowiły podstawę do uzyskania zaliczenia semestralnego. Weryfikacji będą podlegały zdobyte na zajęciach oraz przyswojone w toku samodzielnej pracy studenta wiadomości o epoce (zjawiskach i procesach jej właściwych) oraz kompetencje w zakresie ich syntetyzowania, systematyzowania oraz wartościowania. Oceniany będzie także stopień zaawansowania rozumienia tekstu oraz umiejętności w zakresie interpretacji kontekstowej.

ZAKRES TEMATÓW - wraz z opracowaniami

1. Zajęcia organizacyjne

2. Realistyczna powieść dziewiętnastowieczna – człowiek, miasto, pieniądz – kilka uwag o początkach nowoczesności: Honoriusz Balzac, Stracone złudzenia György Lukács, „Stracone złudzenia” Balzaca, w: Antropologia twórczości słownej… Ewa Paczoska, Latarnia czarnoksięska, czyli dziewiętnastowieczność i nowoczesność, w: E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010, s. 13-27; J. Parvi, Powieść o dziennikarzach i pisarzach: „Stracone złudzenia”, [w:] tegoż: Rzeczywistość i fantazja. Szkice o literaturze francuskiej XIX wieku, Warszawa 19893.

3. Polskie mitologie i demitologizacje – czyli jak i dlaczego tkwimy w XIX wieku: Józef Ignacy Kraszewski, Dziecię Starego Miasta; Bolesław Prus, Omyłka; M. Woźniakiewicz-Dziadosz, Powieści powstańcze Bolesławity, w: Zdziwienia Kraszewskim, red. M. Zielińska, Wrocław 1990; J. Maciejewski, Powstanie styczniowe a przełom kulturowy połowy wieku, w: Literatura południa wieku, Warszawa 1992

4. Nowe głosy – „młodzi” w literaturze. Manifesty pokolenia. J. Supiński, Szkoła polska gospodarstwa społecznego [Praca]; L. Powidaj, Polacy i Indianie; A. Świętochowski, Praca u podstaw. Ogólne jej pojęcie; Praca organiczna; F. Ehrenfeucht, O prawdzie w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni Wrocław 1985 oraz Publicystyka okresu pozytywizmu. Antologia, oprac. S. Fita, Warszawa 2002.

5. Najulubieńsza powieść młodych – o literaturze tendencyjnej: Sienkiewicz, Humoreski z teki Worszyłły; E. Orzeszkowa, Kilka uwag nad powieścią oraz P. Chmielowski, Utylitaryzm w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985; M. Żmigrodzka, Strategia powieści tendencyjnej, w: tejże: Młodość pozytywizmu, Warszawa 1965;

6. Jak napisać idealną powieść pozytywistyczną – E. Orzeszkowa, Nad Niemnem; S. Eile, Ideał powieści pozytywistycznej, „Pamiętnik Literacki” 1974 z. 1; G. Borkowska, O „centrum” powieściowego świata w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w: Nowe stulecie trójcy powieściopisarzy, red. A. Z. Makowiecki, Warszawa 1992, s. 283 – 294;

7. Naturalizm i naturaliści europejscy. E. Zola, Germinal; A. Sygietyński, Współczesna powieść we Francji, w: tegoż: Pisma krytycznoliterackie, oprac. T. Weiss, Kraków 1971; H. Suwała, Emil Zola, Warszawa 1968; H. Suwała, O kilku technikach narracyjnych naturalizmu, „Przegląd Humanistyczny” 1992, z. 6;

8. Szyfrowany język pozytywistów – czym jest mowa ezopowa: E. Orzeszkowa, Siteczko; E. Orzeszkowa, Śmierć domu; E. Orzeszkowa, Panna Róża; H. Sienkiewicz, Legenda żeglarska; H. Sienkiewicz, HKT; A. Martuszewska, Pozytywistyczna mowa ezopowa w kontekście literackich kategorii dotyczących milczenia i przemilczenia, w: Z domu niewoli. Sytuacja polityczna a kultura literacka w drugiej połowie XIX wieku, red. J. Maciejewski, Wrocław 1989;

9. Mistrzowie małej formy – różne oblicza pozytywistycznej nowelistyki: H. Sienkiewicz, Sąd Ozyrysa; M. Konopnicka, Martwa natura; B. Prus, Cienie; B. Prus, Pleśń świata; B. Prus, Sen; A. Martuszewska, Pozytywistyczne parabole, Gdańsk 1997; B. Bobrowska, Małe narracje Prusa, Gdańsk 2004.

10. Powieść-synteza: B. Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1998 (BN I 262); E. Paczoska, „Lalka” czyli rozpad świata, Warszawa 2008; Świat „Lalki”. 15 studiów, red. J. A. Malik, Lublin 2005 (wybrane teksty).

