WM: Kompetencje społeczne - budowanie relacji interpersonalnych

Zachowania interpersonalne są podstawową formą społecznej aktywności człowieka. Naturalną skłonnością człowieka jest inicjowanie, tworzenie i rozwijanie relacji interpersonalnych, które stanowią podstawowy rodzaj więzi społecznych. Związki interpersonalne zaspokajają potrzeby przynależności, bliskości, łączności z innymi osobami oraz wynikają z motywu przetrwania (Aronson, 2011; Klinkosz, 2004). Umiejętność radzenia sobie w relacjach z innymi ludźmi uzależniona jest od posiadanych przez nas kompetencji interpersonalnych, które osoba nabywa podczas treningu społecznego. Wpływają one na przebieg relacji interpersonalnych decydując o ich efektywności w czasie nawiązywaniu oraz podtrzymywaniu (Matczak, 2001). Kompetencje interpersonalne wiążą się z określonymi właściwościami osoby, które zwiększają efektywność funkcjonowania w relacjach międzyludzkich. Ujawniane są w konkretnych sytuacjach czyniąc zachowanie bardziej skutecznym. Umożliwiają nawiązywanie kontaktu i budowanie więzi z innymi ludźmi w różnych sytuacjach społecznych będących udziałem człowieka (Klinkosz, Iskra, Dawidowicz, 2017). Stanowią umiejętności, które warunkują sprawne zarządzanie sobą oraz wysoką skuteczność w relacjach z innymi. Pozwalają skutecznie nawiązywać i podtrzymywać kontakty interpersonalne, radzić sobie z trudnościami i konfliktami, organizować pracę swoją i innych, konstruktywnie wdrażać nowatorskie pomysły, a ponieważ większość naszych zachowań ma charakter interpersonalny, znajomość swoich możliwości w tym zakresie jest niezbędna w codziennym życiu osobistym oraz zawodowym. Do najważniejszych wyznaczników kompetencji interpersonalnych należą: skuteczność radzenia sobie z konkretnymi wyzwaniami interpersonalnymi oraz umiejętność podejmowania adekwatnych działań w danej sytuacji; zakres wyzwań interpersonalnych, w których potrafimy być skuteczni; satysfakcja z posiadanych kontaktów i relacji interpersonalnych oraz własnego wizerunku społecznego (Smółka, 2016). Kompetencje interpersonalne warunkują relacje z innymi osobami, wymagają ujawniania siebie i mogą powstawać w ramach różnego typu bliskich więziach społecznych, jak np. miłość czy przyjaźń, ale również w kontaktach z lekarzem, psychologiem, nauczycielem. Podstawą budowania relacji interpersonalnych jest umiejętność odsłaniania siebie oraz zaufanie.

Wiedza:

1) posiada wiedzę z zakresu problematyki kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych (PS_W02).

2) charakteryzuje nowe koncepcje kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych (PS_W02).

3) wyjaśnia znaczenie koncepcji kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych w funkcjonowaniu człowiek (PS_W02).

4) dysponuje wiedzą z zakresu terminologii i metod badania kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych (PS_W03).

5) zna podstawowe zależności między motywacją osiągnięć społecznych oraz relacjami interpersonalnymi a innymi teoriami psychologicznymi (PS_W03).

Umiejętności:

1) umie przeprowadzić badanie kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych (PS_U03).

2) potrafi skutecznie wykorzystać posiadaną wiedzę w celu przygotowania profilu osobowościowo-motywacyjego (PS_U03).

3) potrafi przygotować szkolenie zawodowe w zakresie kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych do sukcesu (PS_U12).

4) posiada umiejętność tworzenia własnego, indywidualnego warsztatu pracy w celu podnoszenia własnej kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych (PS_U12).

Kompetencje (postawy):

1) samodzielnie i krytycznie aktualizuje swoje umiejętności w zakresie doradztwa zawodowego i edukacyjnego w aspekcie kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych (PS_K04).

2) ma świadomość odpowiedzialności za stawianą diagnozę kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych: profilową i typologiczną (PS_K03).

3) respektuje i szanuje różnorodności nasilenia kompetencji społecznych oraz relacji interpersonalnych u różnych osób i z szacunkiem udziela stosownego wsparcia dla osobistego rozwoju (PS_K03).

brak

The ICQ-R.— The Interpersonal Competence Questionnaire autorstwa D. Buhrmester, W. Furman, M.T. Wittenberg i H.T. Reis (1988, adaptacja polska W. Klinkosz, J. Iskra i M. Dawidowicz, 2017 ) to metoda, która umożliwia dokonywanie samoopisu w aspekcie posiadanych kompetencji interpersonalnych (wersja A). Służy do badania tych kompetencji, które przyczyniają się do efektywnego funkcjonowania w relacjach międzyludzkich, a zwłaszcza w bliskich związkach opartych na przyjaźni, czy miłości. Uzyskano wysokie współczynniki zgodności wewnętrznej dla polskiej wersji narzędzia - współczynnika alfa Cronbacha zawierały się w przedziale od 0,84 do 0,92 (Klinkosz, Iskra, Dawidowicz, 2017). Poniżej przedstawiono krótką charakterystykę skal kwestionariusza ICQ-R (Buhrmester, Furman, Wittenberg, Reis, 1988).

