Czynne działania w ochronie gatunków i siedlisk - teoria i praktyka

Przedmiot zaznajamia z współczesnymi formami czynnej ochrony gatunków różnych gromad i siedlisk oraz pozwala poznać blaski, cienie i uwarunkowania wybranych zabiegów ochronnych. Umożliwia też poznać gatunki fauny i siedliska wymagające obecnie w Polsce najbardziej pilnej ochrony. Formuła prowadzenia przedmiotu zapewnia naukę różnych form przekazu i sposobów wymiany informacji.

Anderwald D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony sów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Anderwald D., Przybyliński T., Zawadzka D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony ptaków szponiastych. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Anderwald D.2009. Ochrona drapieżnych zwierząt a rozwój cywilizacyjny społeczeńst ludzkich. Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej. Wyd. SGGW, Rogów

Badora K. 2004. Autostrada – środowisko przyrodnicze. Studium konfliktów przestrzennych. Opole

Błaszkowska B. 2008. Czynna ochrona cennych przyrodniczo łąk i pastwisk. Doświadczenia praktyczne. OTOP, Gdańsk

Bukaciński D. 2015. Strategia czynnej ochrony zagrożonej awifauny wysp środowej Wisły: podręcznik najlepszych praktyk. OTOP, Warszawa

Dobrowolski K.A., Lewandowski K. (red.) 1988. Ochrona środowisk wodnych i błotnych w Polsce IE PAN, Dziekanów Leśny

Dombrowski A., Głowacki Z., Jakubowski W. i in. (red. 2002. )Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan – Zagrożenia- Ochrona. IUCN, Warszawa

Fuszara E., Lesiński G. 2002 Pomagamy nietoperzom. Poradnik. Studio OP-Art., Suwałki

Gacka-Grzesikiewiecz E. (red.) 1995. Korytarz ekologiczny doliny Wisły. Stan – Funkcjonowanie – Zagrożenia. IUCN, Warszawa

Głowaciński Z. (red.) 2001. Polska czerwona księga zwierząt PWRiL Warszawa

Indykiewicz P., Jerzak J., Barczak T. 2008. Faun miast. Ochronić różnorodność biotyczną w miastach. Bydgoszcz

Jankowski W., Świerkosz K. (red.) 1995. Korytarz ekologiczny doliny Odry. Stan – Funkcjonowanie – Zagrożenia. IUCN, Warszawa

Kot H. i Dombrowski A.(red.) 2001. Strategia ochrony Fauny na Nizinie Mazowieckiej. MTOF, Siedlce

Krogulec J. (red.) 1998. Ptaki łąk i mokradeł Polski. Stan populacji, zagrożenia i perspektywy ochrony. IUCN, Warszawa

Krzysztofiak L., Krzysztofiak A.(red.) 2015. Zwalczanie inwazyjnych gatunków roślin obcego pochodzenia - dobre i złe doświadczenia. Stowarzyszenie "Człowiek i Przyroda", Krzywe

Kurek k., Hałuk J., Bury S., Piotrowski M. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony gadów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Lesiński G. 2006. Wpływ antropogenicznych przekształcen krajobrazu na strukturę i funkcjonowanie zespołów nietoperzy w Polsce. Wyd SGGW, Warszawa

Makles M., Pawlaczyk P., Stańko R. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony mokradeł. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Mazur W. (red.). 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony owadów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Mikusek R.2012 Budki dla ptaków. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Kraków

Mitrus S. 2007. Metody badań i ochrony żółwia błotnego. Podręcznik metodyczny. Wyd. Uniw. Opolski, Opole

Mysłajek R.W., Nowak S. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony wilka, rysia i niedźwidzia brunatnego. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Nasiadka P., Dziedzic R. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony kuropatwy i zająca. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Nowicki M., Sitnicki S. 2007. Ochrona środowiska w praktyce. EkoFundusz, Warszawa

Olech W., Perzanowski K. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony żubra. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Pawlaczyk P., Jermaczek A. NATURA 2000 – narzędzie ochrony przyrody. WWF. Warszawa

Perrins C.M., Lebreton J.D., Hirons G.J.M. 1991. Bird Population Studies. Relevance to Conservation and management. Oxford University Press.

Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny (tomy 1-6) http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/poradnik.php

Pullin A.S. 2007. Biologiczne podstawy ochrony przyrody PWN. Warszawa

Rachwald A., Fuszara M. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony nietoperzy w lasach. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Strawiński S. 1971. O ptakach, ludziach i miastach

Symonides E. 2008. Ochrona Przyrody. WUW Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2012. Poradnik ochrony bociana białego dla lekarzy weterynarii. PTOP, Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2012. Poradnik ochrony bociana białego. PTOP, Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2018. Ochrona ptaków w budynkach. PTOP, Warszawa

W. J. Sutherland, I. Newton, R. Green. 2004. Bird Ecology and Conservation: A Handbook of Techniques. Oxford UP

Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. 2010. Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki

Williams D.R., Pople R.G., Showler D.A., Dicks L.V., Child M.F., zu Ermgassen E.K.H.J., Sutherland W.J. 2013. Bird Conservation: Global evidence for the effects of interventions. Exeter, Pelagic Publishing

Zawadzka D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony gluszca i cietrzewia. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Kryteria oceniania:

Wiedza (EK 1):

ocena 2 (ndst): student nie rozpoznaje i nie potrafi zidentyfikować związków przyczynowo-skutkowych między działalnością człowieka a wybranymi elementami przyrody i środowiska, nie dostrzega wpływu cywilizacji na przyrodę, nie potrafi przewidzieć i scharakteryzować skutków ingerencji człowieka w przyrodę ożywioną i nieożywioną, nie tłumaczy przyczyn i skutków degradacji fizycznej i biologicznej środowiska, jego wiedza nie pozwala zdefiniować i podsumować skutków antropopresji i innych czynników na status wybranych gatunków i bioróżnorodność; Student nie rozpoznaje podstawowych terminów w języku obcym w zakresie ekologii i ochrony przyrody.

ocena 3 (dst): student słabo rozpoznaje i identyfikuje związki przyczynowo-skutkowe między działalnością człowieka a wybranymi elementami przyrody i środowiska, zazwyczaj nie dostrzega wpływu cywilizacji na przyrodę, ma trudności z przewidywaniem i charakteryzowaniem skutków ingerencji człowieka w przyrodę ożywioną i nieożywioną, mało przekonywująco tłumaczy przyczyny i skutki degradacji fizycznej i biologicznej środowiska, nie potrafi w syntetyczny sposób podsumować wpływu antropopresji i innych czynników na status wybranych gatunków i bioróżnorodność biologiczną; Student ma trudności z rozpoznawaniem w języku obcym podstawowych terminów w zakresie ekologii i ochrony przyrody.

ocena 4 (db): student zazwyczaj rozpoznaje i identyfikuje związki przyczynowo-skutkowe między działalnością człowieka a wybranymi elementami przyrody i środowiska, dostrzega wpływ cywilizacji na przyrodę, przewiduje i charakteryzuje większość skutków ingerencji człowieka w przyrodę ożywioną i nieożywioną, dobrze tłumaczy przyczyny i skutki degradacji fizycznej i biologicznej środowiska, potrafi podsumować wpływ antropopresji i innych czynników na bioróżnorodność na status wybranych gatunków i różnorodność biologiczną, zwyczaj nie ma trudności z rozpoznawaniem w języku obcym podstawowych terminów w zakresie ekologii i ochrony przyrody.

ocena 5 (bdb): student znakomicie rozpoznaje i identyfikuje związki przyczynowo-skutkowe między działalnością człowieka a wybranymi elementami przyrody i środowiska, dostrzega wpływ cywilizacji na przyrodę, w błyskotliwy sposób przewiduje i charakteryzuje skutki ingerencji człowieka w przyrodę ożywioną i nieożywioną, bardzo dobrze tłumaczy przyczyny i skutki degradacji fizycznej i biologicznej środowiska oraz wnikliwie i wyczerpująco definiuje w syntetyczny sposób wpływ antropopresji i innych czynników na status wybranych gatunków i bioróżnorodność. Student nie ma żadnych trudności z rozpoznawaniem i używaniem w języku obcym podstawowych terminów w zakresie ekologii i ochrony przyrody.