11. Polskie naturalizmy - A. Sygietyński, Na skałach Calvados, Skałotocz palczak; A. Dygasiński, Zając; Opracowania: E. Paczoska, Antoni Sygietyński – teoretyk w laboratorium naturalizmu, w: J. Kulczycka-Saloni, D. Knysz-Tomaszewska, E. Paczoska, Naturalizm i naturaliści w Polsce. Poszukiwania, doświadczenia, kreacje, W. 1992.

12. M. Konopnicka, Madonna (cykl); W. Olkusz, Szczęśliwy mariaż literatury z malarstwem. Rzecz o fascynacjach estetycznych Marii Konopnickiej, Opole 1984; J. Sztachelska, Pejzaże tęsknoty. Wiersze Marii Konopnickiej okresu „emigracyjnego”, w: Miejsca Konopnickiej. Przeżycia–pejzaż–pamięć, red. T. Budrewicz, M. Zięba, Kraków 2002

13. Powieść kobieca – niejednoznaczność powieści realistycznej, E. Orzeszkowa, Cham; G. Borkowska, Wstęp, w: E. Orzeszkowa, Cham, Kraków 1999; M. Gloger, Aryman nad brzegami Niemna. „Cham” E. Orzeszkowej jako manichejska parabola, w: Literatura i sztuka drugiej połowy XIX wieku. Światopoglądy – postawy – tradycje, red. B. Bobrowska, S. Fita, J. A. Malik, Lublin 2004; E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku, Warszawa 2010, rozdz.: Granice i ograniczenia. Koniec XIX wieku na kresach; E. Kraskowska, Kilka uwag na temat powieści kobiecej, „Teksty Drugie” 1993, nr 4-5-6;

14. Pierwsza powieść dekadencka – Sienkiewicz, Bez dogmatu; E. Owczarz, „Na piedestale tragiczności” – „Bez dogmatu” Sienkiewicza, w: Problemy tragedii i tragizmu, red. H. Krukowska, J. Ławski, Białystok 2005; M. Gloger, Sienkiewicz nowoczesny, Bydgoszcz 2010 (tu: rozdział II); R. Koziołek, Martwe kobiety, w: Sienkiewicz dzisiaj. Eseje o twórczości autora „Trylogii”, Warszawa 2016, s. 305-320;

15. Prus historiozoficzny czy nowoczesny: B. Prus, Faraon; Z legend dawnego Egiptu (nowela); L. Szaruga, Faraon jako powieść o państwie, „Teksty” 1975, nr 5; G. Leszczyński, „Przemija postać tego świata”. Stulecie Faraona, w: Trzy pokolenia. Pamięci Profesor Janiny Kulczyckiej-Saloni, Warszawa 1998; J. Tomkowski, Geniusz i miliony, w: tegoż: Mój pozytywizm, Warszawa 1993; A. Martuszewska, Stracone złudzenia młodego faraona, w: Prus i inni. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Ficie, red. J. A. Malik, E. Paczoska, Lublin 2003, s. 151-171

Znajomość periodyzacji poprzednich epok literackich, najważniejszych twórców i ich dzieł ze szczególnym uwzględnieniem romantyzmu polskiego.

3 pkt. ECTS., w tym:

1 pkt. ECTS. - obecność na zajęciach

2 pkt. ECTS - samodzielne przygotowywanie się do zajęć (lektura utworów z epoki oraz opracowań, przygotowywanie się do kolokwiów)

obowiązkowy

nie dotyczy

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele przedmiotu: Student będzie znał i rozumiał dzieła reprezentatywne dla epoki; zostanie przygotowany do ich historycznoliterackiej analizy z uwzględnieniem kontekstów. Szczególnie wiele uwagi poświęcone zostanie wykształceniu umiejętności kompetentnej lektury tekstów pisanych w uwarunkowanej politycznie sytuacji zaostrzenia cenzury, w tzw. mowie ezopowej, strategiom kodu, deszyfracji przekazywanych przez nie treści zakazanych. Przewiduje się też zapoznanie z wybraną literaturą przedmiotu, wdrożenie do jej oceny oraz operacyjnego wykorzystania w toku samodzielnej interpretacji.

Wymagania wstępne: Wiadomości dotyczące epok poprzedzających, operowanie pojęciami: proces literacki, formacja kulturowa, epoka, prąd, pokolenie literackie, geografia literacka, estetyki, poetyki, style, obiegi. Student powinien umiejętnie analizować tekst literacki na poziomie przygotowującym do interpretacji kontekstowej wynikającej z uwarunkowań epoki.

