PPSF: Nietzschego filozofia człowieka i religii i jej wpływ na współczesną kulturę

podstawowy

FI1_W01

FI1_W06

FI1_W08

FI1_W09

FI1_U08

Wymagane są podstawowe wiadomości z zakresu historii filozofii. Wykładowca jest otwarty na sugestie studentów, dlatego istnieje możliwość pewnej modyfikacji omawianych zagadnień.

Wśród filozofów, którzy wywarli duży wpływ na kształtowanie się obrazu współczesnej kultury, wymienia się przede wszystkim trzy postacie: Karola Marksa, Fryderyka Nietzschego i Zygmunta Freuda.

Niewielu znamy filozofów tak popularnych, płodnych i kontrowersyjnych, jak Friedrich Wilhelm Nietzsche. Poprzez swoją koncepcję nadczłowieka, wiecznego powrotu, woli mocy, krytykę chrześcijaństwa oraz nihilistyczne widzenie świata, wzbudził wśród wielu uczonych, z jednej strony, niebywałe zainteresowanie i podziw, z drugiej: zjadliwą krytykę.

Na wykładzie i ćwiczeniach zapoznamy się z głównymi ideami jego filozofii człowieka oraz filozofii Boga i religii. Spróbujemy ustalić, co pozostało dla nas z jego śmiałych i odważnych dzieł, z dzieł człowieka, który posiadał wyjątkowy geniusz, a jednocześnie czuł się bardzo samotny i nieszczęśliwy.

Można zauważyć, że chociaż Fryderyk Nietzsche pisał w drugiej połowie XIX wieku i jego spostrzeżenia były bardzo silnie związane z jego epoką, to jednak wiele z jego idei pozostaje wciąż aktualne, były one pisane jakby dla naszych czasów.

Nietzsche celowo unikał budowania systemu, jego filozofia nie jest serią wyciąganych konkluzji. Uważał, że jedynie sens ma taka filozofia, którą się osobiście przeżywa. Należał do tych filozofów, którzy chcieli powiedzieć ludziom, jak mają żyć. Uważał, że człowiek powinien stać się indywidualnością i zaspokajać swoje pragnienia, nawet gdyby miało się to odbywać kosztem innych. Poglądy Nietzschego są często niekonsekwentne, czasem sprzeczne, ale prawie zawsze prowokacyjne.

To prawda, że każdy filozof jest też psychologiem, ale Nietzsche zasługuje tu na miano najbardziej przenikliwego i odkrywczego z nich wszystkich. Łączy bowiem filozofię z psychologią na wiele sposobów. Można powiedzieć, że zostawił nam coś w rodzaju psychoanalizy moralności i religii.

Na wykładach zapoznamy się z jego koncepcją człowieka, a także krytyką idei Boga i chrześcijaństwa. Będziemy analizować jego dorobek w świetle słów Friedricha Schellinga (+1854), który trafnie zauważył, że raczej „nie ma sensu pytanie o to, jak człowiek może dojść do Boga; prawdziwe pytanie dotyczy raczej tego, dlaczego i jak mógł się od Boga oddalić?”.

Niewątpliwie filozofia Nietschego jest kluczem do rozumienia niektórych najbardziej znaczących i kontrowersyjnych prądów myślowych XX wieku.

- Baran B., „Postnietzsche: reaktywacja”, Kraków 2003.

- Benisz H., „Schopenhauer – Nietzsche – Heidegger. Fundamentalne kwestie filozofii życia”, Kęty 2015.

- Benisz H., „Nietzsche i filozofia dionizyjska”, Warszawa 2001.

- Bloch E., „Atheism in Christianity. The Religion of the Exodus and the Kingdom”, London-New York 2009.

- Buckley M. J., „Ateizm w sporze z religią”, tłum. M. Frankiewicz, Kraków 2009.

- Comte-Sponville A., „Duchowość ateistyczna. Wprowadzenie do duchowości bez Boga”, tłum. E. Aduszkiewicz, Warszawa 2011.

- Deleuze G., „Nietzsche i filozofia”, przeł. Bogdan Banasiak, wyd. 2 popr. Warszawa 1997.

- Flew A., „Bóg istnieje”, tłum. R. Pucek, Warszawa 2011.

- Garewicz J., „Schopenhauer”, Warszawa 1988.

