Teologia polityczna w XX wieku

podstawowy

KU1_W04

KU1_U06

KU1_K03

Przedmiotem zajęć są dzieje dwudziestowiecznej teologii politycznej. W tym semestrze skupimy się na temacie „nacjonalizm jako problem teologiczny”. Przewodnikami po tym zagadnieniu są dwaj współcześni badacze teologii politycznej: Erik Peterson i Joseph Ratzinger. W związku z tym, że obaj autorzy kwestię nacjonalizmu łączą z teologicznym problemem aniołów narodów, konwersatorium można określić również jako dwudziestowieczną refleksję nad angelologią polityczną.

W dziejach chrześcijańskiej teologii pozytywna ocena Cesarstwa Rzymskiego wiązała się przede wszystkim z faktem, że jawiło się ono jako instytucja przynosząca pokój przez to, że neutralizuje problem narodowy.

Jak podkreśla św. Łukasz Ewangelista, Chrystus przyszedł na świat za panowania cesarza Augusta – cesarza pokoju. Chrystus urodził się świecie, w którym panował "Pax Romana".

Owa zdolność Imperium Romanum do zaprowadzenia pokoju sprawiła, że w Cesarstwie Rzymskim upatrywano wręcz imperium mesjańskiego urzeczywistniające biblijne przepowiednie.

"Pax Romana" był możliwy, gdyż Rzym przezwyciężył problem narodów i nacjonalizmu. Wojny zostały wyeliminowane, bo narody zostały zjednoczone w jednym uniwersalnym państwie.

Jednak również chrześcijański Kościół głosi orędzie o przezwyciężeniu narodów: zjednoczeniu wszystkich ochrzczonych w ciele Chrystusa.

Misja Chrystusa i misja cesarstwa spotykają się w tym punkcie.

Nowożytne państwo narodowe powstało w opozycji zarówno do idei cesarstwa, jak i do religii chrześcijańskiej. W państwie tym z całą mocą powrócił problem narodów i nacjonalizmu.

Problem ten stał się szczególnie palący w XX wieku. Nie jest zatem zaskoczeniem, że interesował niemieckich teologów. W 1951 roku kwestię nacjonalizmu we wczesnym chrześcijaństwie omówił Erik Peterson. Dwadzieścia lat później do tego samego tematu powrócił Joseph Ratzinger w wykładach „Jedność narodów. Wizja ojców Kościoła”.

Jakie jest zatem chrześcijańskie stanowisko wobec zagadnienia narodu i nacjonalizmu?

Wszystkie omawiane teksty wysyłane są drogą mailową oraz zamieszczane na platformie Moodle.

1/ Teksty podstawowe

E. Peterson, Cesarz August w ocenie starożytnego chrześcijaństwa. Przyczynek do dziejów teologii politycznej, tłum. P. Napiwodzki, 44. Magazyn Apokaliptyczny, 7/ 2013, s. 87-101.

E. Peterson, Problem nacjonalizmu we wczesnym chrześcijaństwie, tłum. T. Myśków, 44. Magazyn Apokaliptyczny, 6 (2013), s. 99-113.

J. Ratzinger, Jedność narodów. Wizja ojców Kościoła, tłum. W. Szymona, [w:] Lud i dom Boży w nauce św. Augustyna o Kościele, Opera omnia t. I, Lublin 2014. s. 519-567.

G. Geréby, Aniołowie narodów. Czy możliwe jest chrześcijaństwo narodowe?, „44. Magazyn Apokaliptyczny” 2013, nr 6 , s. 129–162.

E. Peterson, Chrystus jako imperator, tłum. T. Myśków, 44. Magazyn Apokaliptyczny”, 4 (2012) s. 11-21.

J. Daniélou, Aniołowie i ich misja, tłum. K. Kubaszczyk, Warszawa 2006.

E. Peterson, Polityka i teologia. Dziewiętnastowieczne liberalne państwo narodowe a teologia, 44. Magazyn Apokaliptyczny 4/ 2012, s. 34-43.

E. Peterson, Księga aniołów. Status i znaczenie świętych aniołów w liturgii, tłum. A. Głos Christianitas 53 - 54 / 2013, s. 200-215. 55/ 2014, s. 97-120; 56 - 57 / 2014, s. 102-112.

E. Peterson, Królewskie kapłaństwo Chrystusa, tłum. T.M. Myśków, 44. Magazyn Apokaliptyczny, 4/2012, s. 22-33.

E. Peterson, Monoteizm jako problem polityczny, tłum. J. Duraj, ResPublica Nowa, zima 2012, s. 39-61.

A Plesu, O aniołach, T. Komowski, Kraków 2010.

