HLP-Pozytywizm - wykład

podstawowy

FP1_W14

FP1_U02

FP1_U04

FP1_U07

FP1_K06

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele przedmiotu: Nabycie przez studentów następujących umiejętności i rozumienie najważniejszych zagadnień pozytywizmu polskiego; umiejętność umieszczenia go w porównawczej perspektywie europejskiej. Umiejętność problematyzowania zagadnień związanych z epoką literacką, której dotyczy wykład. Znajomość i rozumienie takich pojęć, jak: formacja, okres literacki, pokolenie literackie, prąd estetyczny; dostrzegania złożoności procesów kulturowych i literackich, scalania i problematyzowania większych jednostek historycznoliterackich oraz ich operacyjnego dekomponowania w celu dookreślenia cech dystynktywnych prądów i poetyk charakterystycznych dla literatury polskiej 2. połowy XIX wieku. Umiejętność dostrzegania w dziełach literackich okresu elementów świadomych autorskich nawiązań do tradycji i znamion nowatorstwa. Uwrażliwienie na walory intelektualne, estetyczne i etyczne tekstów epoki.

Formacja dziewiętnastowieczna - jej prądy i epoki. Pozytywizm między nowoczesnością a modernizmem. Pozytywizm w przestrzeni polskiej dziewiętnastowieczności – determinanty świadomości: doświadczenie powstania styczniowego (trauma, anomia, dezintegracja społeczna i jednostkowa), doświadczenie przyspieszenia cywilizacyjnego (aspekt antropologiczny zjawiska). Przemiany formuły polskości.

Trauma powstania styczniowego jako przeżycie pokoleniowe. Ekspresja wypadków warszawskich oraz insurekcji w literaturze i sztukach wizualnych. Poetyka i topika literatury powstania listopadowego i styczniowego – jedność paradygmatu.

Nazwa epoki – praktyka nomenklaturowa polska i europejska. Pozytywizm polski na tle europejskim – inspiracja Zachodu: A. Comte, J. S. Mill, H. Spencer, H. T. Buckle, K. Darwin, E. Renan. „Plagiatowość” przełomów światopoglądowych w Polsce a rodzime przesłanki przełomu.

Przedburzowcy. Mapa stanowisk ideowych po powstaniu styczniowym: Stańczycy, młodzi konserwatyści warszawscy, pozytywiści.

Dyskurs emancypacyjny: od kobiecego tematu do kobiecego dyskursu, i kobiecej aktywności w życiu społecznym i politycznym – ważne pisarki, literatki, dziennikarki, kobiety kultury, nauki i polityki.

Niewola polityczna a sytuacja mówienia – cenzura i autocenzura. Cenzura prasowa, książkowa i teatralna. Język ezopowy i jego typowe tropy.

Profesjonalizacja zawodu pisarza. Instytucje życia umysłowego, ekspansja środków masowego przekazu – rola prasy. Wielcy pisarze okresu dziennikarzami.

Ramy chronologiczne i cezury wewnętrzne epoki. Pojęcie przeżycia pokoleniowego. Pierwsze i drugie pokolenie pozytywistów polskich – przedstawiciele, specyfika programów i praktyki twórczej.

Estetyczny program „młodych”: utylitaryzm a postulat dydaktyzmu. Literatura tendencyjna, jej poetyka (typowe chwyty perswazyjne, bohater i tematyka). P

Poetyka „dojrzałego realizmu”. Pozytywistyczne arcydzieła - „ideał” powieści realistycznej: Nad Niemnem Orzeszkowej a Lalka Prusa.

Małe prozy II połowy XIX wieku: obrazek prozą, nowela i opowiadanie. Nowela paraboliczna. Poetyka cyklu nowelistycznego.

Naturalizm francuski – założenia estetyczne prądu. Recepcja naturalizmu na ziemiach polskich – rola „Wędrowca”. Rodzime eksperymenty oraz reminiscencje typowych tematów i technik naturalistycznych w dziełach epoki.

Pozytywistyczny Parnas. Topika romantyczna martyrologicznej poezji postyczniowej. Recepcja i adaptacja europejskich osiągnięć parnasizmu i symbolizmu. Poetyka cyklu lirycznego.

Funkcje teatru w epoce. Rodzaje teatrów – ich specyfika repertuarowa i publiczność. Nurty pisarstwa dramatycznego: wpływy francuskiego dramatu i komedii mieszczańskiej, rola tradycji fredrowskiej.

Literatura podmiotu

Programy i dyskusje literackie okresu pozytywizmu, oprac. J. Kulczycka-Saloni Wrocław 1985 [tu: Wstęp, ORZESZKOWA Eliza: Kilka uwag nad powieścią; O powieściach T. T. Jeża; ŚWIĘTOCHOWSKI Aleksander: Pleśń społeczna i literacka, My i wy; CHMIELOWSKI Piotr: Niemoralność w literaturze; Utylitaryzm w literaturze; EHRENFEUCHT Feliks: O prawdzie w literaturze; PRUS Bolesław: Słówko o krytyce pozytywnej, SIENKIEWICZ Henryk: O naturalizmie w powieści, O powieści historycznej, SYGIETYŃSKI Antoni: Współczesna powieść we Francji, Nasz ruch powieściowy].

