Współczesne koncepcje kultury i badań kulturowych

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

obowiązkowy

nie dotyczy

Cele przedmiotu: Celem zajęć jest zapoznanie studiujących z różnymi kierunkami badań nad kulturą i różnorodnością podejmowanej i rozwijanej w nich tematyki, problematyki i metodologii. Ma ono uczyć umiejętności wypełniania głównych zadań kulturoznawczych: 1. ujmowania i interpretowania wspólnot kulturowych 2. określania tożsamości jednostek wspólnotowych w ich aspektach lokalnym i narodowym, a wreszcie 3. określania, badania, interpretowania i współtworzenia tożsamości środowiskowych, regionalnych, dyscyplinarnych.

Wymagania wstępne: Znajomość znaczenia terminu „kultura” (i jego współwystępowania z terminem „cywilizacja”) w różnych obszarach językowych i na różnych etapach historii pojęcia kultury. Znajomość najistotniejszych dla tradycji badań ujęć teoretycznych oraz głównych stanowisk w badaniach nad kulturą w XX w.

W trakcie zajęć przedstawione zostaną najważniejsze kierunki we współczesnych badaniach nad kulturą. Pierwszy z nich to antropologia interpretatywna, stanowiąca znamienną dla swych czasów fuzję postępowania hermeneutyki filozoficznej z szeroko w I. połowie XX w. rozwiniętą antropologią. Drugi kompleks badań to krytyka tekstów kultury z punktu widzenia ich społecznej funkcji, reprezentowana m.in. przez Szkołę Frankfurcką i semiologię francuską. W trzecim kompleksie omawiane będą problemy związku płci i kultury. Czwarty blok spotkań dotyczyć będzie generalnej dla nauki problematyki kulturowej kontekstualności teorii oraz pluralizmu ujęć sensu i wartości: analizowane będą przykłady krytyki i interpretacji kultury w ostatnich dekadach. Piąty blok tematyczny omawiać będzie koncepcje związane z określaniem tożsamości narodowej w świetle myślicieli postkolonializmu, przy wprowadzeniu koncepcji „wspólnot wyobrażonych” Benedicta Andersena. Na końcu przedstawione będą warsztaty konkretnych prac nad rekonstrukcją tożsamości środowiskowych (wieś, miasto, dzielnice) i regionalnych.

1. Interpretatywna teoria kultury

2. Przykłady stosowania interpretatywnej teorii kultury

3. Krytyka kultury – szkoła frankfurcka

4. Teorie semiologiczne – Roland Barthes

5. Socjologia krytyczna – Pierre Bourdieu

6. Feminizm & Gender Studies

7. Geopoetyka

8. Poststrukturalizm

9. Dekonstrukcja - Derrida

10. Postkolonializm

11. „Wspólnoty wyobrażone” – krytyka koncepcji narodu

12,13,14

Omówienie tekstów z czasopism: „Borussia”, „Konteksty”, „Krasnogruda”, teksty zostaną podane później.

15 Podsumowanie kursu ewaluacja końcowa studentów

1. Interpretatywna teoria kultury

Clifford Geertz, „Opis gęsty: w poszukiwaniu interpretatywnej teorii kultury”, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. M.M. Piechaczek, Kraków 2005, 17-47.

2. Przykład stosowania interpretatywnej teorii kultury

Clifford Geertz, „’Z punktu widzenia tubylca.’ O naturze antropologicznego rozumienia”, Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, tłum. D. Wolska, Kraków 2005, 63-77

fragment wprowadzenia Grażyny Kubicy do Dzienników Malinowskiego (26-35).

3. Krytyka kultury – szkoła frankfurcka

Theodor W. Adorno, Max Horkheimer, „Przemysł kulturalny. Oświecenie jako masowe oszustwo”, Dialektyka Oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa 2010, 123-168.

4. Teorie semiologiczne – Roland Barthes

Roland Barthes, Mitologie, tłum. A. Dziadek, Warszawa 2000 [Rozdział teoretyczny „Mity dzisiaj” i parę przykładowych omówień współczesnych mitów].

5. Socjologia krytyczna – Pierre Bourdieu

Pierre Bourdieu, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Warszawa 2006, wstęp 9-16, fragmenty pierwszego rozdziału – 19-83.

6. Feminizm

Anna Łebkowska, „Gender ”, w: Kulturowa teoria literatury, pod red. M.P. Markowskiego i R. Nycza, Kraków 2006, 367-407.

Agnieszka Graff „Człowiek, mężczyzna po prostu – i inne istoty obdarzone płcią”, w: idem, Świat bez kobiet, 33-58.

