Metodologia badań literackich

literaturoznawstwo

podstawowy

FP1_W03 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych z

zakresu literaturoznawstwa

FP2_W07. ma uporządkowaną i pogłębioną wiedzę obejmującą wybrane teorie i nurty metodologiczne, wypracowane w obszarze literaturoznawstwa,

FP2_W16 ma uporządkowaną wiedzę szczegółową z zakresu współczesnego literaturoznawstwa

FP2_U05 potrafi przeprowadzić krytyczną analizę i interpretację komunikatów i tekstów kultury stosując oryginalne podejścia, uwzględniające nowe osiągnięcia humanistyki, w celu określenia ich znaczeń, oddziaływania społecznego, miejsca w procesie historyczno-kulturowym

FP2_K01 jest przygotowany do współdziałania w grupie oraz do tworzenia skutecznych komunikatów użytkowych z nastawieniem na potrzeby odbiorców i z uwzględnieniem ich kompetencji

Zalecane odbycie zajęć z poetyki oraz teorii literatury

Przedmiot przedstawia podstawowe kierunki w refleksji o literaturze od starożytności do czasów współczesnych.

1) Zarys ogólnej metodologii nauk; nauki indukcyjne i dedukcyjne;

2) Arystotelizm i platonizm;

3) Poetyki renesansowe i barokowe. Kazimierz Sarbiewski.

4) Poetyki oświeceniowe. Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko.

5) Idee romantyczne w teorii poezji.

6) Pozytywizm i przełom antypozytywistyczny (Dilthey);

7) Przełom modernistyczny. W stronę Bergsona, Nietzschego, Crocego

8) Psychoanaliza (Freud, Jung, Lacan);

9) Hermeneutyka XX wieku;

10) Fenomenologia;

11) Marksizm;

12) Strukturalizm;

13) Semiotyka;

14) Filozofia dialogu. Bachtin;

15) Przełom postmodernistyczny. Dekonstrukcja;

16) Badania feministyczne; badania gender i queer; kulturalizm, postkolonializm

17) Pragmatyzm, historyzm, nihilizm, posthumanizm i inne najnowsze prądy;

18) Rzut oka na modernizm i postmodernizm. Dylematy współczesnej metodologii badań literackich.

Celem zajęć jest ukazanie refleksji o literaturze jako dynamicznego procesu, rozwijającego się od starożytności w obrębie filozofii, poetyki normatywnej i opisowej oraz krytyki literackiej i nauki o literaturze - pokazanie węzłowych koncepcji, problemów, pojęć, dyskusji i przełomów. Tradycja myślenia o literaturze zawiera wątki, które stale ulegają odnowieniu i reinterpretacji. Pełne rozumienie współczesności jest niemożliwe bez właściwego rozpoznania przeszłości.

Wszystkie koncepcje dotyczące metod badania literatury prezentowane są na tle całościowo ujętej myśli danego twórcy lub prądu, ze szczególnym uwzględnieniem założeń metodologicznych, wynikających z wizji świata, koncepcji poznania, teorii dzieła sztuki i ujęcia przeżycia estetycznego.

Cykl ćwiczeń prezentuje główne kierunki w metodologii badań literackich od koncepcji pozytywistycznych po współczesność. Niektóre koncepcje studenci poznawali już w zarysie w trakcie zajęć z teorii literatury, ponieważ wszystkie czytane artykuły były omawiane w szkicowo nakreślonym kontekście metodologicznym (hermeneutyka, psychoanaliza, strukturalizm, semiotyka, dekonstrukcja). Cykl ukazuje żywotność tradycji hermeneutycznej, filologicznej i filozoficznej oraz przemiany metodologii badań literackich pod wpływem koncepcji naukowości, formułowanych w wieku XIX i XX. Analizuje refleksję o literaturze płynącą z przełomu modernistycznego. Ukazuje dynamikę przemian w myśleniu literaturze, przedstawia nurty modernistyczne i postmodernistyczne w ich pokrewieństwie i przeciwieństwach. Rozpatruje inspiracje filozoficzne we współczesnych nurtach literackich, zwłaszcza w fenomenologii, marksizmie i dekonstrukcji (Kant, Hegel) oraz w ogólnych ujęciach modernizmu i postmodernizmu. Analizuje stan kryzysu nauki o literaturze i jej trwałe osiągnięcia.

Wiedza z zakresu metodologii badań literackich jest niezbędna do świadomego i krytycznego czytania artykułów i książek naukowych z dziedziny literaturoznawstwa. Jest to szczególnie ważne w dobie sporów metodologicznych, pluralizmu metod badawczych, wielkiej zmienności prądów i podejść, wśród których można natrafić na manipulacje ideologiczne. Świadomość metodologiczna umożliwia ocenę przedstawianych sądów i interpretacji, otwiera drogę do odpowiedzialnej pracy w dziedzinie literaturoznawstwa - na poziomie pracy magisterskiej, doktorskiej i w dalszej pracy badawczej.

Podana literatura uzupełniająca ma ułatwić przygotowanie wstępu metodologicznego do pracy magisterskiej oraz podjęcie własnych poszukiwań badawczych wedle indywidualnych zainteresowań studenta.

Książki pomocnicze:

Zarys ogólnej metodologii nauk:

K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, Warszawa 1974 (Część druga: O wnioskowaniu, r. I, II, III, Część trzecia, r. I, II, III punkt A: Baza empiryczna);

K. Ajdukiewicz, Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Warszawa 1983; Część pierwsza: Teoria poznania (s. 27-100);

Słowniki:

- Słownik terminów literackich, red. M. Głowiński, T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Wrocław 2000.

- Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990

- Słownik literatury polskiego oświecenia, red. T. Kostkiewiczowa, Wrocław 1977

- Słownik literatury polskiej XIX wieku, red. J. Bachórz i A. Kowalczykowa, Wrocław 1991

- Słownik literatury polskiej XX wieku, red. A. Brodzka i M. Puchalska, Wrocław 1992

- Słownik polskiej krytyki literackiej 1764-1918 : Pojęcia-terminy-zjawiska-przekroje, red. J. Bachórz, G. Borkowska, T. Kostkiewiczowa, M. Rudkowska, M. Strzyżewski, Toruń 2016 [zawiera hasła teoretyczne; w druku część biograficzna]

Podręczniki:

- Zygmunt Łempicki, Renesans, oświecenie, romantyzm [w:] tegoż, Wybór pism, t. I, Warszawa 1966

- Władysław Tatarkiewicz, Dzieje sześciu pojęć. Sztuka, piękno, forma, twórczość, odtwórczość, przeżycie estetyczne, Warszawa 1976

- Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, red. H. Markiewicz, M. Głowiński. Kraków 1976.

- René Wellek, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, wyb. i przedm. H. Markiewicz, Warszawa 1979

- M. R. Mayenowa, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, Wrocław 1979.

- S. Skwarczyńska, Kierunki badań literackich. Od romantyzmu do połowy XX wieku. Warszawa: PWN 1984.

- Teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. S. Skwarczyńska. T. 2: - Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945, cz. 1-5: Kraków: WL 1966-1986.

- H. Markiewicz, Polska nauka o literaturze. Warszawa: PWN 1981. Wyd. 2 1985 (rozdziały o polskiej teorii literatury).

- Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia., oprac. H. Markiewicz. Kraków 1976. T.1-3. Wyd. 2 Kraków 1992. T. 1-4.

- Po strukturalizmie. Współczesne badania teoretycznoliterackie, oprac. R. Nycz. Wrocław: Ossolineum 1992.

- R. Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Warszawa 1993

- Elżbieta Sarnowska-Temeriusz, Przeszłość poetyki. Od Platona do Giambattisty Vica, Warszawa 1995 [lub starsze opracowanie tej problematyki] [tejże:] Zarys dziejów poetyki. Od starożytności do końca XVII w., Warszawa 1985

- Z. Mitosek, Teorie badań literackich, Warszawa: PWN 1996.

- Literatura, teoria, metodologia, Red.: D. Ulicka. Warszawa: WDWP UW 1998.

- Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1996;

- Teorie literatury XX wieku, red. Anna Burzyńska, Michał Paweł Markowski, [dwa tomy:] Antologia. Podręcznik, "Znak", Kraków 2006;

- Antoine Compagnon, Demon teorii. Literatura a zdrowy rozsądek, przeł. Tomasz Stróżyński, słowo/obraz, terytoria, Gdańsk 2010,

- Wiek teorii [dwa tomy:] Antologia 1, Antologia 2, red. Danuta Ulicka, Wydawnictwo UW, Warszawa 2020.

Literatura obowiązkowa i zalecana:

[Do egzaminu obowiązuje wybór lektur dokonany w danym cyklu zajęć przez prowadzącego; pozostałe pozycje mają wspomagać zainteresowania i własną pracę badawczą studenta, także w zakresie pracy magisterskiej i doktorskiej]

1) Platon, Hippiasz Większy, Ion, Państwo (ks. X)

Lektura pomocnicza:

a) Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, przeł. E. I. Zieliński, Lublin, Wydawnictwo KUL 2005,

t. II: Platon i Arystoteles;

b) Thomas A. Szlezak, Czytanie Platona, przeł. S. Blandzi, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1997

2) Arystoteles (384-322 p.n.e.), Poetyka, tłum. Henryk Podbielski [w:] tegoż, Dzieła wszystkie, Warszawa, PWN 2001, t. VI [lub w:] tegoż, Retoryka. Poetyka, Warszawa, PWN 1988 [lub w:] Trzy poetyki klasyczne, oprac. T. Sinko, Wrocław, Ossolineum 1951 oraz Teksty Arystotelesa (Historia estetyki W. Tatarkiewicza, t. 1); (2) Henryk Podbielski, Wstęp [do Poetyki], w Dziełach Wszystkich;

Lektura pomocnicza: Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, przeł. E. I. Zieliński, Lublin, Wydawnictwo KUL 2005, t. II: Platon i Arystoteles;

3) Horacy, List do Pizonów (O sztuce poetyckiej), w: Trzy poetyki klasyczne: Arystoteles, Horacy, Pseudolonginos, oprac. T. Sinko, Wrocław 1951; lub w: Rzymska krytyka i teoria literatury, oprac. S. Stabryła, Wrocław 1983;

4) W. Tatarkiewicz, Historia estetyki, t. 1: Estetyka starożytna, Warszawa 1985, rozdz. 12: Estetyka Plotyna. Teksty Plotyna, s. 290-302.; t. 2: Estetyka średniowieczna, rozdz. Estetyka św. Augustyna. Teksty, s. 48-64; rozdz. Estetyka Tomasza z Akwinu. Teksty, s. 220-235. [Rozszerzona forma lektury: Plotyn, Enneady, przeł. i wstęp A. Krokiewicz, Warszawa 2000 [Enneada I (zwłaszcza I, 6), Enneada V (zwł. V, 8)];

Literatura pomocnicza: Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, przeł. E. I. Zieliński, Lublin, Wydawnictwo KUL 2005, t. IV: Szkoły epoki cesarstwa, Część trzecia: Plotyn i neoplatonizm pogański;

5) Maciej Kazimierz Sarbiewski, O poezji doskonałej czyli Wergiliusz i Homer (De perfecta poesi, sive Vergilius et Homerus)(1626-1627), Wrocław 1954, ks. I, rozdział I: Istota poezji; Fragmenty poetyk barokowych [w:] A. Sajkowski, Barok, Warszawa 1972; dział: Pod znakiem "dowcipu" i metafory, s. 164-184);

Lektura pomocnicza:

Elżbieta Sarnowska-Temeriusz, Zarys dziejów poetyki. Od starożytności do końca XVII wieku, Warszawa 1985, rozdział 6: Przełom renesansowy w dziejach wiedzy o poezji; rozdział 7: Kim jest poeta?; rozdział 8: Co to jest poezja?; rozdział 11: U wrót baroku; rozdział 12: Poetyka M.K. Sarbiewskiego i G.J. Vossiusa, [zalecany zwłaszcza rozdział 6., 7., 12.]

6) [Teresa Kostkiewiczowa, Klasycyzm, sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975, rozdziały: Klasycyzm. Filozoficzno-ideowa problematyka prądu. Zagadnienia estetyki i poetyki klasycyzmu (47-89); Sentymentalizm. Filozoficzno-ideowe założenia prądu. Zagadnienie poetyki i estetyki prądu (217-240); Rokoko. Propozycje teoretyczne i poetyckie Szymanowskiego (328-336).]

7) Immanuel Kant, Krytyka władzy sądzenia (1791), tłum. Jerzy Gałecki, Warszawa, PWN 1986 [fragmenty: ks. I: Analityka piękna, paragrafy 5-7 oraz 10-17; ks. II: Analityka wzniosłości, paragrafy 25, 26, 29];

Lektura pomocnicza:

Otfried Hoeffe, Immanuel Kant, przeł. Andrzej M. Kaniowski, Warszawa, PWN 2003

Kazimierz Ajdukiewicz, Zagadnienia i kierunki poznania. Teoria poznania. Metafizyka, Warszawa, "Czytelnik" 1983 [s. 63-67, s. 86-88]

8) Fryderyk Schiller, Wybór tekstów, [w:] Marek J. Siemek, Fryderyk Schiller, Warszawa, "Wiedza Powszechna" 1970 [w tym wyborze: Istota piękna, Piękno moralne i jednostronność etyki Kanta, Listy o estetycznym wychowaniu człowieka, O poezji naiwnej i sentymentalnej]

Lektura pomocnicza:

a) Marek J. Siemek, Fryderyk Schiller, Warszawa, "Wiedza Powszechna" 1970, zwłaszcza rozdz. III: Między Kantem a Grekami, s. 68-104.

b) Prawdy szukamy obaj. Z korespondencji między Goethem a Schillerem, wyb. i przekład Jerzy Prokopiuk, Marek J. Siemek, Warszawa, "Czytelnik" 1974.

