Archeologia okresu lateńskiego i okresu wpływów rzymskich na ziemiach Polski i Europy barbarzyńskiej

podstawowy

Wiedza:

AR1_W01, AR2_W02, AR2_W03, AR2_W04, AR2_W05, AR1_W06, AR1_W08, AR1_W10, AR1_W13,

Umiejętności:

AR1_U02, AR1_U03, AR1_U04, AR1_U06,

Kompetencje społeczne:

AR1_K01,

Wykład dotyczy pradziejów Europy w okresie lateńskim. Omówione zostaną poszczególne kultury archeologiczne, a także chronologia i typologia najważniejszych typów zabytków (zwłaszcza przewodnich wyznaczników chronologicznych, np. fibul). Jednakże wykład nie będzie li tylko suchym omówieniem zapisu archeologicznego: przywoływane często rozmaite analogie etnograficzne z innych rzeczywistości kulturowych posłużą lepszemu opisaniu natury procesów akulturacyjnych i sposobów oddziaływania prądów cywilizacyjnych, zmieniających oblicze społeczeństw pradziejowych. Wprowadzone zostaną też elementy krytyki źródeł pisanych. Omówiona zostanie także specyfika kontaktów świata śródziemnomorskiego z Europą "barbarzyńców".

Kultura łużycka i kultura pomorska, schyłek okresu halsztackiego w Europie.

Osadnictwo celtyckie. Forty celtyckie w Brytanii.

Scytowie, ich kultura i sztuka.

Sarmaci, kultura susłowska, państwo bosporańskie.

Kultura Traków. Aneksja Tracji

Podstawy chronologii okresu przedrzymskiego i okresu wpływów rzymskich w Polsce.

Okres lateński w Europie. Ekspansja celtycka w Europie i Azji Mniejszej.

Kultura lateńska na ziemiach polskich.

Kultura jastorfska. Wędrówka Bastarnów.

Kultura przeworska. Geneza, charakterystyka.

Kultura oksywska. Geneza, charakterystyka.

Wydarzenia na terenie imperium rzymskiego: Wędrówka Cymbrów, Ambronów i Teutonów, podbój Galii i Brytanii przez Cezara,

Arminiusz i Marbod, klęska w lesie Teutoburskim w świetle źródeł archeologicznych i pisanych.

Analogie: Indianie prerii i klęska pod Little Bighorn

Kultura wielbarska. Geneza, charakterystyka.

Groby książęce okresu rzymskiego

okres wędrówek ludów

Hunowie na ziemiach Polski

ektura obowiązkowa:

Kaczanowski, P., Kozłowski, J.K., Najdawniejsze dzieje ziem polskich (do VII w.), Wielka historia Polski, t. 1. Kraków1998

Kokowski, A, Starożytna Polska. Warszawa 2005

Kolendo, J., Źródła greckie i łacińskie do najstarszych dziejów ziem Polski (wybór). Warszawa 1995

Gąssowski, J., Kultura pradziejowa na ziemiach Polski. Warszawa 1985

Grane T., The Roman Empire and Southern Scandinavia - a Northern Connection!, Copenhagen 2007.

Strzelczyk, J., Odkrywanie Europy. Wrocław 1970

Pozycje dodatkowe:

Chronologia:

Eggers, H.-J., Zur absoluten Chronologie der römischen Kaiserzeit im freien Germanien, "Jahrbuch des Römisch-Germanischen Zentralmuseums Mainz", t. 2, 1955, s. 196-244

Kolendo, J., Świat antyczny i barbarzyńcy. Teksty, zabytki, refleksja nad przeszłością, t. 1. Warszawa 1998

Godłowski, K., Chronologia okresu późnorzymskiego i wczesnego okresu wędrówek ludów w Polsce północno-wschodniej, "Rocznik Białostocki", t. 12, 1974, s. 8 - 110

Godłowski, K., Przemiany kulturowe i osadnicze w południowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim. Wrocław 1985

Godłowski, K. i R. Madyda-Legutko (red.), Probleme der relativen und absoluten Chronologie ab Latenezeit bis zum Frühmittelalter. Kraków 1992

Literatura uzupełniająca, w szczególności dotycząca Limesu rzymskiego, historii kontaktów „barbaricum" europejskiego ze światem śródziemnomorskim, etc.:

Bojkov, V. The Saved Treasures of Ancient Thrace. Vassil Bojkov Collection, Moscow 2009

Breeze, D. J., Dobson, B., Hadrian's Wall, London 1987

Brzeziński, R., M., Mielczarek, M., The Sarmatians 600 BC - AD 450. Oxford 2002.