E. Renan „Co to jest naród?”, tłum. G. Majcher, Warszawa 2018.

C. Schmitt, Teologia polityczna 2. Legenda o wykluczeniu wszelkiej politycznej teologii, tłum. B. Baran, Warszawa 2014.

Literatura uzupełniająca:

M. Bakunin, Bóg i państwo, Poznań 2012.

J. Bartyzel, „Nie-polityczna teologia” Erika Petersona w: Chrześcijaństwo i Europa wobec sekularyzacji. Religia w niemieckiej myśli politycznej XX wieku, red. A. Wielomski − Ł. Święcicki, Warszawa 2018, s. 93-113.

W. Böckenförde, Teoria polityki a teologia polityczna. Uwagi na temat ich wzajemnego stosunku, tłum. M. Kurkowska, Teologia Polityczna, 3 (2005-2006), s. 301-309.

Y. Congar, Starożytny monoteizm polityczny i Bóg trójjedyny, 44. Magazyn Apokaliptyczny, 7 (2013), s. 145-155.

G. Essen, Monoteizm etyczny a ludzka wolność: punkty styczne teologii z pluralizmem ery nowożytnej tłum. M. Wiertlewska, Poznańskie Studia Teologiczne, 16 (2004), s. 87-102.

H. Kelsen, Bóg i państwo, tłum. M. Małecka, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, 59 (2014), s. 353-373.

R. Mehring, Nemo contra theologum nisi theologus ipse. Odpowiedź Carla Schmitta udzielona Erikowi Petersonowi, tłum. K. Marulewska, „44. Magazyn Apokaliptyczny” 7 (2013), s. 114-132.

H. Meier, Czym jest teologia polityczna? Wstępne uwagi na temat kontrowersyjnego pojęcia, tłum. M. Kurkowska, „Teologia Polityczna” 1(2003-2004), s. 177-184.

M. Nicoletti, Nowe spojrzenie na polemikę: Erik Peterson – Carl Schmitt, tłum. T. Myśków, K. Marulewska, „44. Magazyn Apokaliptyczny” 4 (2012), s. 44-72.

B. Nichtweiss, Apokaliptyczne teorie konstytucji. Carl Schmitt w kontekście teologii Erika Petersona, tłum. K. Marulewska, „44. Magazyn Apokaliptyczny” 5 (2012), s. 179-216.

Denis Sureau, Teologie polityczne XX wieku, „Christianitas”, nr 45-46/2011, s. 111-140.

M. Scattola, Teologia polityczna, tłum. P. Borowski, Warszawa 2007.

C. Schmitt, Teologia polityczna. Cztery rozdziały poświęcone nauce o suwerenności, tłum. M. Cichocki, w: Teologia polityczna i inne pisma, Kraków 2000, s. 33-83].

J. Woźniak, Ontologia trynitarna i polityka. Uwagi na marginesie debaty Erika Petersona i Carla Schmitta o politycznej teologii, w: Rozwój dogmatu trynitarnego. Perspektywa historiozbawcza, red. A. Baron, Kraków 2015, s. 301-318.

Wiedza:

- uczestnicy zapoznają się z teologicznymi koncepcjami narodu i nacjonalizmu

- uczestnicy zapoznają się z najważniejszymi tekstami Erika Petersona i Josepha Ratzingera referującymi wczesnochrześcijańską dyskusję na temat narodu i nacjonalizmu.

Umiejętności:

- uczestnicy znają podstawową terminologię oraz główne koncepcje związane z tym tematem

- znają i umieją analizować podstawowe teksty związane z tym tematem

- rozumieją podstawowe problemy związane z tym tematem

Kompetencje:

– umiejętność rozumienia i analizy tekstów oraz dyskusji.

Opis ECTS:

udział w konwersatorium 30 godz.

przygotowanie do konwersatorium 55 godz.

przygotowanie do kolokwium 40 godz.

razem 125 godz. = 5 ECTS

Zajęcia mają charakter wykładu konwersatoryjnego powiązanego z bezpośrednią aktywnością studentów.

Zajęcia prowadzone są online (platforma MS Teams).

Warunkiem zaliczenia konwersatorium jest napisanie eseju (min. 5 stron znormalizowanego maszynopisu) na temat jednego z omawianych na konwersatorium tematów.