Historia filozofii

nauki o kulturze i religii

podstawowy

KU1_W02

KU1_U05

KU1_K01

Brak wymagań wstępnych

Dzieje filozofii zaczynają się w Grecji, a konkretnie w koloniach greckich w Azji Mniejszej (Milet, Efez) w VI wieku przed Chrystusem. Cezurą w dziejach filozofii starożytnej stanowiła postać Sokratesa (zm. 399 przed Chr.), który zainicjował okres wielkiego rozkwitu myśli filozoficznej w Atenach. Od tego momentu Ateny stały się stolicą mądrości filozoficznej. Swoje szkoły założyli tam Platon (Akademia), Arystoteles (Liceum), Epikur i Zenon (szkoła stoicka).

W okresie rzymskim wielkim ośrodkiem filozoficznym stała się również Aleksandria, gdzie narodziła się najważniejsza szkoła filozoficzna późnej starożytności – neoplatonizm, syntetyzująca główne wątki myśli Platona, Arystotelesa i stoicyzmu.

Choć spotkanie filozofii greckiej z objawieniem chrześcijańskim wywołało potężny wstrząs myślowy, który zmusił filozofię do istotnych modyfikacji, to neoplatonizm pozostał filozofią uznawaną za najbliższą chrześcijaństwu. Upraszczając można powiedzieć, że neoplatonizm chrześcijański dominował w filozofii aż do XVII wieku, czyli do Kartezjusza.

Rene Descartes marzył o nowym początku w filozofii. Chciał stworzyć filozofię, która odznaczałaby się pewnością. Pewności tej poszukiwał nie w świecie zewnętrznym (jak to miało miejsce w starożytności), ani na Bogu (jak czyniono w średniowieczu), ale w samym sobie: w człowieku, w jego myśleniu - „myślę, więc jestem” głosiła najsłynniejsza sentencja francuskiego filozofa.

Najznakomitszym kontynuatorem Kartezjusza był Immanuel Kant, zarazem wielki wyraziciel ideałów oświecenia; filozof wzywający do autonomii podmiotu, do tego by odważyć się myśleć („Sapere aude!) samodzielnie, tj. używać rozumu bez obcego kierownictwa.

Syntezą wielkiej tradycji idealistycznej filozofii był Hegel. Był on zarazem wielkim filozofem kultury. Datę jego śmierci – rok 1831 – uznaje się za koniec filozofii nowożytnej.

Filozofia współczesna albo kontynuuje dokonania Hegla (prawica i lewica heglowska) lub tworzy filozofię w opozycji do niego: Kierkegaard, Schopenhauer, Nietzsche. Na tych trzech myślicielach kończy się nasza peregrynacja po dziejach filozofii.

Student ma wiedzę w zakresie głównych kierunków myśli filozoficznej w epoce starożytnej, średniowiecznej i nowożytnej.

Na ocenę dostateczną: podstawowa znajomość omówionych koncepcji. Na ocenę dobrą i bardzo dobrą: znajomość omówionych koncepcji filozoficznych oraz ich ewolucji, a także wzajemnych związków i zależności.

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

obowiązkowy

nie dotyczy

Wykład ma na celu zapoznanie z głównymi kierunkami liczącej ponad dwa i pół tysiąca lat tradycji filozoficznej, obejmującej filozofię starożytną, średniowieczną, nowożytną i współczesną. Pierwszy semestr poświęcony zostanie filozofii starożytnej i średniowiecznej, w drugim omówione zostaną filozofia nowożytna i współczesna.

Dzieje filozofii zaczęły się w Grecji, a konkretnie w koloniach greckich w Azji Mniejszej (Milet, Efez) w VI wieku przed Chrystusem. Cezurą w dziejach filozofii starożytnej stanowiła postać Sokratesa (zm. 399 przed Chr.), który zainicjował okres wielkiego rozkwitu myśli filozoficznej w Atenach. Od tego momentu Ateny stały się stolicą mądrości filozoficznej. Swoje szkoły założyli tam Platon (Akademia), Arystoteles (Liceum), Epikur i Zenon (szkoła stoicka).