Cernenko, E.V., Gorelik, M.V., The Scythians 700-300 BC, London 1983

Conczewa, M. Sztuka ziemi trackiej, Warszawa 1979

Danow, Ch. Trakowie, Warszawa 1987

Derks, T., Gods, Temples and Ritual Practices. The Transformations of Religious Ideas and Values in Roman Gaul, Amsterdam 1998.

Fuchs, K. [Red.], Die Alamannen, Stuttgart 1997

Hildinger, E., Warriors of The Steppe, A military History of Central Asia 500 B.C. to 1700 A.D., Cambridge 1997.

Hook, R., Warriors at the Little Bighorn 1876, Oxford 2004

Hook, J. The American Plains Indians, Oxford 1985

Houlder, C.H., Brecknock (Brycheiniog), The Prehistoric and Roman Monuments, The Royal Commission on Ancient and Historical Monuments in Wales 1986.

Ilkjaer, J., Illerup Ådal, Warszawa 2007

Johnson, M., Tribes of the Iroquois Confederacy, Oxford 2003

Kokowski, A, Goci. Warszawa 2007

Kokowski, A [red.] Wandalowie - Strażnicy Bursztynowego Szlaku, Katalog Wystawy, Praca zbiorowa, Lublin - Warszawa 2004

Kontny, B., Wojna oczami archeologa. Uwagi na temat sposobów walki ludności kultury przeworskiej w okresie wpływów rzymskich w świetle źródeł archeologicznych, Światowit III (XLIV) Fasc. B, 2001, 91-118.

Konstam, A. The forts of Celtic Britain, Oxford 2006

Kolendo, J.,Okulicz, J., Europa od V wieku p.n.e. do V wieku n.e., [w:] S. K. Kozłowski, Kultury i ludy dawnej Europy, Warszawa 1981.

Kolendo, J. Kontakty Rzymu z barbarzyńcami Europy środkowej i wschodniej w: Starożytny Rzym w najnowszych badaniach, red. T. Kotula, E Kunisz, J. Wolski, Kraków 1994, 211-232

Kolendo, J., Płóciennik, T., Publiusz Korneliusz Tacyt, Germania, Poznań 2008

Konik, A. Nowosielska, W., Corpus Caesarianum, Wrocław 2006

Knight, I. The Anatomy of the Zulu Army from Shaka to Cetshwayo 1818-1879, London 1995

Lund, A.A., Kritischer Forschungbericht zur Germania des Tacitus, Aufstieg und Niedergang der Römische Welt, II, 33, 3, Berlin, New York 1991, 1989-2222.

Mączyńska, M., Wędrówki ludów, historia niespokojnej epoki IV i V wieku, Warszawa-Kraków 1998.

Mielczarek M., The armies of the Bosporan Kingdom". Łódź 1999.

Olędzki, M., Wojny Markomańskie 162-185 n.e., Warszawa 2011.

Peers, Ch. Warrior Peoples of the East Africa, Oxford 2005

Pohl, W., Barbarenkrieger - Wahrnehmungen und Wirklichkeiten, [w:] Beiträge zu römischer und barbarischer Bewaffnung in den ersten vier nachchristlichen Jahrhunderten, Lublin, Marburg 1994, 155-167.

Powell, T.G.E., Celtowie, Warszawa 1999

Roymans, N., From the sword to the plough. Three studies on the earliest romanization in Belgic Gaul and the Rheineland area, Amsterdam Archeological Studies 1, Amsterdam 1996

Salisbano-Colilieux, M., Kazanski,M., Pilet, Ch., Des barbares orientaux en occident romain [w:] Archeologie de la Mer Noire, Caen 1997 '

von Schnurbein, S., August w Germanii w świetle najnowszych badań archeologicznych, Poznań 2004

von Schnurbein, S., Cezar pod Alezją. Nowe francusko-niemieckie badania archeologiczne, Poznań 1995

Strobel, K., Untersuchungen zu den Dakerkriegen Trajans. Studien zur Geschichte des mittleren und unteren Donauraumes in der Hohen Kaiserzeit. Habelt, Bonn 1984

Strzelczyk, J., Goci - rzeczywistość i legenda. Warszawa 1984

Strzelczyk, J., Wandalowie i ich afrykańskie państwo, Warszawa 1992

Sulimirski, T., Sarmaci, Warszawa 1979

Süsskind, G., Wigg, A., Der römische Limes in Deutschland, Hamburg 1992.