Literatura polska po roku 1863 widziana przez pryzmat reprezentatywnych dla niej tekstów. Autorskie estetyki, poetyki i style; estetyki, poetyki i style charakterystyczne dla poszczególnych pokoleń literackich (pierwszego i drugiego pokolenia pozytywistów polskich), kierunków i prądów. Kontekst polityczny literatury postyczniowej (trauma powstania styczniowego, ekspresja stresu niewoli), ograniczenia swobody mówienia (cenzura, autocenzura i mowa ezopowa), literacko zaświadczone doświadczenie Sybiru. Wpływ koncepcji i doktryn zachodnich (literatura a filozofia, estetyka, etyka); ekspansja nauk przyrodniczych i społecznych oraz ich metodologii. Literatura wobec przyspieszenia cywilizacyjnego – pojęcie nowoczesności i jej przejawy, aspekt antropologiczny zjawiska, jego koszty społeczne i jednostkowe (psychologiczne – stresogenne). Antynomie światopoglądowe charakterystyczne dla epoki; dyskusje wokół opozycji: natura – kultura, tradycja – postęp. Przejawy postępu technicznego i jego wpływ na kulturę – przyspieszenie obiegu informacji, ekspansja środków masowego przekazu; kultura masowa i literatura popularna. Języki literatury postyczniowej, jej estetyki, poetyki i kody – tendencyjność, realizm, naturalizm, symbolizm, impresjonizm, wzniosłość, ironia, karykatura, groteska. Paradygmaty genologiczne literatury okresu pozytywizmu.

Metody oceny:

Aktywność na zajęciach i referaty będą stanowiły podstawę do uzyskania zaliczenia semestralnego. Weryfikacji będą podlegały zdobyte na zajęciach oraz przyswojone w toku samodzielnej pracy studenta wiadomości o epoce (zjawiskach i procesach jej właściwych) oraz kompetencje w zakresie ich syntetyzowania, systematyzowania oraz wartościowania. Oceniany będzie także stopień zaawansowania rozumienia tekstu oraz umiejętności w zakresie interpretacji kontekstowej.

ZAKRES TEMATÓW - wraz z opracowaniami

1. Zajęcia organizacyjne

2. Realistyczna powieść dziewiętnastowieczna – człowiek, miasto, pieniądz – kilka uwag o początkach nowoczesności: Honoriusz Balzac, Stracone złudzenia György Lukács, „Stracone złudzenia” Balzaca, w: Antropologia twórczości słownej… Ewa Paczoska, Latarnia czarnoksięska, czyli dziewiętnastowieczność i nowoczesność, w: E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku. Śladami nowoczesności, Warszawa 2010, s. 13-27; J. Parvi, Powieść o dziennikarzach i pisarzach: „Stracone złudzenia”, [w:] tegoż: Rzeczywistość i fantazja. Szkice o literaturze francuskiej XIX wieku, Warszawa 19893.

3. Polskie mitologie i demitologizacje – czyli jak i dlaczego tkwimy w XIX wieku: Józef Ignacy Kraszewski, Dziecię Starego Miasta; Bolesław Prus, Omyłka; M. Woźniakiewicz-Dziadosz, Powieści powstańcze Bolesławity, w: Zdziwienia Kraszewskim, red. M. Zielińska, Wrocław 1990; J. Maciejewski, Powstanie styczniowe a przełom kulturowy połowy wieku, w: Literatura południa wieku, Warszawa 1992

4. Nowe głosy – „młodzi” w literaturze. Manifesty pokolenia. J. Supiński, Szkoła polska gospodarstwa społecznego [Praca]; L. Powidaj, Polacy i Indianie; A. Świętochowski, Praca u podstaw. Ogólne jej pojęcie; Praca organiczna; F. Ehrenfeucht, O prawdzie w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni Wrocław 1985 oraz Publicystyka okresu pozytywizmu. Antologia, oprac. S. Fita, Warszawa 2002.

5. Najulubieńsza powieść młodych – o literaturze tendencyjnej: Sienkiewicz, Humoreski z teki Worszyłły; E. Orzeszkowa, Kilka uwag nad powieścią oraz P. Chmielowski, Utylitaryzm w literaturze, w: Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni, Wrocław 1985; M. Żmigrodzka, Strategia powieści tendencyjnej, w: tejże: Młodość pozytywizmu, Warszawa 1965;

6. Jak napisać idealną powieść pozytywistyczną – E. Orzeszkowa, Nad Niemnem; S. Eile, Ideał powieści pozytywistycznej, „Pamiętnik Literacki” 1974 z. 1; G. Borkowska, O „centrum” powieściowego świata w „Nad Niemnem” Elizy Orzeszkowej, w: Nowe stulecie trójcy powieściopisarzy, red. A. Z. Makowiecki, Warszawa 1992, s. 283 – 294;

7. Naturalizm i naturaliści europejscy. E. Zola, Germinal; A. Sygietyński, Współczesna powieść we Francji, w: tegoż: Pisma krytycznoliterackie, oprac. T. Weiss, Kraków 1971; H. Suwała, Emil Zola, Warszawa 1968; H. Suwała, O kilku technikach narracyjnych naturalizmu, „Przegląd Humanistyczny” 1992, z. 6;

