Demografia

nauki socjologiczne

podstawowy

SO1_W07, SO1_W09;

SO1_U01, SO1_U02, SO1_U08;

SO1_K03

Podstawy statystyki

Wykład obejmuje podstawowe metody analizy demograficznej i ich egzemplifikację w nawiązaniu do współczesnych procesów demograficznych w Polsce i w świecie. Umożliwia zarazem opanowanie procedur konstruowania i interpretacji współczynników demograficznych oraz etapów sporządzania prognozy demograficznej. Realizacja tak skonstruowanego programu zajęć dydaktycznych umożliwia studentom zarówno opanowanie klasycznych metod analizy ruchu naturalnego i wędrówkowego ludności, jak również poznanie przebiegu procesów demograficznych w perspektywie XXI wieku oraz ich implikacji społecznych i ekonomicznych. Nawiązanie do historii myśli demograficznej i wybranych teorii ludności daje podstawę do dyskusji o uwarunkowaniach przemian demograficznych i przesłankach kształtowania polityki demograficznej w skali krajowej i globalnej.

Student:

1. zna metody i narzędzia, w tym techniki pozyskiwania danych, pozwalające opisywać struktury i procesy demograficzne;

2. ma wiedzę o podstawowych procesach demograficznych zachodzących we współczesnym świecie, w tym o ich przyczynach, przebiegu, skali i konsekwencjach;

3. potrafi prawidłowo interpretować procesy demograficzne;

4. potrafi wykorzystać wiedzę teoretyczną i pozyskiwać dane do analizowania konkretnych procesów demograficznych;

5. posiada umiejętność rozumienia i analizowania zjawisk i procesów demograficznych;

6. umie uczestniczyć w przygotowaniu projektów analitycznych w zakresie współcześnie obserwowanych procesów demograficznych.

Na ocenę bardzo dobrą student zna wszystkie metody i narzędzia, w tym techniki pozyskiwania danych, pozwalające opisywać struktury i procesy demograficzne; ma bogatą wiedzę o podstawowych procesach demograficznych zachodzących we współczesnym świecie, w tym o ich przyczynach, przebiegu, skali i konsekwencjach; potrafi prawidłowo interpretować wszystkie poznane procesy demograficzne; potrafi wykorzystać całą nabytą wiedzę teoretyczną i pozyskiwać bogaty zakres danych do analizowania konkretnych procesów demograficznych; posiada umiejętność rozumienia i analizowania wszystkich zjawisk i procesów demograficznych;

Na ocenę dobrą student zna większość metod i narzędzi, w tym technik pozyskiwania danych, pozwalających opisywać struktury i procesy demograficzne; ma wiedzę o podstawowych procesach demograficznych zachodzących we współczesnym świecie, w tym o ich przyczynach, przebiegu, skali i konsekwencjach; potrafi prawidłowo interpretować większość poznanych procesów demograficznych; potrafi wykorzystać większość nabytej wiedzy teoretycznej i pozyskiwać dane do analizowania konkretnych procesów demograficznych; posiada umiejętność rozumienia i analizowania większości zjawisk i procesów demograficznych;

Na ocenę dostateczną student zna wybrane metody i narzędzia, w tym techniki pozyskiwania danych, pozwalających opisywać struktury i procesy demograficzne; ma podstawową wiedzę o podstawowych procesach demograficznych zachodzących we współczesnym świecie, w tym o ich przyczynach, przebiegu, skali i konsekwencjach; potrafi prawidłowo interpretować niektóre poznane procesy demograficzne; potrafi wykorzystać nabytą wiedzę teoretyczną w podstawowym zakresie i pozyskiwać jedynie niezbędne dane do analizowania konkretnych procesów demograficznych; posiada umiejętność rozumienia i analizowania niektórych zjawisk i procesów demograficznych;

Nie dotyczy

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

obowiązkowy

nie dotyczy

Geneza i rozwój demografii (2 godz.)

Przedmiot demografii. Główni twórcy współczesnej demografii. Działy demografii. Prognozy demograficzne. Międzynarodowe instytucje statystyki demograficznej. Statystyka demograficzna w Polsce. Międzynarodowe Konferencje ludnościowe. I i II Kongres Demograficzny w Polsce.

Struktury demograficzne (2 godz.)

Zalecenia międzynarodowe dla statystyki ludności. Klasyfikacje struktury wieku: biologiczna, ekonomiczna, urbanizacyjna, piramida wieku. Typy struktur wieku: progresywna, stacjonarna, regresywna. Prawo równowagi wieku. Stan cywilny ludności. Rodziny w gospodarstwach domowych. Typy rodzin biologicznych.

Siatka demograficzna (2 godz.)

Elementy siatki demograficznej. Wiek a generacje. Dwojaka klasyfikacja w demografii. Zbiorowości żyjących i zmarłych. Analiza kohortowa i przekrojowa. Prawdopodobieństwo zdarzenia demograficznego. Konstrukcja współczynnika demograficznego.

Standaryzacja współczynników demograficznych (2 godz.)

Agregatowe indeksy dla wielkości stosunkowych: wszechstronny, o stałej strukturze wieku, wpływu zmian strukturalnych. Formuły i równość indeksowa.