Umiejętności (EK 2-4):

ocena 2 (ndst): student nie potrafi pracować w zespole, nie potrafi też odnaleźć i/lub analizować i interpretować informacji dostępnych w bibliotekach, Internecie i u specjalistów na zadany temat ,w tym krytycznie ocenić wiedzy dotyczącej wpływu człowieka na przyrodę i środowisko i odnaleźć przyczyn zaistniałych zagrożeń i/lub zaistniałych sytuacji; student tworzy prezentację multimedialną daleką od reguł i wymagań tej formy przekazu, nie potrafi porównać, poddać krytyce i ocenić przedstawianych przez innych prezentacji; student ma bardzo duże trudności z zaproponowaniem zmian mogących poprawić jakość prezentowanego przekazu, nie potrafi sporządzić prostego raportu (planu ochrony) na podstawie zebranych materiałów w terenie i literaturze.

ocena 3 (dst): student ma trudności z pracą w zespole, zdarza mu się bezkrytycznie analizować i interpretować informacje dostępne w bibliotekach i Internecie na zadany temat, w tym dotyczące wpływu człowieka na przyrodę i środowisko; student ma trudności ze zdefiniowaniem potencjalnych przyczyn zaistniałych zagrożeń i/lub zaistniałych sytuacji; utworzona prezentacja multimedialna jedynie w niewielkim stopniu spełnia reguły i wymogi przypisane tej formie przekazu; porównując i oceniając inne prezentacje jest mało kreatywny, sporządza proste raporty (plany ochrony) na podstawie zebranych materiałów w terenie i literaturze, ale są one jednak dalekie od ideału.

ocena 4 (db): student potrafi pracować w zespole, zazwyczaj poprawnie analizuje i interpretuje informacje dostępne w bibliotekach i Internecie na zadany temat, tworzy prezentację multimedialną, potrafiąc oszacować jej czas, zaplanować formę i zdecydować o podziale ról i wyborze treści; porównując i oceniając inne prezentacje stara się być kreatywny; potrafi sporządzić prosty, poprawny raport (plan ochrony) na podstawie zebranych materiałów w terenie.

ocena 5 (bdb): student znakomicie organizuje i wykonuje pracę w zespole, potrafi wnikliwie analizować i interpretować informacje dostępne w bibliotekach i Internecie na zadany temat, stworzona przez niego prezentacja multimedialna spełnia wszystkie reguły i wymagania stawiane tej formie przekazu, w zakresie reżimu czasowego, treści i formy; potrafi w otwarty i kreatywny sposób porównać, poddać krytyce i ocenić przedstawiane prezentacje; proponowane przez niego zmiany mogące poprawić jakość prezentowanego przekazu są zawsze wnikliwe i celowe, sporządzane przez niego raporty (palny ochrony) są kompletne, wiarygodne, rzetelne w treści i sumiennie przygotowane.

Kompetencje (EK 5):

ocena 2 (ndst): student nie wykonuje zadań zaplanowanych na zajęciach, nie potrafi też pracować w zespole; student nie dba o rzetelność i wiarygodność przekazywanych treści, nie zachowuje krytycyzmu w wyrażaniu opinii i ostrożności przy korzystaniu z nie zweryfikowanych źródeł informacji (Internet); student nie potrafi docenić uwag i komentarzy kolegów; nie podejmuje dyskusji na temat prezentacji i przedstawianego problemu, jest niepunktualny, często opuszcza zajęcia.

ocena 3 (dst): student jest mało zaangażowany przy wykonywaniu zadań zaplanowanych na zajęciach i/lub ma trudności z pracą w zespole; student często nie dba o rzetelność i wiarygodność przekazywanych treści, jest mało krytyczny w wyrażaniu opinii i często bezkrytyczny przy korzystaniu z nie zweryfikowanych źródeł informacji (Internet), student nie potrafi w pełni docenić wartości uwag i komentarzy kolegów; dyskutuje rzadko i mało kreatywnie, czasami jest niepunktualny, opuszcza zajęcia

ocena 4 (db): student podejmuje się wykonania zadań zaplanowanych na zajęciach; rzetelnie pracuje w zespole, dba o wiarygodność przekazywanych treści, stara się być krytyczny w wyrażaniu opinii i przy korzystaniu z nie zweryfikowanych źródeł informacji (Internet), potrafi docenić uwagi i komentarze kolegów; jest otwarty i kreatywny w wyrażaniu własnych opinii, jest punktualny i sumiennie uczęszcza na zajęcia.

ocena 5 (bdb): student bardzo chętnie podejmuje się wykonania zadań zaplanowanych na zajęciach; nie ma najmniejszych problemów w pracy zespołowej, często kreując kierunek działań grupy; student dba o rzetelność i wiarygodność przekazywanych treści, zachowuje wnikliwość i krytycyzm w wyrażaniu opinii, jest ostrożny przy korzystaniu z nie zweryfikowanych źródeł informacji (Internet), potrafi w pełni docenić uwagi i komentarze kolegów; jest bardzo aktywny, w otwarty i kreatywny sposób podejmuje polemikę w razie różnicy zdań. Jest sumienny i odpowiedzialny.