Inicjowanie relacji (IR) (Initiating Relationships) - Skala bada umiejętność rozpoczynania interakcji, zarówno z osobą znaną, jak i nieznaną. IR określa aspekt angażowania się w społeczne interakcje, zdolność do tworzenia i modyfikowania zachowań, które ułatwiają trwanie w relacjach społecznych oraz efektywność w zdobywaniu przyjaciół. Wskazuje również na popularność towarzyską i bycie lubianym przez innych. Posiadanie umiejętności inicjowania kontaktów międzyosobowych ułatwia przystosowanie się do istniejących warunków społecznych i nowych sytuacji.

Asertywne oddziaływanie (NA) (Negative Assertion) - Skala bada zdolność do potwierdzania osobistych przywilejów i umiejętność wyrażania niezadowolenia z ingerowania innych osób w sprawy osobiste jednostki. Ponadto należy je rozumieć (NA) jako umiejętność deklarowania osobistych praw, wypowiadania niezadowolenia w sposób asertywny i wyrażanie krytyki z działań innych ludzi, pewność siebie, która ujawnia się w prezentowaniu życzeń, negatywnych lub pozytywnych żądaniach oraz zdolności do mówienia zdecydowanego „nie”. Skala ta bada umiejętność troszczenia się o siebie i zapewniania sobie pomocy, a także skuteczność w realizowaniu własnych potrzeb i celów poprzez wywieranie wpływu na innych albo nie poddawanie się ich naciskom.

Ujawnianie siebie (SD) (Self-Disclosure) - Skala ta pozwala oceniać skłonność do ujawniania swoich osobistych spraw, a także zdradzania prywatnych informacji (sekretów) na własny temat. Argyle (1999) uważa, kompetencje w ujawnianiu siebie są niezbędne w sytuacjach trudnych, do jakich zaliczyć należy relację intymną, w której zaangażowana w nią osoba pozostaje w bliskim kontakcie interpersonalnym z partnerem. Kompetencja ujawniania siebie warunkuje utrzymanie właściwych, stabilnych i szczerych relacji międzyosobowych oraz budowanie więzi poprzez dzielenie się osobistymi informacjami na swój temat.

Emocjonalne wspieranie (PES) (Providing Emotional Support) - Skala umożliwia ocenę zdolności emocjonalnego wspierania innych osób, pozostających w bliskiej relacji.

Rozwiązywanie konfliktów (CR) (Conflict Resolution) - Skala ta pozwala oceniać umiejętność radzenia sobie z interpersonalnymi konfliktami, które pojawiają się w bliskich relacjach. Pozwala ocenić zdolność do konstruktywnego rozwiązywania konfliktów interpersonalnych, bez kłótni i krytyki. Wiąże się z miarą zadowolenia z małżeństwa osób dorosłych (Gottman, 1979 ) i z sukcesem nastolatków w „randkowaniu” (Twentyman, Boland, McFall, 1981). Skala bada umiejętność sprawnego i efektywnego podejmowania wyzwań interpersonalnych i wypracowywania społecznie akceptowanych zachowań w sytuacjach konfliktowych tak, aby utrzymywać satysfakcjonujące kontakty i relacje międzyosobowe oraz pozytywny wizerunek społeczny.

The IAS.— The Interpersonal Adjective Scales autorstwa Jerry S. Wigginsa (1995, adaptacja polska Sękowski, Klinkosz, 2016 ) to metoda przeznaczona do opisywania siebie, w oparciu o dwa ważne wymiary międzyosobowej transakcji: dominacji i opiekuńczości. IAS tworzą 64 przymiotniki, które określają relacje międzyludzkie. Osoba badana ocenia siebie na ośmiopunktowej Skali Likerta w oparciu o szacowanie z jaką dokładnością (albo przeciwnie - jak nieprecyzyjnie) dane słowo ją określa lub charakteryzuje. Uzyskane wyniki w badaniu IAS pozwalają na scharakteryzowanie osoby badanej w zakresie 8 wymiarów uporządkowanych kołowo (ang. circumplex) z dominacją i opiekuńczością na głównych osiach. Współczynniki zgodności wewnętrznej (Alfa Cronbacha) dla polskich prób normalizacyjnych w zależności od skali, wynosiła od 0,77 do 0,90 (Sękowski, Klinkosz, 2016).

A short description of scales is given below. Three elements have been included. The first one describes the characteristics of a particular type of behavior. The second one concerns interpersonal problems, and the third refers to personality disorders.

Assured-Dominant (PA): a) tendency towards taking initiative in social situations, individualism; b) controlling others, manipulating; c) narcissistic personality.

Arrogant-Calculating (BC): a) tendency towards humiliation and „exploitation” of others, competitiveness; b) vindictiveness; c) disregard for and violation of the rights vested in others.

Cold-Hearted (DE): a) autonomy, freedom from social conventions; b) lack of feeling, inability to co-operate and forgive; c) paranoid personality.

Aloof-Introverted (FG): a) aloofness and distance in social transactions; b) anxiousness and embarrassment in the presence of others; c) schizoid personality.

Unassured-Submissive (HI): a) unassuredness, gentleness in contacts with others; b) lack of firmness and assertiveness towards others; c) avoidant personality (social inhibition, feeling of inadequacy).

Unassuming-Ingenuous (JK): a) understanding and acceptance of others; b) gullibility, naiveness, allowance of exploitation; c) dependence, submissiveness, fears of rejection.

Warm-Agreeable (LM): a) sympathy, caring for others; b) excessive generosity, permissiveness; c) well-adjusted (!)

Gregarious-Extraverted (NO): a) sociability, vivaciousness in social transactions; b) excessive self-disclosure, attracting attention; c) „histrionic” personality, excessive emotionality.

Ciekawość poznawcza.