History of the 20th and 21st Century Polish Drama

Wykład z historii dramatu polskiego XX i XXI wieku pozwoli studentom zapoznać się z nowoczesną odmianą tej wyjątkowej formy literackiej, która od wieków funkcjonuje na wiele różnych sposobów – jako partytura do głośnego wykonania na głosy śpiewaków, podzielony na role scenariusz spektaklu teatralnego, tekst do czytania, a współcześnie także jako słuchowisko, spektakl telewizyjny, performans. Dialektyczne napięcie między tożsamością literacką a performatywną dramatu decyduje o jego oryginalności i odróżnia od innych rodzajów literackich. Jego badanie zakłada bowiem wgląd zarówno w semantyczną, jak i sprawczą tkankę tekstu. Pytając o bohatera, jego czyn oraz stan świata, w którym przyszło mu działać, zaobserwujemy przemiany, jakie zaszły nie tylko w świecie dramatu i teatru, ale także w kulturze polskiej. Wyjątkowy status dramatu sprawia, że bywa on zaniedbywany zarówno przez historyków literatury, jak i teatru. Wykład ma ukazać rangę dramatu w polskiej literaturze.

Wykład z historii dramatu polskiego XX i XXI wieku pozwoli zapoznać się studentom z nowoczesną odmianą tej wyjątkowej formy literackiej, która od wieków funkcjonuje na wiele różnych sposobów – jako partytura do głośnego wykonania na głosy śpiewaków, podzielony na role scenariusz spektaklu teatralnego, tekst do czytania, a współcześnie także jako słuchowisko, spektakl telewizyjny, performans. Dialektyczne napięcie między tożsamością literacką a performatywną dramatu decyduje o jego oryginalności i odróżnia od innych rodzajów literackich. Żeby uchwycić jego fenomen, posłużymy się trzema komplementarnymi metodologiami analizy tekstu: 1) filologiczną, w świecie anglosaskim znaną jako „close reading”, a wypracowaną na gruncie Nowej Krytyki, 2) perfotmatywną, opartą na teorii performansu Richarda Schechnera i 3) antropologiczną, podjętą za Viktorem Turnerem i jego koncepcją dramatu jako zwierciadła ukrytych konfliktów społecznych. Badanie dramatu zakłada bowiem wgląd zarówno w semantyczną, jak i sprawczą tkankę tekstu, który jest zawsze artystycznym przetworzeniem konfliktów społecznych. Idąc tym tropem należy stwierdzić, że dramat europejski - a wiec także polski - może być postrzegany jako fundament kultury rozumianej jako akt publicznego „uruchamiania” kolejnych reprezentacji rzeczywistości. Następuje to za sprawą rytualnej, a następnie estetycznej kreacji bohatera działającego w świecie według dostępnych mu reguł, o których decydują światopogląd epoki, wiedza powszechna, ustrój społeczny i polityczny. Naszym celem będzie odczytanie dramatu jako scenariusza działań bohatera, który polscy pisarze współcześni uruchamiali na różne sposoby, ale zawsze po to, by dowiedzieć się kim są i w jakim świecie żyją. Drogę od początku XX wieku do początku wieku XXI wyznaczy interpretacja tekstów zarówno kanonicznych, jak i nieco zapomnianych, a bardzo interesujących. Pytając o bohatera, jego czyn oraz stan świata, w którym przyszło mu działać, zaobserwujemy przemiany, jakie zaszły nie tylko w świecie dramatu i teatru, ale także w kulturze polskiej. Wyjątkowy status dramatu sprawia, że bywa on zaniedbywany zarówno przez historyków literatury, jak i teatru. Wykład ma ukazać rangę dramatu w polskiej literaturze. Stanie się on komplementarny zarówno wobec wykładów poświęconych historii literatury, jak i historii teatru. Program wykładu będzie też uzgodniony z programem zajęć Przemiany form dramatycznych (poetyka dramatu różnych epok) oraz Nowy dramat w Polsce i na świecie (lektura najnowszej dramaturgii), a także kursem historii literatury współczesnej.