9) Friedrich Wilhelm Joseph Scheling, System idealizmu transcendentalnego, przeł. Krystyna Krzemieniowa, Warszawa 1979, Szósty rozdział główny: Dedukcyjny wywód ogólnego organu filozofii, czyli podstawowe założenia filozofii sztuki według zasad idealizmu transcendentalnego [s. 349-369];

Literatura pomocnicza:

a) Wilhelm G. Jacobs, Czytanie Schellinga, przeł. Krystyna Krzemieniowa, Warszawa 2009;

b) Józef Piórczyński, Wolność człowieka i Bóg. Studium filozofii F.W.J. Schellinga, Warszawa 2009

10) Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Wybór pism, [w:] Tadeusz Kroński, Hegel, Warszawa, "Wiedza Powszechna" 1966 [zwłaszcza: Przedmowa do "Fenomenologii Ducha", Dialektyka panowania i niewoli, Piękna dusza, Rozum i rzeczywistość, O kamerdynerach historii, Koniec sztuki w świecie współczesnym, Stanowisko sztuki w stosunku do religii i filozofii, Wolność jako najwyższe powołanie ducha, Sokrates i los tragiczny]

Literatura pomocnicza: a) Marek J. Siemek, O dialektyce kultury w Heglowskiej "Fenomenologii ducha", [w:] tegoż, Wolność, rozum, intersubiektywność, Warszawa 2002; b) Tadeusz Kroński, Hegel, Warszawa 1966; c) Herbert Schnaedelbach, Hegel. Wprowadzenie, przeł. Andrzej J. Noras, Warszawa 2006.

11) Pisma teoretyczne niemieckich romantyków, wyb. i oprac. Tadeusz Namowicz, Wrocław, "Ossolineum" 2000 [w tym wyborze pisma Novalisa, Friedricha Schlegla, Karla Wilhelma Ferdinanda Solgera]; Idee programowe romantyków polskich. Antologia, oprac. Alina Kowalczykowa, wyd. II: Wrocław, "Ossolineum" 2000 [w tym wyborze pisma Mochnackiego, Mickiewicza, Słowackiego, Norwida];

Charles Baudelaire, Malarz życia nowoczesnego, [w:] tegoż, Rozmaitości estetyczne, przeł. Joanna Guze, Gdańsk, słowo/obraz terytoria 2000;

12) Ujęcie pozytywistyczne

- H. Taine, Historia literatury angielskiej, [w:] Teoria badań literackich za granicą,. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. I, cz. II, s. 28-90

- S. Morawski, Poglądy estetyczne Hipolita Taine’a, [w:] Pamiętnik Literacki 44/2, 1953, s. 470-511.

13) Przełom antypozytywistyczny - odnowienie hermeneutyki przez Diltheya

- W. Dilthey, Budowa świata historycznego, przeł. i red. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk 2004, rozdziały: Wyodrębnienie nauk humanistycznych, s. 20-30, Odmienność budowy nauk przyrodniczych i nauk humanistycznych, s. 31-73

opracowania:

- Z. Łempicki, Wilhelm Dilthey, [w:] tegoż, Wybór pism, t. II, Warszawa 1966

- René Wellek, Bunt przeciwko pozytywizmowi w najnowszych europejskich badaniach literackich [w:] tegoż, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, wyb. i przedm. H. Markiewicz, Warszawa 1979

14) Wokół Nietzschego, Bergsona i Crocego;

- F. Nietzsche, Narodziny tragedii, Wydawnictwo UJ, Kraków 2011

- H. Bremond, Poezja czysta, [w:] Teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. I, s. 361-387

- B. Croce, Estetyka jako nauka o ekspresji a językoznawstwo ogólne, [w:] Teoria badań literackich za granic,. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. I, cz. II, s. 401-419

opracowania:

- K. Sauerland, Przewartościowanie wartości w obliczu śmierci Boga (Friedrich Nietzsche), [w:] tegoż, Od Diltheya do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej, PIW, Warszawa 1986

15) Estetyka awangardy. Problemy metodologiczne wypływające z refleksji nad sztuką współczesną

Teksty źródłowe:

- A. Breton, Manifest surrealizmu (1924), [w:] Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia, wyb. i przeł. Adam Ważyk, Warszawa 1973

- F. T. Marinetti, Akt założycielski i manifest futuryzmu, przeł. M. Czerwiński, [w:] Artyści o sztuce. Od Van Gogha do Picassa, wyb. i oprac. E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1963

- A. Lam, Polska awangarda poetycka. Programy lat 1917-1923. Tom drugi: Manifesty i protesty. Antologia, Kraków 1969; tam: Leon Chwistek, Formizm (156-161); Tytus Czyżewski, Pogrzeb romantyzmu – uwiąd starczy symboli – śmierć programizmu (175-177); Bruno Jasieński, Do narodu polskiego manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia; Manifest w sprawie poezji futurystycznej (208-218); Tadeusz Peiper, Miasto-masa-maszyna (307-324); Stanisław Ignacy Witkiewicz, Teoria czystej formy w poezji (192-207)

- Malewicz Kazimierz, Świat bezprzedmiotowy, przeł. S. Fijałkowski, Gdańsk 2006

Refleksja teoretyczna dotycząca awangardy:

- T. Adorno, Filozofia nowej muzyki (1958), Warszawa 1974; tegoż, Teoria estetyczna, Warszawa 1994

- A. Hutnikiewicz, Od czystej formy do literatury faktu. Główne programy i programy literackie XX stulecia, rozdziały: Wiek rewolucji (9-52); U źródeł współczesnej myśli literackiej (53-69).

- A. Eysteinsson, Awangarda jako/czy modernizm? ; D. Wojda, Projekt krytyczny modernizmu Astradura Eysteinssona [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, wyd. II: Kraków 2004, s. 71-154; 201-226 [

Lektury semestru II:

1) Psychoanaliza

- Z. Freud, Kultura jako źródło cierpień [w:] tegoż, Człowiek, religia, kultura, red. J. Prokopiuk, Warszawa 1967

- Z. Freud, Pisarz i fantazjowanie, [w:] Teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. I, Kraków 1974

- C.G. Jung, Psychologia a literatura, [w:] Z. Rosińska, Jung, Wiedza Powszechna, Warszawa 1882, s. 183-208

- C.G. Jung, Archetypy i symbole, Warszawa 1976

- C.G. Jung, Podróż na Wschód, wyb. i oprac. L. Kolankiewicz, Pusty Obłok, Warszawa 1989 [tu: Komentarz do "Sekretu złotego kwiatu", s. 40-79]

- J. Lacan, "Tuche" i "automaton", [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska i M. P. Markowski, Kraków 2006

- G. Bachelard, Wyobraźnia poetycka, Warszawa 1975

- B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa 1985

- M. Bonaparte, Psychoanalityczna interpretacja opowiadania "Berenice" E. A. Poe, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971

Opracowania:

- Z. Rosińska, Freud, Wiedza Powszechna, Warszawa 2002

- Z. Rosińska, Jung, Wiedza Powszechna, Warszawa 1882

- S. Żiżek, Lacan, Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2008

- P. Dybel, Urwane ścieżki. Przybyszewski – Freud – Lacan, Kraków 2000

2) Hermeneutyka

teksty źródłowe:

- M. Heidegger, Hölderlin i istota poezji, [w:] Teoria badań literackich za granicą,. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. II, s. 185-199

- P. Ricoeur, Zadanie hermeneutyki, [w:] tegoż, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, Warszawa 1989

- H.-G. Gadamer, Prawda i metoda, Kraków 1993

[omówienie: P. Dybel, Gadamer Hans Georg, "Wahrheit und Methode" [Prawda i metoda], [w:] Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, red. B. Skarga, t. I, Warszawa 1994]