W okresie rzymskim wielkim ośrodkiem filozoficznym stała się również Aleksandria, gdzie narodziła się najważniejsza szkoła filozoficzna późnej starożytności – neoplatonizm, syntetyzująca główne wątki myśli Platona, Arystotelesa i stoicyzmu.

Choć spotkanie filozofii greckiej z objawieniem chrześcijańskim wywołało potężny wstrząs myślowy, który zmusił filozofię do istotnych modyfikacji, to neoplatonizm pozostał filozofią uznawaną za najbliższą chrześcijaństwu. Upraszczając można powiedzieć, że neoplatonizm chrześcijański dominował w filozofii aż do XVII wieku, czyli do Kartezjusza.

Rene Descartes marzył o nowym początku w filozofii. Chciał stworzyć filozofię, która odznaczałaby się pewnością. Pewności tej poszukiwał nie w świecie zewnętrznym (jak to miało miejsce w starożytności), ani na Bogu (jak czyniono w średniowieczu), ale w samym sobie: w człowieku, w jego myśleniu - „myślę, więc jestem” głosiła najsłynniejsza sentencja francuskiego filozofa.

Najznakomitszym kontynuatorem Kartezjusza był Immanuel Kant, zarazem wielki wyraziciel ideałów oświecenia; filozof wzywający do autonomii podmiotu, do tego by odważyć się myśleć („Sapere aude!) samodzielnie, tj. używać rozumu bez obcego kierownictwa.

Syntezą wielkiej tradycji idealistycznej filozofii był Hegel. Był on zarazem wielkim filozofem kultury. Datę jego śmierci – rok 1831 – uznaje się za koniec filozofii nowożytnej.

Filozofia współczesna albo kontynuuje dokonania Hegla (prawica i lewica heglowska) lub tworzy filozofię w opozycji do niego: Kierkegaard, Schopenhauer, Nietzsche. Na tych trzech myślicielach kończy się nasza peregrynacja po dziejach filozofii.

a/ Filozofia starożytna

G. Colli, Narodziny filozofii, tłum. S. Kasprzysiak, Warszawa-Kraków 1991.

J.P. Vernant, Źródła myśli greckiej, tłum. J. Szacki, Warszawa 1969.

Kirk, Raven, Schofield, Filozofia przedsokratejska, J. Lang, Warszawa 1999.

P. Hadot, Czym jest filozofia starożytna, tłum. P. Domański, Warszawa 2000.

G. Reale, Historia filozofii starożytnej, tłum. E. I.Zieliński, Lublin 1993 – 2002.

P. Hadot, Plotyn albo prostota spojrzenia, tłum. P.Bobowska, Kęty 2002.

b/ Filozofia i chrześcijaństwo

H. Jonas, Religia gnozy, tłum. M. Klimowicz, Kraków 1994.

W. Jaeger, Wczesne chrześcijaństwo i grecka paideia, tłum. K. Bielawski, Bydgoszcz 1997..

A.H. Amstrong, R.A.Marcus, Wiara chrześcijańska a filozofia grecka, H. Bednarek, Warszawa 1994.

c/ Filozofia średniowieczna

E. Gilson, Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich, tłum. S. Zalewski, Warszawa 1987.

Ph. Bohner, E. Gilson, Historia filozofii chrześcijańskiej, tłum. S. Stomma, Warszawa 1962.

F. van Steenberghen, Filozofia XIII wieku, tłum. E.I. Zieliński, Lublin 2005.

d/ Filozofia nowożytna i współczesna

R.H. Popkin (red.) Historia filozofii zachodniej, Poznań 2003.

K. Löwith, Od Hegla do Nietzschego. Rewolucyjny przełom w myśli XIX wieku, tłum. S. Gromadzki, Warszawa 2001.

O. Höffe, Mała historia filozofii, tłum. J. Sidorek, Warszawa 2004.

Brak wymagań wstępnych

E-Learning

obowiązkowy

nie dotyczy

E-Learning (pełny kurs)

15 godzin uczestnictwo w zajęciach

15 godzin przygotowanie do zajęć

1 punkty ECTS

obowiązkowy

nie dotyczy