Publicystyka okresu pozytywizmu 1860-1890. Antologia. Oprac. S. Fita, Warszawa 2002; [tu: Powidaj, Polacy i Indianie; J. Supiński, Szkoła polska gospodarstwa społecznego [Praca]; A. Świętochowski, Praca u podstaw. Ogólne jej pojęcie; Praca organiczna]

Asnyk Adam, Poezje wybrane, Toruń 2000 (cykle: Sen grobów, Nad głębiami);

Bałucki Michał, Dom otwarty. Oprac. T. Weiss, Wrocław 1981 (BN I 236);

Dygasiński Adolf, Pisma wybrane,. Red. B. Horodyski, Warszawa 1949-1954; t.1: Beldonek; t. 3: Zając; nowele: Mysikrólik, czyli Gody życia;

Faleński Felicjan Medard, Wybór utworów. Oprac. M. Grzędzielska, Wrocław 1971 (BN I 202); (cykle: Melodie z domu niewoli, Odgłosy z gór);

Gomulicki Wiktor, Strofy uliczne (cykl)

Konopnicka Maria, Poezje. Oprac. A. Brodzka, Warszawa 1967 (Obrazki, Italia);

Konopnicka Maria, Imagina, Warszawa 1980;

Konopnicka Maria, Nowele. Oprac. A. Brodzka, Warszawa 1962: cykl Na normandzkim brzegu oraz cykl: Na drodze (Miłosierdzie gminy, Urbanowa, Martwa natura; z cyklu: Na drodze: U źródła, Na werendzie, Na rynku, Dym, Józefowa, Mendel Gdański, Nasza szkapa);

Kraszewski Józef Ignacy, Hrabina Cosel, Warszawa 1988;

Kraszewski Józef Ignacy, Dziecię Starego Miasta. Wstęp W. Danek, przejrz. I uzup. S. Burkot, Wrocław 1988 (BN I 71);

Kraszewski Józef Ignacy, Szalona, oprac. B. Górska, Kraków 1986

Orzeszkowa Eliza, Pisma zebrane. Red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1947-1953; t.1: Marta; t.15: Cham; t.36: Gloria victis (cykl), Warszawa 1986; Opowiadania, Czytelnik 1958 (Julianka, Panna Antonina, Romanowa, Tadeusz, W zimowy wieczór, Pieśń przerwana, Ogniwa)

Orzeszkowa Eliza, Nad Niemnem. Oprac. J. Bachórz, Wrocław 1996 (BN i 292);

Orzeszkowa Eliza, Zygmunt Ławicz i jego koledzy

Prus Bolesław, Pisma. Red. Z. Szweykowski, Warszawa 1948-1952; t.14-17: Emancypantki; t. 18-20: Faraon;

Prus Bolesław, Kroniki. Oprac. J. Bachórz, Wrocław 1994 (BN i 285);

Prus Bolesław, Lalka. Oprac. J. Bachórz, Wrocław 1998 (BN I 262);

Prus Bolesław, Nowele i opowiadania. Oprac. T. Żabski, Wrocław 1996 (BN I 291) - Cienie, Omyłka, Powracająca fala, Grzechy dzieciństwa, On, Nawrócony, Sen;

Sienkiewicz Henryk, Dzieła. Wydanie zbiorowe. Red. J. Krzyżanowski, Warszawa 1948-1955; t. 7-19: Trylogia; t. 20-22: Quo vadis; t. 29-31: Bez dogmatu;

Sienkiewicz Henryk, Wybór nowel i opowiadań. Oprac. T. Bujnicki, Wrocław 1992 (BN I 231) Humoreski z teki Worszyłły, Szkice węglem, Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela, Latarnik, Janko Muzykant, Bartek Zwycięzca, Orso, Pójdźmy za Nim;

Sygietyński Antoni, Na skałach Calvados, Warszawa 1991;

Szymański Adam, Szkice. Wstęp i oprac. B. Burdziej, Kraków 1998;

Świętochowski Aleksander, Dumania pesymisty, Warszawa 2002;

Świętochowski Aleksander, Nowele i opowiadania. Oprac. S. Sandler, Wrocław 1965 (BN I 181) - cykl: O życie: Damian Capenko, Chawa Rubin, Karl Krug; Oddechy, Woły, Sam w sobie, Klub szachistów, Dwaj fIlozofowie),

Świętochowski Aleksander, Ojciec Makary

Witkiewicz Stanisław, Pisma zebrane. Red. J. Z. Jakubowski, M. Olszaniecka, Kraków 1970; t. 1: Na przełęczy;

Zapolska Gabriela, Dzieła wybrane. Red. J. Skórnicki, T. Weiss, Kraków 1957-1958; t.1: Kaśka Kariatyda; t.3: Janka; t. 13: Tamten; Sezonowa miłość, Żabusia. Ich czworo, oprac. T. Weiss, Wrocław 1974

Literatura przedmiotu

Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku, seria IV, t. I – IV, Warszawa 1965;

Słownik literatury polskiej XIX wieku. Red. J. Bachórz, A. Kowalczykowa, Wrocław 1992;

Problemy literatury polskiej okresu pozytywizmu, seria I – III, Wrocław 1980-1984;

Z badań nad literaturą i sztuką drugiego pokolenia pozytywistów polskich. Studia i szkice. Red. Z. Piasecki, Opole 1992;

Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywne. Red. J. Kostecki, A. Brodzka, Warszawa 1992;

Lektury polonistyczne. Od realizmu do preekspresjonizmu. Red. G. Matuszek, Kraków 2001;

Nie dotyczy.