- Gilson É., „Bóg i ateizm”, Kraków 1996.

- Gomez T., „Fryderyk Nietzsche Człowiek i twórca” przeł. G. Ostrowski, Warszawa 2007.

- Habermas J., „Wierzyć i wiedzieć”, przemówienia z 14 października 2001 r. w kościele św. Pawła we Frankfurcie z okazji otrzymania Nagrody Pokojowej Niemieckich Księgarzy; http://www.tezeusz.pl.

- Hayman R., „Nietzsche: głosy Nietzschego”, przekł. J. Hołówka, Warszawa 1998.

- Heidegger M., „Nietzsche”, przeł. A. Gniazdowski, nauk. oprac. oraz wstępem opatrzył C. Wodziński. t. 1., Warszawa 1998.

- Kaźmierczak Z., „Friedrich Nietzsche jako odnowiciel umysłowości pierwotnej: analiza w kontekście fenomenologii religii Gerardusa van der Leeuwa”, Kraków 2000.

- Hollingdale, R. J., „Nietzsche”, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 2001.

- Jaspers K., „Nietzsche: wprowadzenie do rozumienia jego filozofii”, tłum. Dorota Stoińska, Warszawa 1997.

- Kleszcz L., „Filozofia i utopia: Platon, Biblia, Nietzsche”, Wrocław 1997.

- Korobczak P., „Myśl anarchaiczna: zagadnienie początku w filozofii Fryderyka Nietzschego”, Wrocław 2006.

- Köhler, J., „Wer war Friedrich Nietzsche? Kurzer Versuch, eine Jahrhundertfrage zu beantworten”, Bonn 2000.

- Kmita J., (red.), „Tropem Nietzscheańskiego kłamstwa słów”, Poznań 1999.

- Krasiciki P., „Od „śmierci Boga” do śmierci człowieka. Z genealogii i recepcji

posthumanizmu Fryderyka Nietzschego”, Opole 2001.

- Krasicki J., „Po śmierci Boga. Eseje eschatologiczne”, Kraków 2011.

- Kucner A., „Friedrich Nietzsche: źródła i perspektywy antropologii”, Olsztyn 2001.

- Kuderowicz Z., “Nietzsche”, Warszawa 2004.

- Lubac de H., „Dramat ateizmu humanistycznego”, tłum. A. Ziernicki, Kraków 2004.

- Lütz M., „Mała historia Największego”, tłum., M. Zielińska, Kraków 2009.

- Mackiewicz W., „Myśl Fryderyka Nietzschego w Polsce w latach 1947-1997: studium historyczno-krytyczne”, Warszawa 1999.

- Łojek, S., „Obrona Nietzschego: rzecz o odpowiedzialności”, Kęty 2002.

- Marion Jean-Luc, „Bóg bez bycia”, Kraków 1996.

- Markowski M., P., „Nietzsche: filozofia interpretacji”, Kraków 20022.

- Mazanka P., „Źródła sekularyzacji i sekularyzmu w kulturze europejskiej”, Warszawa 2004.

- Mazanka P., „Schopenhauer a sekularyzm”, Warszawa 2024.

- Moryń M., „Wola mocy i myśl: spotkania z filozofią Fryderyka Nietzschego”, Poznań 1997.

- Nietzsche F., „Antychryst”, tłum. L. Staff, Kraków 1967.

- Nietzsche F., „To rzekł Zaratustra” tłum. S. Lisiecka, Z. Jaskuła, Warszawa 1999.

- Nietzsche F., „Ecce homo”, Kraków 2002.

- Nietzsche F., „Wiedza radosna”, Kraków 2003.

- Nietzsche F., „Z genealogii moralności”, tłum., L. Staff, Gdańsk 2000.

- Nietzsche F., „Wola mocy”, tłum. K. Drzewiecki, S. Frycz, Warszawa 2022.

- Nietzsche F., „Chronik zu Nietzsches Leben. Verzeichnis der Gedichte Gesamtregister / Friedrich Nietzsche, Kritische Studienausgabe hrsg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, Munchen [et al.], 1999.

- Novak M., „Boga nikt nie widzi. Noc ciemna ateistów i wierzących”, tłum., M. Pasiciak, Kraków 2010.

- Pannenberg W., „Człowiek, Bóg, wolność”, Kraków 1995.