Bibliografia podstawowa:

M. Bartosiak, M. Leyko (red), Kulturowe konteksty dramatu współczesnego, Kraków 2008

M. Babecki, Strategie medialne w tekstach najnowszej dramaturgii polskiej, Olsztyn 2010.

W. Baluch (red), Dramat made (in) Poland : współczesny dramat polski we współczesnej polskiej rzeczywistości, Kraków 2006

J. Błoński, Forma, śmiech i rzeczy ostateczne : studia o Gombrowiczu, Kraków 1994.

J. Błoński, Wszystkie sztuki Sławomira Mrożka, Kraków 1995.

Jan Błoński, Witkacy. Sztukmistrz, filozof, estetyk, Kraków 2001.

M. Borowski, W poszukiwaniu realności : przemiany formy dramatycznej końca XX wieku a nowe mimesis, Kraków 2006.

Dialog w dramacie / pod red. W. Balucha, L. Czartoryskiej-Górskiej, M. Żółkoś, Kraków 2004

Dramat Polski. Reaktywacja, seria t. 1-10, redakcja naukowa A. Grabowski, J. Kopciński, Warszawa 2013 i później [Piotrowski, Grochowiak, Krasiński, Świrszczyńska, Iredyński, Schaeffer, Brandstaetter, Rymkiewicz, Pankowski, Łubieński]

Dylematy dramatu i teatru u progu XXI wieku, red. Anna Podstawka, Agnieszka Jarosz, Lublin 2001..

H. Filipowicz, Laboratorium form nieczystych, Dramaturgia Tadeusza Różewicza, przekład T. Kunz, Kraków 2000.

E. Guderian-Czaplińska, Szara strefa awangardy, Poznań 1997.

M. Karasińska, Ja, miasto : szkice o (nie tylko polskiej) dramaturgii lat ostatnich, Poznań 2011

J. Kopciński, Transformacja. Dramat polski po 1998 roku. Antologia t. I-II, Warszawa 2012,13. Wstępy do tomu I i II.

D. Kosiński, Sceny z życia dramatu, Kraków 2004

D. Kosiński, Teatra polskie. Historie, Warszawa 2010

D. Kosiński, Słownik postaci dramatycznych, Kraków 1999

A. Krajewska, Dramat i teatr absurdu w Polsce, Poznań 1996.

K. Latawiec, Dramat poetycki po 1956 roku, Kraków 2007.

G. Matuszek, Naturalistyczne dramaty, Kraków 2001

G. Niziołek, Polski teatr Zagłady, Warszawa 2013.

J. Popiel, Dramat a teatr polski dwudziestolecia międzywojennego, Kraków 1995.

M. Prussak, "Po ogniu szum wiatru cichego" : Wyspiański i mesjanizm, Warszawa 1993.

E. Wąchocka, Autor i dramat, Katowice 1999.

M. Wojtak, O języku i stylu polskiego dramatu : studia i szkice, Lublin 2014.

Żydzi w lustrze dramatu, teatru i krytyki teatralnej / pod red. Eleonory Udalskiej ; przy współpr. Anny Tytkowskiej. Kartowice 2004

Bibliografia uzupełniająca:

H. U. Von Balthasar, Teodramatyka. 1. Prolegomena, Kraków 2003

Jean Beaudillard, Symulakry i symulacja, Warszawa 2005

R. Callilois Gry i ludzie, Warszawa 1997

Cambirdge Companion to Performance Studies ed.bBy Tracy C. Davis, Cambridge University Press 2008

G. Debord, Społeczeństwo Spektaklu, Warszawa 2007

J. Duvignaud, Teatr w społeczeństwie, społeczeństwo w teatrze, „Dialog” 1990 nr 9, s. 102-106.

E. Fischer-Lichte, Estetyka performatywności, Kraków 2008

E. Goffman, Człowiek w teatrze życia codziennego (wydanie dowolne)

Iskier Leksykon Dramatu, red. Hanna Baltyn-Karpińska, Warszawa 2008.