Tablica trwania życia (2 godz.)

Konstrukcja tablic trwania życia. Funkcje biometryczne: prawdopodobieństwo zgonu, liczba dożywających, fundusz lat do przeżycia, przeciętne dalsze trwanie życia. Trwanie życia w rozwoju historycznym. Hipotetyczne tablice trwania życia WHO.

Niepełnosprawność (2 godz.):

Definiowanie niepełnosprawności i jej rodzaje. Ujęcie socjologiczne, psychologiczne i medyczne. Niepełnosprawność w liczbach: dane demograficzne, rynek pracy, stan zdrowia, edukacja warunki życia.

Umieralność (2 godz.)

Czynniki umieralności niemowląt. Umieralność mężczyzn i kobietPrzyczyny zgonów: transformacja epidemiologiczna i zdrowotna. Zagrożenie HIV/AIDS. Oczekiwane życie w zdrowiu. Granice życia ludzkiego.

Małżeństwa i rozwody (2 godz.)

Małżeństwo – definicje. Współczynniki małżeństw. Typy rodzin. Natężenie rozwodów. Przyczyny rozwodów. Instytucja separacji.

Zastępowalność pokoleń (2 godz.)

Definicja urodzenia żywego WHO. Współczynniki: urodzeń, płodności, przyrostu naturalnego. Współczynniki zastępowalności pokoleń: dzietności, reprodukcji brutto, reprodukcji netto. Charakter zastępowalności pokoleń: rozszerzona, prosta, zawężona.

Model ludności zastojowej (2 godz.)

Założenia modelu. Liczba ludności. Współczynniki urodzeń i zgonów. Struktura wieku. Właściwości populacji zastojowych.

Model ludności ustabilizowanej (2 godz.)

Założenia modelu. Podstawowe twierdzenia i zależności Lotki: płodność, umieralność, przyrost naturalny. Właściwości populacji ustabilizowanych.

Migracje ludności (2 godz.)

Klasyfikacja migracji ludności. Źródła informacji. Definicje operacyjne migracji. Statystyczne metody pomiaru migracji. Czynniki migracji (E.S.Lee).

Prognozy demograficzne (2 godz.)

Rodzaje prognoz demograficznych. Projekcje demograficzne. Etapy opracowywania prognozy biologicznej i pomigracyjnej metodą czynnikową. Prognozowanie małżeństw i gospodarstw domowych. Prognozy GUS.

Rozwój ludności świata (2 godz.)

Wzrost w ujęciu historycznym. Okresy podwajania się ludności. Rozmieszczenie ludności według kontynentów. Rodność, umieralność i struktury wieku – zróżnicowanie w świecie. Migracje zagraniczne. Prognozy demograficzne ONZ i Banku Światowego

Teoria przejścia demograficznego (2 godz.)

Twórcy koncepcji przejścia demograficznego. Właściwości faz przejścia demograficznego. Ocena zaawansowania przejścia demograficznego w świecie. Koncepcja drugiego przejścia demograficznego – doświadczenia europejskie. Dyskusja na temat teorii przejścia demograficznego.

Polityka demograficzna (2 godz.)

Cele, zasady i instrumenty polityki demograficznej. Podmioty polityki demograficznej. Rekomendacje konferencji ludnościowych ONZ. , Karta Praw Rodziny.

Literatura obowiązkowa:

1. Holzer J., Demografia, PWE, Warszawa 2003 (podręcznik).

2. Okólski M., Demografia. Podstawowe pojęcia, procesy i teorie w encyklopedycznym zarysie, Scholar, Warszawa 2005.

3. Okólski M., Demografia zmiany społecznej, Scholar, Warszawa 2004.

4. Kurkiewicz J. (red.), Procesy demograficzne i metody ich analizy, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2010.

5. Franciszek Stokowski, Demografia, PWE, Warszawa 2015.

6. Kędelski M., Paradysz J., Demografia, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, Poznań 2006.

7. Janusz Balicki, Ewa Frątczak, Chrles B. Nam, Przemiany ludnościowe, fakty - interpretacje - opinie, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2007.

8. Andrzej Ochocki, Ludność świata – powinność i kapitał, Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, Warszawa 2020.

9. Roland Pressat, Słownik demograficzny, The Dictionary of Demography, opr. E.Frątczak, A.Ptak-Chmielewska, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2014.

10. Studia Demograficzne, KBN, PAN, Warszawa (z różnych lat)

11. Biuletyny i Raporty Rządowej Rady Ludnościowej (z różnych lat)

Materiały źródłowe:Rocznik Demograficzny 2019 Warszawa , GUSRocznik Statystyczny 2019 Warszawa , GUSStrona internetowa GUS;

Strona internetowa Eurostat

Brak

E-Learning (pełny kurs)

obowiązkowy

nie dotyczy

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

ECTS:

udział w wykładzie: 30 godz.

samodzielna analiza materiałów źródłowych: 15 godz.

przygotowanie do egzaminu: 30 godz.

Konsultacje: 5 godz.

Suma godzin: 80 = około 3 ECTS

(w tym w kontakcie bezpośrednim z Nauczycielem Akademickim: 35 godz. = 1 ECTS)

obowiązkowy

nie dotyczy