- Pąkciński M., „Maski Zaratustry: motywy i wątki filozofii Nietzschego a kryzys nowoczesności”, Warszawa 2004.

- Plęs, Ł.M., „Friedrich Nietzsche - Dichter oder Denker?”, [w:] „Wechselbeziehungen zwischen Sprache, Literatur und Kultur”, W. Sadziński, M. Gołaszewski (red.), Acta Universitas Lodziensis. Folia Germanica, t. 8, Łódź 2012, s. 35–49.

- Prossliner, J., „Nietzsches Zarathustra”, München 2002. Rajewicz, T., „Dzieło i przekład w czasie. O języku polskich przekładów dzieła Fryderyka Nietzschego Also sprach Zarathustra”, [w:] Recepcja, transfer, przekład, t. 1, J. Koźbiał (red.), Warszawa 2002, s. 127-140.

- Possenti V., Filozofia po nihilizmie, tłum. J. Merecki, Lublin 2003.

- Przybysławskiego A., „Nietzsche 1900-2000”, Kraków 1997.

- Ronen Sz., „Nietzsche and Wittgenstein: in search of secular salvation”, Warsaw 2002.

- Safranski R., „Schopenhauer. Dzikie czasy filozofii”, tłum., M. Falkowski, Warszawa 2008.

- Safranski R., “Nietzsche. Biografia myśli”, Warszawa 2003.

- Sieg J., „Post-chrześcijańska myśl ateistyczna”, w: „O filozoficznym poznaniu Boga dziś”, Warszawa 1992.

- Szestow L., „Dobro w nauczaniu hr. Tołstoja i F. Nietzschego: filozofia i kaznodziejstwo”, przeł. i oprac. J. Chmielewski ; wst. Janusz Dobieszewski, Warszawa 2006.

- Taylor Ch., „A Secular Age”, Cambridge 2007.

- Waldenfels H., „Religie odpowiedzią na pytanie o sens istnienia człowieka”, Warszawa 1986.

- Westphal M., „Suspicion and Faith. The Religious Uses of Modern Atheism”, Michigan 1993.

- Wieczorek K., „Wieczne powroty Fryderyka Nietzschego”, Katowice 1998.

Wiedza:

- Student(ka) poznaje i rozumie ważne pojęcia związane z filozofią R. Nietzschego i niektórymi, ważnymi obszarami współczesnej kultury.

- Zapoznaje się z filozoficznymi przyczynami kryzysu kultury współczesnej, jak również z środkami, które mogą uzdrowić kulturę.

Umiejętności:

- Student(ka) potrafi zająć samodzielnie stanowisko w dyskusji na temat filozofii człowieka i religii F. Nietzschego oraz kryzysu kultury współczesnej i możliwościami jego przezwyciężenia.

- Poprawnie stosuje poznaną terminologię filozoficzną z zakresu problematyki wykładu.

Kompetencje społeczne:

- Student(ka) zachowuje otwartość na różne argumenty dotyczące kryzysu współczesnej kultury rozumiejąc jego przyczyny i konsekwencje.

- Potrafi wejść w rzeczą dyskusję z osobami reprezentującymi różne światopoglądy, szczególnie odnośnie rozumienia osoby ludzkiej.

Punkty ECTS:

udział w wykładzie - 30

przygotowanie do wykładu i lektura tekstów - 30

przygotowanie do zaliczenia - 25

konsultacje - 5

SUMA GODZIN 90 [90:30=3]

LICZBA ECTS – 5

Kryteria oceniania:

- ocena niedostateczna (2) - student nie zna podstawowych zagadnień omówionych na wykładzie

- ocena dostateczna (3) - student pobieżnie orientuje się w problematyce wykładu, wymienia omówione zagadnienia, nie potrafi jednak dokonać głębszej analizy prezentowanych problemów

- ocena dobra (4) - student zna wszystkie poruszane na zajęciach zagadnienia, szczegółowo charakteryzuje kluczowe pojęcia związane z filozofią człowieka i religii F. Nietzschego.

- ocena bardzo dobra (5) - student zna szczegółowo rozwiązania wszystkich omawianych zagadnień, oraz twórczo i krytycznie potrafi odnieść się do każdego z nich.

- Szczegółowe kryteria oceniania zostaną podane na pierwszym wykładzie.