H. Plessner, Pytanie o conditio humana, Warszawa 1988

Z. Raszewski, Teatr w świecie widowisk, Warszawa 1991

Jean-Pierre Sarrazac ; współpr. Catherine Naugrette, Słownik dramatu nowoczesnego i najnowszego, tł.M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2007

A. Skórzyńska, Teatr jako źródło ponowoczesnych spektakli społecznych, Poznań 2007

J. L. Styan , Współczesny dramat w teorii i scenicznej praktyce; z przedmową Jana Błońskiego; przekł. oprac. i uzupełnienia Małgorzata Sugiera, Wrocław 1997.

V. Turner, Gry społeczne, pola i metafory, Kraków 2005

W.B. Whorten, Między literaturą a przedstawieniem, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2013.

60 godzin - uczestnictwo w wykładzie

30 godzin - przygotowanie do egzaminu.

1. Student ma pogłębioną wiedzę o zakresie i miejscu historii dramatu polskiego w obszarze nauk humanistycznych i w systemie kultury narodowej, zna jej aksjologiczny horyzont.

2. Student zna na poziomie rozszerzonym terminologię nauk humanistycznych z zakresu literaturoznawstwa - w aspekcie historii dramatu.

3. Student zna na poziomie rozszerzonym terminologię nauk humanistycznych z zakresu wiedzy o dramacie i teatrze.

4. Student ma pogłębioną wiedzę o związkach współczesnej literatury

i kultury polskiej z kulturą śródziemnomorską w aspekcie historii dramatu.

5. Student ma uporządkowaną wiedzę o kryteriach periodyzacji literatury polskiej, kanonicznych dziełach literackich z poszczególnych epok oraz ich kontekstach kulturowych - w aspekcie historii dramatu polskiego i europejskiego.

6. Student potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i

poprawnie przekazywać informacje pochodzące z mediów

tradycyjnych i elektronicznych, a także na ich podstawie

formułować sądy krytyczne o polskim dramacie XX wieku i współczesnym.

7. Student posiada pogłębione umiejętności w zakresie samodzielnego formułowania problemów badawczych, doboru metod i

narzędzi badawczych oraz prezentowania wyników przeprowadzonych badań w sposób zgodny z normami

stylistyki polskiej - w zakresie historii dramatu polskiego.

8. Student umie w sposób samodzielny zdobywać informacje

naukowe, rozwijać kompetencje badawcze i kierować

własną karierą zawodową - w zakresie historii dramatu polskiego.

9. Student potrafi integrować w swym warsztacie naukowym narzędzia badawcze z zakresu różnych dziedzin

humanistyki zgodnie ze studiowanymi specjalnościami, by

przeprowadzić analizę i interpretację przedmiotowego

dzieła w celu odsłonięcia jego znaczeń, społecznych

uwikłań i miejsca w procesie historyczno-kulturowym, wchodząc w dyskurs, także polemiczny, z jego autorem.

10. Student posiada umiejętność referowania literatury przedmiotu w zakresie historii dramatu polskiego, merytorycznego argumentowania, formułowania wniosków i ich syntetyzowania.

11. Student posiada umiejętność formułowania opinii krytycznych – w różnych formach i mediach – o zróżnicowanych wytworach

kultury, z zachowaniem norm wysokiego stylu i etyki - w zakresie historii dramatu polskiego.

12. Studiując historie dramatu polskiego sudent systematycznie uczestniczy w życiu kulturalnym, odpowiedzialnie korzystając z mediów tradycyjnych i elektronicznych ze świadomością wartości tradycji literackiej i językowej jako dobra wspólnego i nieustannej ewolucji całego obszaru kulturowego.

Studenci przystąpią do egzaminu ustnego, na którym otrzymają trzy pytania dotyczące historii dramatu polskiego. Prawidłowa odpowiedź na jedno pytanie zalicza egzamin (ocena dostateczna) , odpowiedź na dwa pytania daje ocenę dobrą, a na trzy – bardzo dobrą. Pytania dotyczyć będą dzieł, ich budowy, tematyki, kontekstu społecznego i wymowy filozoficznej, a także głównych nurtów, szkół i stylów dramatycznych danej epoki, oraz estetyki teatralnej, w jakiej realizowany był dramat.

Zgodne z programem specjalizacji teatralnej.