- H.-G. Gadamer, Uniwersalność problemu hermeneutycznego, "Pamiętnik Literacki" 1977, z. 4

- K. Michalski, Zrozumieć przemijanie, Biblioteka Kwartalnika "Kronos", Warszawa 2011; z tego zbioru szczególnie zalecane teksty źródłowe: M. Heidegger, Budować, mieszkać, myśleć (191-210), Koniec filozofii i zadanie myślenia (211-231) H.-G. Gadamer, Człowiek i język, Semantyka i hermeneutyka, teksty krytyczne K. Michalskiego: Martin Heidegger i problem prawdy (85-126); Słownik pojęć filozofii Martina Heideggera (233-244); Antropologia i hermeneutyka Hansa-Georga Gadamera

opracowania:

- K. Rosner, Hermeneutyczny model obcowania z tekstem literackim [w:] Problemy teorii literatury, red. H. Markiewicz, s. 4, Wrocław 1998

- M. Janion, Hermeneutyka, [w:] "Teksty" 1972, nr 2 [lub w:] tejże, Humanistyka: poznanie i terapia, Warszawa 1982

- J. Tischner, Fenomenologia i hermeneutyka, [w:] Jak filozofować, red. J. Perzanowski, Warszawa 1989 [dotyczy prądów filozoficznych]

3 a) Marksizm i ujęcia socjologiczne

teksty źródłowe:

- G.W. Plechanow, Podstawowe zagadnienia marksizmu; Przedmowa do trzeciego wydania zbioru "Poprzez dwudziestolecie", Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986 [obowiązkowe]

- G. Lukács, Opowiadanie czy opis?; Ideologiczne podstawy awangardyzmu; Realizm krytyczny w społeczeństwie socjalistycznym; Przesłanki własnego świata dzieł sztuki, [w:] Bogusław Jasiński, Lukács, Warszawa 1985 [lub] tegoż, Sztuka i prawda obiektywna, [w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986, s. 176-217 [obowiązkowe]

antologie:

- Marks i Engels, O literaturze i sztuce, Warszawa 1958 [zalecane]

- Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986 [zalecane]

- Marksizm i literaturoznawstwo współczesne. Antologia, wyb. i oprac. A. Lam i B. Owczarek, Warszawa 1979 [zalecane]

opracowania:

- H. Markiewicz, Koncepcje marksistowskie w zachodnim literaturoznawstwie ostatniego ćwierćwiecza [w:] tegoż, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989 [zalecane]

- M. Janion, Dialog idei: marksizm i humanistyka rozumiejąca, [w:] tejże, Humanistyka: poznanie i terapia, Warszawa 1982 [zalecane]

- H. Markiewicz, Co nam zostało z marksizmu, [w:] Sporne i bezsporne problemy współczesnej wiedzy o literaturze, red. W. Bolecki i R. Nycz, IBL PAN, Warszawa 2002, s. 25-31 [obowiązkowe]

- M. Berman, Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu. Marks, modernizm i modernizacja [w:] tegoż, Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu. Rzecz o doświadczeniu nowoczesności, Universitas, Kraków 2006, s. 113-170 [zalecane]

4) Socjologia literatury:

teksty źródłowe:

- R. Escarpit, Literatura i społeczeństwo, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą, red. H. Markiewicz, t. III, Kraków 1973

antologie:

- Problemy socjologii literatury, red. J. Sławiński, Wrocław 1971

- W kręgu socjologii literatury, red. A. Mencwel, Wrocław 1977

ujęcie syntetyczne procesu literackiego:

- A. Hauser, Społeczna historia sztuki i literatury, t. 1-2, Warszawa 1974

6 c) Szkoła frankfurcka (Horkheimer, Adorno, Benjamin, Habermas)

- M. Horheimer, Th. W. Adorno, Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, IFiS PAN, Warszawa 1984

- Theodor W. Adorno, Parataksa. O późnej liryce Hölderlina, [w:] Th. W. Adorno, O literaturze. Wybór esejów, wyb. Lech Budrecki, przeł. A. Wołkowicz, Warszawa 2005

- Th. W. Adorno, Filozofia nowej muzyki (1958), Warszawa 1974; tegoż, Teoria estetyczna, Warszawa 1994

- W. Benjamin, Twórca jako wytwórca, Poznań 1975 [lub w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986, s. 258-274

- W. Benjamin, Pasaże, Kraków 2005

opracowanie:

- K. Sauerland, O Bogu, języku, rzeczach i historii (Walter Benjamin) (133-148); Przeżycie i doświadczenie, czyli jeszcze raz o Walterze Benjaminie (149-166); Kilka pojęć z estetyki Theodora W. Adorna (197-233) [w:] tegoż, Od Diltheya do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej, PIW, Warszawa 1986

5) Fenomenologia

5 a) Roman Ingarden

teksty źródłowe:

- R. Ingarden, Przedmiot i zadania wiedzy o literaturze [w:] tegoż, Studia z estetyki, t. I, Warszawa 1957

R. Ingarden, Dwuwymiarowa budowa dzieła sztuki literackiej, [w:] tegoż, Szkice z filozofii literatury, Łódź 1947 [lub w:] Problemy teorii literatury, Wrocław 1987 [analiza Stepów akermańskich A. Mickiewicza; fragmenty analityczne zawierają też książki O dziele literackim, O poznawaniu dzieła literackiego]

lub:

- R. Ingarden, O poznawaniu dzieła literackiego, [w:] tegoż, Studia z estetyki, t. I, wyd. I: Warszawa 1957, wyd. II: Warszawa 1966, rozdział I: Przeżycia wchodzące w skład poznawania dzieła literackiego, s. 13-65

- R. Ingarden, O dziele literackim, [w:] tegoż, Dzieła filozoficzne, t. III, wyd. I: Warszawa 1960, wyd. II: Warszawa 1988

opracowania:

- K. Bartoszyński, Niektóre założenia estetyki Romana Ingardena [w:] tegoż, Powieść w świecie literackości, Warszawa 1991, s. 189-209

- D. Ulicka, Ingardenowska filozofia literatury, Warszawa 1992

- W. Stróżewski, O metodzie fenomenologii, [w:] Jak filozofować, red. J. Perzanowski, Warszawa 1989 [dotyczy fenomenologii Husserla]

5 b) ujęcie fenomenologiczno-semiotyczne we Francji:

- M. Merleau-Ponty, Proza świata. Eseje o mowie, wyb. S. Cichowicz, Warszawa 1976; [tu: Fenomenologia mowy (157-177) (omówienie fragmentów pism Husserla poświęconych mowie), Ekspresja w świetle doświadczenia i reflesji (117-156) (fenomenologiczna analiza mowy), Słowo i ciało jako ekspresja (80-116)]

5 c) ujęcie fenomenologiczno-egzystencjalne we Francji:

- J.P. Sartre, Czym jest literatura, [w:]tegoż, Czym jest literatura, Warszawa 1968

5 d) ujęcie fenomenologiczno-strukturalistyczne w Szkole Genewskiej:

- A. Beguin, Romantycy niemieccy i nieświadomość (107-114); Doświadczenie poetyckie (115-125), [w:] Szkoła genewska w krytyce. Antologia; wyb. H. Chudak i in., PWN, Warszawa 1998