8. Szyfrowany język pozytywistów – czym jest mowa ezopowa: E. Orzeszkowa, Siteczko; E. Orzeszkowa, Śmierć domu; E. Orzeszkowa, Panna Róża; H. Sienkiewicz, Legenda żeglarska; H. Sienkiewicz, HKT; A. Martuszewska, Pozytywistyczna mowa ezopowa w kontekście literackich kategorii dotyczących milczenia i przemilczenia, w: Z domu niewoli. Sytuacja polityczna a kultura literacka w drugiej połowie XIX wieku, red. J. Maciejewski, Wrocław 1989;

9. Mistrzowie małej formy – różne oblicza pozytywistycznej nowelistyki: H. Sienkiewicz, Sąd Ozyrysa; M. Konopnicka, Martwa natura; B. Prus, Cienie; B. Prus, Pleśń świata; B. Prus, Sen; A. Martuszewska, Pozytywistyczne parabole, Gdańsk 1997; B. Bobrowska, Małe narracje Prusa, Gdańsk 2004.

10. Powieść-synteza: B. Prus, Lalka, oprac. J. Bachórz, Wrocław 1998 (BN I 262); E. Paczoska, „Lalka” czyli rozpad świata, Warszawa 2008; Świat „Lalki”. 15 studiów, red. J. A. Malik, Lublin 2005 (wybrane teksty).

11. Polskie naturalizmy - A. Sygietyński, Na skałach Calvados, Skałotocz palczak; A. Dygasiński, Zając; Opracowania: E. Paczoska, Antoni Sygietyński – teoretyk w laboratorium naturalizmu, w: J. Kulczycka-Saloni, D. Knysz-Tomaszewska, E. Paczoska, Naturalizm i naturaliści w Polsce. Poszukiwania, doświadczenia, kreacje, W. 1992.

12. M. Konopnicka, Madonna (cykl); W. Olkusz, Szczęśliwy mariaż literatury z malarstwem. Rzecz o fascynacjach estetycznych Marii Konopnickiej, Opole 1984; J. Sztachelska, Pejzaże tęsknoty. Wiersze Marii Konopnickiej okresu „emigracyjnego”, w: Miejsca Konopnickiej. Przeżycia–pejzaż–pamięć, red. T. Budrewicz, M. Zięba, Kraków 2002

13. Powieść kobieca – niejednoznaczność powieści realistycznej, E. Orzeszkowa, Cham; G. Borkowska, Wstęp, w: E. Orzeszkowa, Cham, Kraków 1999; M. Gloger, Aryman nad brzegami Niemna. „Cham” E. Orzeszkowej jako manichejska parabola, w: Literatura i sztuka drugiej połowy XIX wieku. Światopoglądy – postawy – tradycje, red. B. Bobrowska, S. Fita, J. A. Malik, Lublin 2004; E. Paczoska, Prawdziwy koniec XIX wieku, Warszawa 2010, rozdz.: Granice i ograniczenia. Koniec XIX wieku na kresach; E. Kraskowska, Kilka uwag na temat powieści kobiecej, „Teksty Drugie” 1993, nr 4-5-6;

14. Pierwsza powieść dekadencka – Sienkiewicz, Bez dogmatu; E. Owczarz, „Na piedestale tragiczności” – „Bez dogmatu” Sienkiewicza, w: Problemy tragedii i tragizmu, red. H. Krukowska, J. Ławski, Białystok 2005; M. Gloger, Sienkiewicz nowoczesny, Bydgoszcz 2010 (tu: rozdział II); R. Koziołek, Martwe kobiety, w: Sienkiewicz dzisiaj. Eseje o twórczości autora „Trylogii”, Warszawa 2016, s. 305-320;

15. Prus historiozoficzny czy nowoczesny: B. Prus, Faraon; Z legend dawnego Egiptu (nowela); L. Szaruga, Faraon jako powieść o państwie, „Teksty” 1975, nr 5; G. Leszczyński, „Przemija postać tego świata”. Stulecie Faraona, w: Trzy pokolenia. Pamięci Profesor Janiny Kulczyckiej-Saloni, Warszawa 1998; J. Tomkowski, Geniusz i miliony, w: tegoż: Mój pozytywizm, Warszawa 1993; A. Martuszewska, Stracone złudzenia młodego faraona, w: Prus i inni. Prace ofiarowane Profesorowi Stanisławowi Ficie, red. J. A. Malik, E. Paczoska, Lublin 2003, s. 151-171

Znajomość periodyzacji poprzednich epok literackich, najważniejszych twórców i ich dzieł ze szczególnym uwzględnieniem romantyzmu polskiego.