7. Geopoetyka

Elżbieta Rybicka, „Geopoetyka. O mieście, przestrzeni i miejscu we współczesnych teoriach i praktykach kulturowych”, w: Kulturowa teoria literatury, pod red. M.P. Markowskiego i R. Nycza, Kraków 2006, 471-490.

8. Poststrukturalizm

Anna Burzyńska, „X. Poststrukturalizm”, w: Teorie literatury XX wieku, pod red. A. Burzyńskiej i M.P. Markowskiego, 305-351.

Michel Foucault „Oryginalność a regularność”, w: idem, Archeologia wiedzy, Warszawa 1977, 174-183

9. Dekonstrukcja - Derrida

Ryszard Nycz, „Dekonstrukcjonizm w teorii literatury”, w: idem, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze.

M. P. Markowski, „Anatomia dekonstrukcji”, w: Teorie literatury XX wieku, pod red. A. Burzyńskiej i M.P. Markowskiego, 363-366.

10. Postkolonializm

Dorota Kołodziejczyk, „Postkolonialny zamach stanu w literaturze”, nr 01-02/2008 (438-439), LnŚ, s. 241-257.

11. „Wspólnoty wyobrażone” – krytyka koncepcji narodu

Benedict Anderson, roz.3 „Źródła świadomości narodowej”, w: idem, Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, tłum. Stefan Amsterdamski, wyd. Znak, Kraków 1997, s. 48-58;

Homi Bhabha, „DyssemiNacja. Czas, narracja i marginesy współczesnego narodu”, przeł. Tomasz Dobrogoszcz, LnŚ, nr 01-02/2008 (438-439), s. 196-240. Bohdan Cywiński, Dzieje Narodów Europy Wschodniej. Szańce kultur, Editions Spotkania, Białorusini, s.174-237. Ewentualnie do wyboru dział Litwini lub Ukraińcy.

12. Omówienie tekstów z czasopism: „Borussia”, „Konteksty”, „Krasnogruda”, teksty zostaną podane później.

Zaliczony pierwszy rok studiów

E-Learning (pełny kurs)

Udział w konwersatorium 30

Praca własna Studenta 30

Przygotowanie do egzaminu 30

90:30=3 pkt. ETCS

obowiązkowy

nie dotyczy

Cele przedmiotu: Celem zajęć jest zapoznanie studiujących z różnymi kierunkami badań nad kulturą i różnorodnością podejmowanej i rozwijanej w nich tematyki, problematyki i metodologii. Ma ono uczyć umiejętności wypełniania głównych zadań kulturoznawczych: 1. ujmowania i interpretowania wspólnot kulturowych 2. określania tożsamości jednostek wspólnotowych w ich aspektach lokalnym i narodowym, a wreszcie 3. określania, badania, interpretowania i współtworzenia tożsamości środowiskowych, regionalnych, dyscyplinarnych.

Wymagania wstępne: Znajomość znaczenia terminu „kultura” (i jego współwystępowania z terminem „cywilizacja”) w różnych obszarach językowych i na różnych etapach historii pojęcia kultury. Znajomość najistotniejszych dla tradycji badań ujęć teoretycznych oraz głównych stanowisk w badaniach nad kulturą w XX w.

W trakcie zajęć przedstawione zostaną najważniejsze kierunki we współczesnych badaniach nad kulturą. Pierwszy z nich to antropologia interpretatywna, stanowiąca znamienną dla swych czasów fuzję postępowania hermeneutyki filozoficznej z szeroko w I. połowie XX w. rozwiniętą antropologią. Drugi kompleks badań to krytyka tekstów kultury z punktu widzenia ich społecznej funkcji, reprezentowana m.in. przez Szkołę Frankfurcką i semiologię francuską. W trzecim kompleksie omawiane będą problemy związku płci i kultury. Czwarty blok spotkań dotyczyć będzie generalnej dla nauki problematyki kulturowej kontekstualności teorii oraz pluralizmu ujęć sensu i wartości: analizowane będą przykłady krytyki i interpretacji kultury w ostatnich dekadach. Piąty blok tematyczny omawiać będzie koncepcje związane z określaniem tożsamości narodowej w świetle myślicieli postkolonializmu, przy wprowadzeniu koncepcji „wspólnot wyobrażonych” Benedicta Andersena. Na końcu przedstawione będą warsztaty konkretnych prac nad rekonstrukcją tożsamości środowiskowych (wieś, miasto, dzielnice) i regionalnych.