- G. Poulet, Krytyka identyfikująca się (158-169), [w:] Szkoła genewska w krytyce. Antologia; wyb. H. Chudak i in., PWN, Warszawa 1998

5 e) twórca wiązany z fenomenologią i z psychoanalizą:

- B. Bachelard, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, PIW, Warszawa 1976

- G. Bachelard, Wyobraźnia i materia, [w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. I, Kraków 1974

6) Inspiracje chrześcijańskie w literaturoznawstwie

- Inspiracje chrześcijańskie we francuskiej krytyce literackiej XX wieku, red. J. Kaczorowski, t. I: Lublin 2012. [tomizm: J. Maritain, Poezja a doskonałość życia ludzkiego (291-312); E. Gilson, Sztuka i sacrum (339-358); egzystencjalizm: G. Marcel, Zapisek na temat oceny tragicznej (417-426); L. Lavelle, Słowo (431-436]

- T. S. Eliot, Literatura a religia, [w:] Nowa Krytyka. Antologia, wyb. H. Krzeczkowski, wstęp i oprac. Z. Łapiński, PIW, Warszawa 1983

- M. Maciejewski, Literatura w świetle kerygmatu [w:] Inspiracje religijne w literaturze, red. A. Merdas, ATK, Warszawa 1983

Literatura dla osób zainteresowanych tematem:

- Inspiracje chrześcijańskie we francuskiej krytyce literackiej XX wieku, red. J. Kaczorowski, t. I: Lublin 2012. [zwłaszcza: tomizm: J. Maritain, Poezja a doskonałość życia ludzkiego (291-312); E. Gilson, Sztuka i sacrum (339-358); egzystencjalizm: G. Marcel, Zapisek na temat oceny tragicznej (417-426); L. Lavelle, Słowo (431-436] [materiał źródłowy - w załączniku]

- T. S. Eliot, Literatura a religia, [w:] Nowa Krytyka. Antologia, wyb. H. Krzeczkowski, wstęp i oprac. Z. Łapiński, PIW, Warszawa 1983

- M. Maciejewski, Literatura w świetle kerygmatu [w:] Inspiracje religijne w literaturze, red. A. Merdas, ATK, Warszawa 1983

- T. S. Eliot, Literatura a religia, [w:] Nowa Krytyka. Antologia, wyb. H. Krzeczkowski, wstęp i oprac. Z. Łapiński, PIW, Warszawa 1983

- M. Maciejewski, Literatura w świetle kerygmatu [w:] Inspiracje religijne w literaturze, red. A. Merdas, ATK, Warszawa 1983

Sacrum w literaturze:

- S. Sawicki, Sacrum w literaturze, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 3 [lub] "Roczniki Humanistyczne 1980, z. 1 [lub w:] tegoż, Poetyka - interpretacja - sacrum, Warszawa 1981 [lub w:] Problemy teorii literatury, seria III, Wrocław 1988

- S. Sawicki, Sacrum w badaniach literackich [w:] Kultura, literatura, folklor, Warszawa 1988 [lub w:] tegoż, Wartość - sacrum - Norwid, Lublin 1994

- T. S. Eliot, Literatura a religia [w:] Nowa Krytyka. Antologia, red. Z. Łapiński, Warszawa 1983

Dostęp: https://docer.pl/doc/nvxsc1

- M. Maciejewski, Literatura w świetle kerygmatu [w:] Inspiracje religijne w literaturze, red. A. Merdas, ATK, Warszawa 1983

Tekst uzupełniający: W. Pyczek, Interpretacja kerygmatyczna w doświadczeniu historyka literatury, "Roczniki Humanistyczne", t. XLIII, z. 1 - 2015

Dostęp: file:///C:/Documents%20and%20Settings/MS/Moje%20dokumenty/Downloads/6237-Article%20Text-20521-1-10-20191022.pdf

- I. A. Richards, Poezja i wiara, [w:] Nowa Krytyka. Antologia, red. Z. Łapiński, Warszawa 1983

- Cz. Zgorzelski, "W Tobie jest światłość": szkice o liryce religijnej Oświecenia i Romantyzmu, Lublin 1993

- Literatura wobec niewyrażalnego, red. W. Bolecki, W. Tomasik, Warszawa 1998

Sacrum w kulturze:

- M. Eliade, Sacrum - mit - historia, Warszawa 1974

- L. Dupré, Inny wymiar, Kraków 1991

- R. Otto, Świętość, Wrocław 1993

- M. Eliade, Mity, sny i misteria, Warszawa 1994

Materiał dodatkowy:

Filmy w języku angielskim:

1) "The Man Who Loved Wisdom: The Story of Jacques Maritain"

https://www.youtube.com/watch?v=ysHIjrV6asQ

2) "Deal Huston on Jacques Maritain"

https://www.youtube.com/watch?v=srCXSl9uv0c

7) Formalizm rosyjski, strukturalizm, New Criticism i poststrukturalizm

8 a) Formalizm rosyjski

teksty źródłowe:

- B. Eichenbaum, Teoria metody formalnej, [w:] tegoż, Szkice o prozie i poezji,

wyb. L. Pszczołowska, R. Zimand, Warszawa 1973 [lub w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, wyb. S. Skwarczyńska, t. II, cz. III, Kraków 1988

- B. Eichenbaum, Jak jest zrobiony "Płaszcz" Gogola, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971

8 b) Strukturalizm

strukturalizm czeski:

- Praska szkoła strukturalna w latach 1926-1948. Wybór materiałów, red. M.R. Mayenowa, Warszawa 1966; tu m.in.: - R. Jakobson, Co to jest poezja ; - W. Górny, O stylistyce Praskiego Koła ; - M.R. Mayenowa, Analiza doktryny stylistycznej Praskiego Koła

- R. Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, "Pamiętnik Literacki " 1960, z. 2

[lub w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. H. Markiewicz, t.II, Kraków 1976 [lub w tegoż:] W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, wyb. i red. nauk. M.R. Mayenowa, Warszawa 1989, t. 2

- R. Barthes, Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań, "Pamiętnik Literacki 1968, z. 4 [lub w:] Studia z teorii literatury. Archiwum tłumaczeń "Pamiętnika Literackiego", op. cit.; [skrót w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006

inspiracja strukturalizmem w Polsce:

- J. Sławiński, Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej, Wrocław 1965 [lub przedruk w tegoż, Prace wybrane, red. W. Bolecki, Kraków 1998, t. II

- J. Sławiński, Dzieło, język, tradycja, Warszawa 1974 [lub w:] tegoż, Prace wybrane, red. W. Bolecki, t. II: Dzieło - język - tradycja, Kraków 1998

- J. Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego, [w:] tegoż, Dzieło - język - tradycja, Warszawa 1974 [lub] tegoż, Prace wybrane, t. II: Dzieło - język - tradycja, Kraków 1998

- J. Sławiński, Analiza, interpretacja i wartościowanie dzieła literackiego,

[w:] tegoż, Prace wybrane, red. W. Bolecki, t. IV: Próby teoretycznoliterackie, Kraków 2000

- M. Głowiński, Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej, Kraków 1977

- M. Głowiński, Wirtualny odbiorca w strukturze utworu poetyckiego [w:] tegoż, Style odbioru, Kraków 1977 [lub w:] tegoż, Prace wybrane, t. III: Dzieło wobec odbiorcy. Szkice z komunikacji literackiej, Kraków 1998