Metody oceniania

Na ocenę końcową składają się:

1. ocena z prezentacji multimedialnej przygotowanej w zespole. Oceniana będzie forma, treść i sposób przedstawienia

2. ocena z raportu pisemnego (planu ochrony) na podstawie literatury i materiałów zebranych w terenie. Oceniana będzie forma i treść raportu.

3. aktywność na zajęciach

4. liczba nieobecności i spóźnień

Ocena końcowa jest średnią arytmetyczną oceny indywidualnej z zespołowej prezentacji i oceny z raportu pisemnego. Ocena zespołowa prezentacji i raportu może podwyższyć (w przypadku najlepszej w grupie) lub obniżyć (w przypadku najgorszej w grupie) indywidualną ocenę o 0,5 stopnia.

Znacząca aktywność na zajęciach podwyższa ocenę z prezentacji zgodnie ze wzorem: ocena z prezentacji + (0,125 x liczba zajęć na których student był aktywny). Nieobecność i spóźnienia na zajęcia obniżają ocenę końcową zgodnie z zasadą: za trzecią i każdą kolejną nieobecność ocena końcowa obniżana jest o 0,5 x liczba kolejnych nieobecności; każde spóźnienie na zajęcia więcej niż 10 min = 0,5 nieobecności

Przedmiot zaznajamia z współczesnymi formami czynnej ochrony gatunków różnych gromad i siedlisk oraz pozwala poznać blaski, cienie i uwarunkowania wybranych zabiegów ochronnych. Umożliwia też poznać gatunki fauny i siedliska wymagające obecnie w Polsce najbardziej pilnej ochrony. Formuła prowadzenia przedmiotu zapewnia naukę różnych form przekazu i sposobów wymiany informacji.

Anderwald D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony sów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Anderwald D., Przybyliński T., Zawadzka D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony ptaków szponiastych. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Anderwald D.2009. Ochrona drapieżnych zwierząt a rozwój cywilizacyjny społeczeńst ludzkich. Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej. Wyd. SGGW, Rogów

Badora K. 2004. Autostrada – środowisko przyrodnicze. Studium konfliktów przestrzennych. Opole

Błaszkowska B. 2008. Czynna ochrona cennych przyrodniczo łąk i pastwisk. Doświadczenia praktyczne. OTOP, Gdańsk

Bukaciński D. 2015. Strategia czynnej ochrony zagrożonej awifauny wysp środowej Wisły: podręcznik najlepszych praktyk. OTOP, Warszawa

Dobrowolski K.A., Lewandowski K. (red.) 1988. Ochrona środowisk wodnych i błotnych w Polsce IE PAN, Dziekanów Leśny

Dombrowski A., Głowacki Z., Jakubowski W. i in. (red. 2002. )Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan – Zagrożenia- Ochrona. IUCN, Warszawa

Fuszara E., Lesiński G. 2002 Pomagamy nietoperzom. Poradnik. Studio OP-Art., Suwałki

Gacka-Grzesikiewiecz E. (red.) 1995. Korytarz ekologiczny doliny Wisły. Stan – Funkcjonowanie – Zagrożenia. IUCN, Warszawa

Głowaciński Z. (red.) 2001. Polska czerwona księga zwierząt PWRiL Warszawa

Indykiewicz P., Jerzak J., Barczak T. 2008. Faun miast. Ochronić różnorodność biotyczną w miastach. Bydgoszcz

Jankowski W., Świerkosz K. (red.) 1995. Korytarz ekologiczny doliny Odry. Stan – Funkcjonowanie – Zagrożenia. IUCN, Warszawa

Kot H. i Dombrowski A.(red.) 2001. Strategia ochrony Fauny na Nizinie Mazowieckiej. MTOF, Siedlce

Krogulec J. (red.) 1998. Ptaki łąk i mokradeł Polski. Stan populacji, zagrożenia i perspektywy ochrony. IUCN, Warszawa

Krzysztofiak L., Krzysztofiak A.(red.) 2015. Zwalczanie inwazyjnych gatunków roślin obcego pochodzenia - dobre i złe doświadczenia. Stowarzyszenie "Człowiek i Przyroda", Krzywe

Kurek k., Hałuk J., Bury S., Piotrowski M. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony gadów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Lesiński G. 2006. Wpływ antropogenicznych przekształcen krajobrazu na strukturę i funkcjonowanie zespołów nietoperzy w Polsce. Wyd SGGW, Warszawa