1. Interpretatywna teoria kultury

2. Przykłady stosowania interpretatywnej teorii kultury

3. Krytyka kultury – szkoła frankfurcka

4. Teorie semiologiczne – Roland Barthes

5. Socjologia krytyczna – Pierre Bourdieu

6. Feminizm & Gender Studies

7. Geopoetyka

8. Poststrukturalizm

9. Dekonstrukcja - Derrida

10. Postkolonializm

11. „Wspólnoty wyobrażone” – krytyka koncepcji narodu

12,13,14

Omówienie tekstów z czasopism: „Borussia”, „Konteksty”, „Krasnogruda”, teksty zostaną podane później.

15 Podsumowanie kursu ewaluacja końcowa studentów

1. Interpretatywna teoria kultury

Clifford Geertz, „Opis gęsty: w poszukiwaniu interpretatywnej teorii kultury”, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, tłum. M.M. Piechaczek, Kraków 2005, 17-47.

2. Przykład stosowania interpretatywnej teorii kultury

Clifford Geertz, „’Z punktu widzenia tubylca.’ O naturze antropologicznego rozumienia”, Wiedza lokalna. Dalsze eseje z zakresu antropologii interpretatywnej, tłum. D. Wolska, Kraków 2005, 63-77

fragment wprowadzenia Grażyny Kubicy do Dzienników Malinowskiego (26-35).

3. Krytyka kultury – szkoła frankfurcka

Theodor W. Adorno, Max Horkheimer, „Przemysł kulturalny. Oświecenie jako masowe oszustwo”, Dialektyka Oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, Warszawa 2010, 123-168.

4. Teorie semiologiczne – Roland Barthes

Roland Barthes, Mitologie, tłum. A. Dziadek, Warszawa 2000 [Rozdział teoretyczny „Mity dzisiaj” i parę przykładowych omówień współczesnych mitów].

5. Socjologia krytyczna – Pierre Bourdieu

Pierre Bourdieu, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tłum. P. Biłos, Warszawa 2006, wstęp 9-16, fragmenty pierwszego rozdziału – 19-83.

6. Feminizm

Anna Łebkowska, „Gender ”, w: Kulturowa teoria literatury, pod red. M.P. Markowskiego i R. Nycza, Kraków 2006, 367-407.

Agnieszka Graff „Człowiek, mężczyzna po prostu – i inne istoty obdarzone płcią”, w: idem, Świat bez kobiet, 33-58.

7. Geopoetyka

Elżbieta Rybicka, „Geopoetyka. O mieście, przestrzeni i miejscu we współczesnych teoriach i praktykach kulturowych”, w: Kulturowa teoria literatury, pod red. M.P. Markowskiego i R. Nycza, Kraków 2006, 471-490.

8. Poststrukturalizm

Anna Burzyńska, „X. Poststrukturalizm”, w: Teorie literatury XX wieku, pod red. A. Burzyńskiej i M.P. Markowskiego, 305-351.

Michel Foucault „Oryginalność a regularność”, w: idem, Archeologia wiedzy, Warszawa 1977, 174-183

9. Dekonstrukcja - Derrida

Ryszard Nycz, „Dekonstrukcjonizm w teorii literatury”, w: idem, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze.

M. P. Markowski, „Anatomia dekonstrukcji”, w: Teorie literatury XX wieku, pod red. A. Burzyńskiej i M.P. Markowskiego, 363-366.

10. Postkolonializm

Dorota Kołodziejczyk, „Postkolonialny zamach stanu w literaturze”, nr 01-02/2008 (438-439), LnŚ, s. 241-257.

11. „Wspólnoty wyobrażone” – krytyka koncepcji narodu

Benedict Anderson, roz.3 „Źródła świadomości narodowej”, w: idem, Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, tłum. Stefan Amsterdamski, wyd. Znak, Kraków 1997, s. 48-58;

Homi Bhabha, „DyssemiNacja. Czas, narracja i marginesy współczesnego narodu”, przeł. Tomasz Dobrogoszcz, LnŚ, nr 01-02/2008 (438-439), s. 196-240.

Bohdan Cywiński, Dzieje Narodów Europy Wschodniej. Szańce kultur, Editions Spotkania, Białorusini, s.174-237. Ewentualnie do wyboru dział Litwini lub Ukraińcy.

12. Omówienie tekstów z czasopism: „Borussia”, „Konteksty”, „Krasnogruda”, teksty zostaną podane później.

Udział w konwersatorium 30

Praca własna Studenta 30

Przygotowanie do egzaminu 30

90:30=3 pkt. ETCS

obowiązkowy

nie dotyczy