- M. Głowiński, Gatunki literackie, [w:] tegoż, Prace wybrane, t. III: Dzieło wobec odbiorcy, Kraków 1998

- Aleksandra Okopień-Sławińska, Relacje osobowe w literackiej komunikacji, [w:] tejże, Semantyka wypowiedzi poetyckiej (Preliminaria), wyd. I: Wrocław 1985 (lub II wydanie)

- J. Lalewicz, Komunikacja językowa i literatura, Wrocław 1975

- inne prace J. Sławińskiego, M. Głowińskiego, A. Okopień-Sławińskiej z lat 60. i 70.

opracowania ogólne:

- Beata Szymańska, Co to jest strukturalizm?, Kraków 1980

przykłady interpretacji strukturalistycznych:

- R. Jakobson, C. Levi-Strauss, "Koty" Baudelaire'a, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971

- J. Sławiński, Zbigniew Herbert, "Tren Fortynbrasa", [w:] Genologia polska. Wybór tekstów, red. E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik. M. Tatara, Warszawa 1983

- M. Saganiak, Strukturalizm. Pytania otwarte, Warszawa 2016

8 c) New Criticism (Nowa Krytyka)

- Nowa Krytyka. Antologia, wyb. H. Krzeczkowski, wstęp i oprac. Z. Łapiński, PIW, Warszawa 1983 [w tym wyborze: T. S. Eliot, Literatura a religia; I. A. Richards, Poezja i wiara (106-113); J. C. Ransom, Krytyka jako czysta spekulacja]

- W.W. Wimsatt jr., M.C. Beardslay, Błąd intencji [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Znak, Kraków 2006, s. 155-170

- C. Brooks, Herezja parafrazy [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Znak, Kraków 2006, s. 147-154

8) Poststrukturalizm

- R. Barthes, Śmierć autora, "Teksty Drugie" 1999, nr 1-2, s. 247-251 [lub w:] [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P. Markowski, Kraków 2006

- R. Barhes, S/Z, przeł. M. P.Markowski, M. Gołębiewska, Warszawa 1999, [fragment:] R. Barthes, S/Z, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M. P. Markowski, Kraków 2006

- M. Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, oprac. T. Komendant, Warszawa 1999

9) Semiotyka:

teksty źródłowe:

szkoła tartuska:

- J. Łotman, O znaczeniach we wtórnych systemach modelujących, "Pamiętnik Literacki" 1969, z. 1 [lub w:] Studia z teorii literatury. Archiwum tłumaczeń "Pamiętnika Literackiego", t. II, red. M. Głowińki, H. Markiewicz, Wrocław 1988

semiotyka włoska:

- U. Eco, Poetyka dzieła otwartego, [w:] tegoż, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Warszawa 1973

- P.P. Pasolini, Język pisany rzeczywistości, [w:] tegoż, Po ludobójstwie. Eseje o języku, polityce i kinie, wyb. i wstęp. M. Werner, "Biblioteka Kwartalnika Kronos", Warszawa 2012

opracowania:

- H. Markiewicz, Pytania do semiotyków (literatury) [w:] tegoż, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989

- K. Rosner, Semiotyka strukturalna w badaniach nad literaturą. Jej osiągnięcia, perspektywy, ograniczenia, Kraków 1981

- Semiotyka kultury, red. E. Janus, M.R. Mayenowa, Warszawa 1975

10) Filozofie dialogu; Michaił Bachtin

teksty źródłowe:

- M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, Warszawa 1970 [zwłaszcza rozdz. Polifoniczna powieść Dostojewskiego i jej interpretacja w literaturze krytycznej; Bohater i pozycja autora wobec bohatera w dziele Dostojewskiego; Idea w dziele Dostojewskiego]

- M. Bachtin, Studia z teorii literatury, red. M. Głowiński, Wrocław 1977

[zwłaszcza: Słowo w poezji i słowo w prozie, Epos a powieść, Dwie linie stylistyczne]

- M. Bachtin, W stronę filozofii czynu, przeł., wstęp B. Żyłko, słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 1997

prace o Bachtinie:

- Ja – Inny. Wokół Bachtina, t. 1: Antologia [tekstów Bachtina i przypisywanych Bachtinowi]; t. 2: Antologia [tekstów o Bachtinie], Universitas, Kraków 2009

- H. Markiewicz, Polifonia, dialogiczność, dialektyka. Bachtinowska teoria powieści [w:] tegoż, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989

prace dotyczące filozofii dialogu:

- Dialog w literaturze, red. E. Czaplejewicz, E. Kasperski, Warszawa 1978

filozofia i antropologia dialogu:

- M. Buber, Ja i Ty, Warszawa 1992 (pierwodruk niem. 1923), Problem człowieka, Warszawa

1993 (pierwodruk niem. 1962)

- Franz Rosenzweig, Gwiazda zbawienia, tłum. Tadeusz Gadacz, Znak, Kraków 1998

- Józef Tischner, Filozofia dramatu, Znak, Kraków, 2006

- Emmanuel Levinas, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. Małgorzata Kowalska, PWN, Warszawa, 2002

- Filozofia dialogu, wyb. i oprac. B. Baran, Znak, Kraków 1991

omówienie:

- M. Szulakiewicz, Myślenie dialogiczne w poszukiwaniu nowej filozofii pierwszej, [w:] Dialog w kulturze, red. M. Szulakiewicz i Z. Karpus, Toruń 2003

11) Przełom postmodernistyczny; dekonstrukcja

teksty źródłowe:

- J. Derrida, Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych (1966), "Pamiętnik Literacki" 1988, z. 3

- J. Derrida, Przed prawem, [w:] Teorie literatury XX wieku, Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Znak, Kraków 2006

- J. Derrida, Różnia, [w:] Drogi współczesnej filozofii (antologia), red. M. Siemek, Warszawa 1978

- J. Derrida, O gramatologii, Warszawa 1999 [omówienie: J. A. Sikora, [w:] Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, red. B. Skarga, t. V, Warszawa 1997]

przykład analizy dekonstrukcjonistycznej

P. de Man, Czytanie (Proust), [w:] tegoż, Alegorie czytania, Kraków 2004

opracowania:

- J. Culler, Dekonstrukcja i jej konsekwencje dla badań literackich, "Pamiętnik Literacki" 1987, z. 4

- R. Nycz, Dekonstrukcjonizm w teorii literatury, "Pamiętnik Literacki" 1986, z. 4

[lub w:] tegoż, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków 1983, wyd. II: Kraków 2000

- A. Miś, Dekonstrukcjonizm Jacquesa Derridy [w:] tegoż, Filozofia współczesna. Główne nurty, Warszawa 1996

12) Pragmatyzm, historyzm, refleksja nad nihilizmem

Literatura obowiązkowa:

1. [pragmatyzm] S. Fish, Czy na tych ćwiczeniach jest tekst? lub Retoryka [w:] tegoż, Interpretacja, retoryka, polityka, red. A. Szahaj, Universitas, wyd. II: Kraków 2008;

2. [historyzm] H. White, Tekst historiograficzny jako artefakt literacki; [w:] tegoż, Poetyka pisarstwa historycznego;

3. [refleksja nad nihilizmem] J. Baudrillard, Precesja symulakrów, [w:] tegoż, Symulakry i symulacja, przeł. S. Królak, Warszawa 2005.