Makles M., Pawlaczyk P., Stańko R. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony mokradeł. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Mazur W. (red.). 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony owadów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Mikusek R.2012 Budki dla ptaków. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Kraków

Mitrus S. 2007. Metody badań i ochrony żółwia błotnego. Podręcznik metodyczny. Wyd. Uniw. Opolski, Opole

Mysłajek R.W., Nowak S. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony wilka, rysia i niedźwidzia brunatnego. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Nasiadka P., Dziedzic R. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony kuropatwy i zająca. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Nowicki M., Sitnicki S. 2007. Ochrona środowiska w praktyce. EkoFundusz, Warszawa

Olech W., Perzanowski K. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony żubra. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Pawlaczyk P., Jermaczek A. NATURA 2000 – narzędzie ochrony przyrody. WWF. Warszawa

Perrins C.M., Lebreton J.D., Hirons G.J.M. 1991. Bird Population Studies. Relevance to Conservation and management. Oxford University Press.

Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny (tomy 1-6) http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/poradnik.php

Pullin A.S. 2007. Biologiczne podstawy ochrony przyrody PWN. Warszawa

Rachwald A., Fuszara M. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony nietoperzy w lasach. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Strawiński S. 1971. O ptakach, ludziach i miastach

Symonides E. 2008. Ochrona Przyrody. WUW Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2012. Poradnik ochrony bociana białego dla lekarzy weterynarii. PTOP, Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2012. Poradnik ochrony bociana białego. PTOP, Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2018. Ochrona ptaków w budynkach. PTOP, Warszawa

W. J. Sutherland, I. Newton, R. Green. 2004. Bird Ecology and Conservation: A Handbook of Techniques. Oxford UP

Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. 2010. Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki

Williams D.R., Pople R.G., Showler D.A., Dicks L.V., Child M.F., zu Ermgassen E.K.H.J., Sutherland W.J. 2013. Bird Conservation: Global evidence for the effects of interventions. Exeter, Pelagic Publishing

Zawadzka D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony gluszca i cietrzewia. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

1. Formy czynnej ochrony gatunków i siedlisk: przegląd różnych zabiegów ochronnych na przykładach z Polski

2. Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk (OOS) i Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków (OSOP) - charakterystyka, związek z siecią NATURA 2000 i przegląd na przykładach

3. Restytucja i renaturalizacja jako forma ratowania wymierającej lub odtwarzania wymarłej fauny – blaski i cienie

4. Programy ochrony dużych ssaków drapieżnych: rysia, wilka i niedźwiedzia brunatnego

5. Programy ochrony ptaków szponiastych

6. Programy ochronne sów

7. Programy ochrony owadów

8. Programy ochrony żubra

9. Programy ochrony gadów, ze szczególnym uwzględnieniem żółwia błotnego

10. Programy ochrony głuszca i cietrzewia

11. Programy ochrony nietoperzy

12. Programy ochrony awifauny wysp Wisły

13. Programy ochrony kuropatwy i zająca

14. Programy ochrony kseroterm i mokradeł

15. Programy ochrony wybranych gatunków fauny w miastach

16. Metody zwalczania inwazyjnych gatunków roślin obcego pochodzenia - dobre i złe doświadczenia

podstawowa wiedza z zakresu biologii środowiskowej i ochrony przyrody

Przedmiot zaznajamia z współczesnymi formami czynnej ochrony gatunków różnych gromad i siedlisk oraz pozwala poznać blaski, cienie i uwarunkowania wybranych zabiegów ochronnych. Umożliwia też poznać gatunki fauny i siedliska wymagające obecnie w Polsce najbardziej pilnej ochrony. Formuła prowadzenia przedmiotu zapewnia naukę różnych form przekazu i sposobów wymiany informacji.