Tymowski, M. Karabin i władza w Afryce XIX wieku, Warszawa 1985

Treviňo, R., Rome’s Enemies 4: Spanish Armies, London 1986

Webber, Ch., The Thracians 700 BC – AD 46, Oxford 2001

Wolfram, H. Germanie, Kraków 1996

Woźniak, Z.,Wschodnie pogranicze kultury lateńskiej, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk 1974

Wandalowie - Strażnicy Bursztynowego Szlaku, Katalog Wystawy, Praca zbiorowa red.. A. Kokowski, Lublin - Warszawa 2004

Zientara, B. Świt narodów europejskich. Warszawa 1985.

Po zakończeniu zajęć student powinien kompetentnie poruszać się wśród problemów i zagadnień związanych z archeologią ziem Polski oraz Europy barbarzyńskiej, oczywiście w ramach omawianego okresu, i operować właściwą dla tematyki wykładu terminologią. Powinien rozumieć specyfikę ewolucji poglądów na poszczególne zagadnienia. Powinien rozumieć specyfikę przenikania się dwóch systemów chronologicznych. Powinien umieć scharakteryzować poszczególne kultury archeologiczne, opisać ich zasięg i chronologię, umieć scharakteryzować specyfikę typu osadnictwa, czy też opisać różnice w obrządku pogrzebowym. Powinien rozumieć naturę przemian i procesów zachodzących na terenie europejskiego barbaricum. Powinien też rozumieć aparat, który doprowadził do wysnucia określonych tez, dotyczących tychże przemian, rozpoznawać niuanse związane z różnicami poglądów poszczególnych badaczy, etc. Powinien rozumieć celowość wprowadzenia ujęcia komparatystycznego i celowość wykorzystywania rozmaitych analogii etnograficznych. Powinien też kompetentnie wykorzystywać aparat pojęciowy, służący krytyce źródeł. Powinien rozpoznawać typowe dla poszczególnych kultur zabytki, a także umieć opisać ich specyfikę i chronologię.

OPIS ECTS:

Aktywność studenta: Nakład pracy studenta w godz.:

Udział w wykładzie 30

konsultacje 5

Przygotowanie do udziału w egzaminie 10

SUMA GODZIN 45

LICZBA ECTS 45 godz. /30(5)godz. ≈ 2

posób weryfikacji efektu kształcenia: Podstawą zaliczenia przedmiotu jest zdanie egzaminu. Egzamin odbywa się w formie ustnej.

Kryteria przyznawania ocen:, w chwili obecnej zdalnie, lub w formie pytań pisemnych/testu

ndst - 2 - student(ka) nie opanował(a) w żadnym stopniu umiejętności i wiedzy opisanych w punkcie: efekty kształcenia

dst. - 3 - student(ka) opanował(a) ww. umiejętności i wiedzę w stopniu podstawowym, umie wymienić podstawowe fakty, scharakteryzować najważniejsze zabytki, zna podstawową problematykę, ma jednak trudności z interpretacją zdarzeń i nie potrafi spojrzeć na omawiane problemy w szerszej perspektywie.

dobry - 4 - student(ka) kompetentnie porusza się wśród problemów i zagadnień związanych z omawianym okresem, rozumie specyfikę zagadnień, potrafi poprawnie scharakteryzować poszczególne omawiane zabytki i potrafi określać ich chronologię.

bardzo dobry - 5 - student(ka) wykazuje pogłębioną znajomość omawianej problematyki, potrafi dostrzec złożoność stosowanych przy ich poznawaniu metod badawczych, potrafi samodzielnie określać ich wady i samodzielnie stawiać pytania dotyczące np. przyszłych możliwości badawczych. Potrafi oceniać przeszłość w szerszej perspektywie, rozumie mechanizmy krytyki źródeł.

Metoda dydaktyczna: Większość wiedzy zostanie przekazana w formie klasycznego wykładu informacyjnego, zostaną także wykorzystane prezentacje multimedialne. W szczególnych przypadkach, gdy potrzebna będzie prezentacja ewolucji pewnych poglądów, czy też podczas omawiania metod krytyki źródeł, konieczne stanie się ujęcie problemowe.

Zajęcioa zdalne

https://teams.microsoft.com/l/team/19%3a71d09eb87ebe453a813511fc0be9855d%40thread.tacv2/conversations?groupId=15f6cfb9-cb2f-4d0c-b02e-1e2f9aedec43&tenantId=12578430-c51b-4816-8163-c7281035b9b3