Literatura pomocnicza [zalecana:]

1. K. Rosner, Stanley Fish, czyli pozorny radykalizm konstruktywistycznej teorii interpretacji, "Teksty Drugie" 2005, z. 5;

2. J. Wasiewicz, Nihilizm – w labiryncie znaczeń, [w:] Nihilizm i nowoczesność, red. E. Partyga, M. Januszkiewicz, wstęp E. Partyga, M. Januszkiewicz, M. Werner, Warszawa 2012 ;

Literatura uzupełniająca [zalecana:]

[Romantyczna postać nihilizmu:] M. Saganiak, Rozpacz i walka z nihilizmem. "Fantazja konania" Zygmunta Krasińskiego, [w:] Nihilizm. Studia o literaturze XIX i XX wieku, red. M. Sokołowski, J. Ławski, Białystok 2009, s. 331-356 ;

[Modernistyczna postać nihilizmu:] M. Werner, Wokół nihilizmu. Gombrowicz i Witkacy, Warszawa 2009 ;

13) Krytyka feministyczna, badania gender i queer, kulturalizm, postkolonializm

- C. Owens, Dyskurs Innych: Feministki i postmodernizm, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1996;

- Nancy K. Miller, Arachnologie: kobieta, tekst i krytyka, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006, s. 487-513

- Judith P. Butler, Zapisy na ciele, wywrotowe odgrywanie, [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P. Markowski, Kraków 2006, s. 514-529

- [kulturalizm] P. Bourdieu, Dystynkcja. Wstęp, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006, s. 595-602

- P. Bourdieu, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, Kraków 2001

- Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M.P. Markowski, R. Nycz, Kraków 2006

- [postkolonializm] E. W. Said, Orientalizm. Wprowadzenie, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006; s. 625-649

14 a) Modernizm

- Horkheimer, T. Adorno, Dialektyka oświecenia, Warszawa 2010

- M. Berman, Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu. Marks, modernizm i modernizacja; Baudelaire i modernizm na ulicach [w:] tegoż, "Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu". Rzecz o doświadczaniu nowoczesności, Kraków 2006

- H.R. Jauss, Proces literacki modernizmu od Rousseau do Adorna; Piotr Bukowski, Genealogia "Procesu literackiego modernizmu" [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, wyd. II: Kraków 2004, s. 21-59; 60-70;

- A. Eysteinsson, Awangarda jako/czy modernizm? ; D. Wojda, Projekt krytyczny modernizmu Astradura Eysteinssona [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, wyd. II: Kraków 2004, s. 71-154; 201-226

15) Sytuacja w kulturze współczesnej - postmodernizm (ponowoczesność):

- H. R. Jauss, Modernizm. Niedokończony projekt, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s. 25-46

- J.-F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna, "Literatura na Świecie" 1988, nr 8-9 [lub:] Odpowiedź na pytanie: Co to jest postmodernizm, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s. 47-61

Dodatek:

Analiza i interpretacja dzieła literackiego w różnych ujęciach metodologicznych:

Zbiory analiz:

Liryka polska. Interpretacje, red. J. Prokop, J. Sławiński, Gdańsk 2001

Dramat polski. Interpretacje, red. J. Ciechowicz, Z. Majchrowski, cz. I: Od wieku XVI do Młodej Polski, Gdańsk 2001

Sztuka interpretacji w ostatnim półwieczu, wyb., oprac. H. Markiewicz, współudział T. Walas, Kraków 2011

Teksty pomocnicze:

- F. Jameson, O interpretacji, [w:] Problemy teorii literatury, red. H. Markiewicz, s. 4, Wrocław 1998

- E. D. Hirsh Jr, Rozumienie, interpretacja, krytyka [w:] Znak, styl, konwencja, red. M. Głowiński, Warszawa 1977

- K. Rosner, Hermeneutyczny model obcowania z tekstem literackim [w:] Problemy teorii literatury, red. H. Markiewicz, s. 4, Wrocław 1998

- J. Sławiński, Miejsce interpretacji, Gdańsk 2006 [zawiera 4 bardzo znane szkice tego autora poświęcone interpretacji, pokazujące ewolucję od strukturalizmu do poststrukturalizmu]

- J. Łotman, Wykłady z poetyki strukturalnej [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą, red. H. Markiewicz, t. II, Kraków 1972

- R. Rorty, Dekonstrukcja, Teksty Drugie 1997, nr 3 (45)

Dialektyka Heglowska w praktyce krytycznoliterackiej Zygmunta Krasińskiego

- Z. Krasiński, Kilka słów o Juliuszu Słowackim, [w:] tegoż, Dzieła literackie, red. P. Hertz, t. III, Warszawa 1973

Interpretacja interpretacji:

M. Saganiak, Zygmunta Krasińskiego "Kilka słów o Juliuszu Słowackim" a zagadnienie istoty języka i poezji, [w:] Zygmunt Krasiński. W świetle i cieniu myśli romantycznej, red. Mirosław Strzyżewski, Toruń 2014

Hermeneutyka

- M. Heidegger, Hölderlin i istota poezji, [w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. II, Kraków 1981

Psychoanaliza

- M. Bonaparte, Psychoanalityczna interpretacja opowiadania "Berenice" E. A. Poe, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971

- B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa 1985

- Jean Bellemin-Noel, Jak psychoanalizować sen Swanna?, [w: ] Psychoanaliza i literatura, red. P. Dybel, M. Głowiński, Gdańsk 2001

Marksizm

- G. Lukács, Opowiadanie czy opis?; Realizm krytyczny w społeczeństwie socjalistycznym; Przesłanki własnego świata dzieł sztuki, [w:] Bogusław Jasiński, Lukács, Warszawa 1985

- G. Lukács, Sztuka i prawda obiektywna, [w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986

Fenomenologia

- R. Ingarden, Dwuwymiarowa budowa dzieła sztuki literackiej, [w:] tegoż, Szkice z filozofii literatury, Łódź 1947 [lub w:] Problemy teorii literatury, Wrocław 1987 [analiza Stepów akermańskich A. Mickiewicza; fragmenty analityczne zawierają też książki O dziele literackim, O poznawaniu dzieła literackiego]

Inspiracja fenomenologią

- G. Bachelard, Wyobraźnia poetycka, Warszawa 1975

Formalizm rosyjski

- B. Eichenbaum, Jak jest zrobiony "Płaszcz" Gogola, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971

Strukturalizm

- R. Jakobson, C. Levi-Strauss, "Koty" Baudelaire'a, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971

- J. Sławiński, Zbigniew Herbert, "Tren Fortynbrasa", [w:] Genologia polska. Wybór tekstów, red. E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik. M. Tatara, Warszawa 1983

Semiotyka

- J. Łotman, O znaczeniach we wtórnych systemach modelujących, "Pamiętnik Literacki" 1969, z. 1 [lub w:] Studia z teorii literatury. Archiwum tłumaczeń "Pamiętnika Literackiego", t. II, red. M. Głowińki, H. Markiewicz, Wrocław 1988

- U. Eco, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Warszawa 1973

Bachtinowska filozofia dialogu

- M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, Warszawa 1970 [zwłaszcza rozdz. Polifoniczna powieść Dostojewskiego i jej interpretacja w literaturze krytycznej; Bohater i pozycja autora wobec bohatera w dziele Dostojewskiego; Idea w dziele Dostojewskiego]