Anderwald D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony sów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Anderwald D., Przybyliński T., Zawadzka D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony ptaków szponiastych. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Anderwald D.2009. Ochrona drapieżnych zwierząt a rozwój cywilizacyjny społeczeńst ludzkich. Studia i Materiały Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej. Wyd. SGGW, Rogów

Badora K. 2004. Autostrada – środowisko przyrodnicze. Studium konfliktów przestrzennych. Opole

Błaszkowska B. 2008. Czynna ochrona cennych przyrodniczo łąk i pastwisk. Doświadczenia praktyczne. OTOP, Gdańsk

Bukaciński D. 2015. Strategia czynnej ochrony zagrożonej awifauny wysp środowej Wisły: podręcznik najlepszych praktyk. OTOP, Warszawa

Dobrowolski K.A., Lewandowski K. (red.) 1988. Ochrona środowisk wodnych i błotnych w Polsce IE PAN, Dziekanów Leśny

Dombrowski A., Głowacki Z., Jakubowski W. i in. (red. 2002. )Korytarz ekologiczny doliny Bugu. Stan – Zagrożenia- Ochrona. IUCN, Warszawa

Fuszara E., Lesiński G. 2002 Pomagamy nietoperzom. Poradnik. Studio OP-Art., Suwałki

Gacka-Grzesikiewiecz E. (red.) 1995. Korytarz ekologiczny doliny Wisły. Stan – Funkcjonowanie – Zagrożenia. IUCN, Warszawa

Głowaciński Z. (red.) 2001. Polska czerwona księga zwierząt PWRiL Warszawa

Indykiewicz P., Jerzak J., Barczak T. 2008. Faun miast. Ochronić różnorodność biotyczną w miastach. Bydgoszcz

Jankowski W., Świerkosz K. (red.) 1995. Korytarz ekologiczny doliny Odry. Stan – Funkcjonowanie – Zagrożenia. IUCN, Warszawa

Kot H. i Dombrowski A.(red.) 2001. Strategia ochrony Fauny na Nizinie Mazowieckiej. MTOF, Siedlce

Krogulec J. (red.) 1998. Ptaki łąk i mokradeł Polski. Stan populacji, zagrożenia i perspektywy ochrony. IUCN, Warszawa

Krzysztofiak L., Krzysztofiak A.(red.) 2015. Zwalczanie inwazyjnych gatunków roślin obcego pochodzenia - dobre i złe doświadczenia. Stowarzyszenie "Człowiek i Przyroda", Krzywe

Kurek k., Hałuk J., Bury S., Piotrowski M. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony gadów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Lesiński G. 2006. Wpływ antropogenicznych przekształcen krajobrazu na strukturę i funkcjonowanie zespołów nietoperzy w Polsce. Wyd SGGW, Warszawa

Makles M., Pawlaczyk P., Stańko R. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony mokradeł. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Mazur W. (red.). 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony owadów. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Mikusek R.2012 Budki dla ptaków. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych, Kraków

Mitrus S. 2007. Metody badań i ochrony żółwia błotnego. Podręcznik metodyczny. Wyd. Uniw. Opolski, Opole

Mysłajek R.W., Nowak S. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony wilka, rysia i niedźwidzia brunatnego. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Nasiadka P., Dziedzic R. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony kuropatwy i zająca. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Nowicki M., Sitnicki S. 2007. Ochrona środowiska w praktyce. EkoFundusz, Warszawa

Olech W., Perzanowski K. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony żubra. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Pawlaczyk P., Jermaczek A. NATURA 2000 – narzędzie ochrony przyrody. WWF. Warszawa

Perrins C.M., Lebreton J.D., Hirons G.J.M. 1991. Bird Population Studies. Relevance to Conservation and management. Oxford University Press.

Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny (tomy 1-6) http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/pl/poradnik.php

Pullin A.S. 2007. Biologiczne podstawy ochrony przyrody PWN. Warszawa

Rachwald A., Fuszara M. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony nietoperzy w lasach. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa

Strawiński S. 1971. O ptakach, ludziach i miastach

Symonides E. 2008. Ochrona Przyrody. WUW Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2012. Poradnik ochrony bociana białego dla lekarzy weterynarii. PTOP, Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2012. Poradnik ochrony bociana białego. PTOP, Warszawa

Towarzystwo Przyrodnicze Bocian 2018. Ochrona ptaków w budynkach. PTOP, Warszawa

W. J. Sutherland, I. Newton, R. Green. 2004. Bird Ecology and Conservation: A Handbook of Techniques. Oxford UP

Wilk T., Jujka M., Krogulec J., Chylarecki P. 2010. Ostoje ptaków o znaczeniu międzynarodowym w Polsce. OTOP, Marki

Williams D.R., Pople R.G., Showler D.A., Dicks L.V., Child M.F., zu Ermgassen E.K.H.J., Sutherland W.J. 2013. Bird Conservation: Global evidence for the effects of interventions. Exeter, Pelagic Publishing

Zawadzka D. 2014. Podręcznik najlepszych praktyk ochrony gluszca i cietrzewia. Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych, Warszawa