- M. Bachtin, Twórczość Franciszka Rabelais'ego,

- M. Saganiak, Walka o Słowo. Odpowiedź Spirydionowi Prawdzickiemu, Acta Universitatis Wratislaviensis, No 3267, Prace Literackie L, Wrocław 2010, s. 51-70 [analiza Słowackiego Odpowiedzi na Psalmy przyszłości Krasińskiego dokonana w duchu Bachtinowskim]

Dekonstrukcja

- Roland Barthes, S/Z, Warszawa 1999

- Roland Barthes, Fragmenty dyskursów miłosnych

- J. Derrida, Przed prawem, [w:] Teorie literatury XX wieku, Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Znak, Kraków 2006 [analiza opowiadania Kafki]

- Paul de Man, Czytanie (Proust), [w:] tegoż, Alegorie czytania, Kraków 2004

Feminizm

- Ciało i tekst. Feminizm w literaturoznawstwie. Antologia szkiców, red. A. Nasiłowska, Warszawa 2001

- Nancy K. Miller, Arachnologie: kobieta, tekst i krytyka, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006

Badania gender i queer

- Judith P. Butler, Zapisy na ciele, wywrotowe odgrywanie, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P. Markowski, Kraków 2006;

- J. Butler, Żądanie Antygony. Rodzina między życiem i śmiercią, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Warszawa 2010 [fragment]

Postkolonializm

- Gayatri Chakravorthy Spivak, Krytyka postkolonialnego rozumu, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006

[analiza Przygód Robinsona Crusoe Daniela Defoe i powieści J. M. Coetzee Foe]

- Michał Kuziak, Słowacki postkolonialny, Bydgoszcz [2011]

- Anna Wieczorkiewicz, Figury podróży. Hesse, Eliade, Jung, Levi-Strauss – w drodze do Indii i z powrotem, Warszawa 2021

Prowadzący zastrzega sobie możliwość dokonana drobnych zmian w programie – po uzgodnieniu z uczestnikami kursu – za względu na kształtowanie się zainteresowań i potrzeb studentów.

FP2_W03

FP2_W07

FP2_W16

FP2_U05

FP2_K01

Cele:

Osiągnięcie przez Studenta dobrej znajomości podstawowych trendów i zagadnień w dziejach teoretycznej refleksji nad literaturą ze szczególnym uwzględnieniem metodologii badań literackich XX wieku. Umiejętność analizy tekstu naukowego z dziedziny literaturoznawstwa pod kątem metodologicznym. Zdolność do refleksji metodologicznej nad własną i cudzą pracą naukową. Umiejętność zaprojektowania własnej pracy badawczej. Nauka twórczego i krytycznego myślenia.

Metody i kryteria oceniania:

Zasady ogólne:

Oceniany jest stopień przygotowania do ćwiczeń, znajomość tekstów źródłowych, znajomość materiału przedstawianego na zajęciach, znajomość lektur obowiązkowych do egzaminu, wiedza o głównych kierunkach w badaniach literackich, umiejętność przedstawienia założeń metodologicznych i charakterystycznych dla danej szkoły poglądów, umiejętność posługiwania się terminologią z zakresu teorii literatury i metodologii. Oceniane są także: umiejętność rozważenia danego problemu metodologicznego na gruncie metod kilku szkół oraz umiejętność formułowania problemów badawczych i znajdywania dla nich odpowiednich kontekstów metodologicznych.

Metoda:

Egzamin na zakończenie roku. Obowiązuje znajomość: 1) treści ćwiczeń oraz wybranych przez prowadzącego lektur; 2) podstawowych omówień i antologii głównych kierunków metodologicznych w kręgu badań euroamerykańskich; 3) wiedza o głównych przedstawicielach wspomnianych kierunków metodologicznych.

Metody weryfikacji efektów kształcenia:

Wiedza - udział w dyskusji, kolokwium pisemne lub ustne, egzamin pisemny lub ustny

Kompetencje społeczne - dyskusja, obserwacja bezpośrednia

Postawy - Obserwacja, dyskusja

Kryteria oceniania:

WIEDZA:

- ocenę niedostateczną otrzymuje student, który nie spełnia kryteriów obowiązujących dla oceny dostatecznej;

- ocenę dostateczną otrzymuje student, który zna podstawową terminologię z zakresu metodologii, potrafi wymienić reprezentatywnych dla danego nurtu badaczy, potrafi zreferować treść opracowań dotyczących wybranej problematyki;

- ocenę dobrą otrzymuje student, który zna terminologię z zakresu metodologii badań literaturoznawczych, potrafi wyjaśnić pojęcia odwołując się do treści opracowań, ma świadomość wagi historycznego następstwa szkół metodologicznych, jest w stanie zreferować historię danej szkoły metodologicznej;

- ocenę bardzo dobrą otrzymuje student, który potrafi krytycznie konfrontować ze sobą poszczególne problemy z zakresu metodologii badań literackich, ma szeroką wiedzę o historii metodologii literaturoznawstwa w XX wieku, ma świadomość ograniczeń (i ich przyczyn) poszczególnych szkół metodologicznych, potrafi opisać związki zachodzące między daną metodologią a kontekstem filozoficznym i kulturowym.

UMIEJĘTNOŚCI:

Ocena 2 (ndst.): brak umiejętności pisemnego (lub ustnego) zreferowania głównych tez rozwijanych w tych tekstach; nieznajomość nazwisk badaczy, historyków i teoretyków literatury, i ich prac; nieumiejętność zredagowania sprawdzianu pisemnego poprawnego pod względem merytorycznym, ortograficznym (3 lub więcej błędów ortograficznych), stylistycznym i interpunkcyjnym.

Ocena 3 (dost.): słaba znajomość podanej literatury przedmiotu; referowanie tekstów w miarę poprawne, ale bez głębszego ich zrozumienia; względna poprawność ortograficzna (dopuszcza się 2 błędy ortograficzne), stylistyczna i interpunkcyjna w pracach pisemnych.

Ocena 4 (db.): umiejętność poprawnej lektury tekstów teoretycznych; rozumienie treści przekazywanych podczas ćwiczeń z możliwością ew. dyskusji o omawianych problemach; poprawność ortograficzna (dopuszcza się 1 błąd ortograficzny), stylistyczna i interpunkcyjna w pracach pisemnych.

Ocena 5 (bdb.): samodzielna i krytyczna lektura tekstów teoretycznych, ew. umiejętność krytycznej oceny tez stawianych przez autorów; pełna poprawność ortograficzna, stylistyczna i interpunkcyjna w pracach pisemnych; samodzielność w ujęciu tematów, dyskusja czy polemika z przedkładanymi problemami.

Kompetencje:

Znajomość podanych lektur teoretycznych.

Umiejętność posłużenia się tezami teoretycznymi w analizie i interpretacji utworów literackich.

Poprawna analiza i interpretacja utworów literackich w aspekcie kategorii, którymi posługuje się teoria literatury.

Na zaliczenie końcowe składają się:

- znajomość prac teoretycznych i dzieł literackich przewidzianych na dane zajęcia; należy uwzględnić możliwość sprawdzianów pisemnych z lektur.