Psychologia emocji i motywacji

podstawowy

PS_W02; PS_W03; PS_W04;PS_W07; PS_U04

Student zna i rozumie na czym polega odmienność interpretacji emocji i motywacji z perspektywy różnych nurtów psychologicznych (ewolucyjnej, poznawczej, humanistycznej psychodynamicznej i in.).

Zna i rozumie na czym polegają różnice i szczegółowe interpretacje emocji w różnych ujęciach teoretycznych.

Zna i rozumie rolę procesów emocjonalnych i motywacyjnych w funkcjonowaniu człowieka oraz prawa ich rozwoju. Zna i rozumie najważniejsze mechanizmy regulacji emocji.

Zna i rozumie biologiczne podstawy procesów emocjonalnych i motywacyjnych oraz jest w stanie rozpoznać i zinterpretować biologiczne podłoże procesów emocjonalnych i motywacyjnych.

Potrafi dobrać odpowiednie techniki pomiaru emocji i motywacji (U04)

Jest kompetentny w planowaniu własnych badań w zakresie emocji i motywacji, w próbach rozwiązywania podstawowych konfliktów czy problemów emocjonalnych i motywacyjnych.

Potrafi wskazać na struktury i procesy neurofizjologiczne odpowiadające za uaktywnienie emocji i podstawowych dążeń.

Wiedza na temat podstawowych nurtów w psychologii

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele: Celem zajęć ma być przekazanie wiedzy pozwalającej na uchwycenie podstawowych mechanizmów i prawidłowości przebiegu procesów emocjonalnych i motywacyjnych. Stąd też wykłady mają stawić prezentację współczesnych sposobów analizowania zjawisk emocjonalnych i motywacyjnych. Z uwagi na konieczność pełniejszego uchwycenia współczesnej myśli psychologicznej, pojawia się także analiza teorii, które legły u podłoża aktualnych stylów interpretacji emocji i motywacji.

1. Wprowadzenie. Emocje w perspektywie biologicznej.

- Podstawowe pojęcia związane z emocjami.

- Perspektywy teoretyczne w psychologii emocji. Klasyczne teorie emocji (James, Lange, Bull, Arnold, Hebb).

- Emocje w perspektywie biologicznej:

- Emocje z psychofizjologicznego punktu widzenia: rola osi podwzgórze-przysadka-nadnercza i autonomicznego układu nerwowego.

- Psychofizjologiczne metody badania emocji, m.in. EMG, GSR, wskaźniki aktywności sercowo-naczyniowej (np. HRV, CO, TPR).

- Postrzegane zagrożenie i postrzegana kontrolowalność sytuacji a stężenie kortyzolu i aktywność sercowo-naczyniowa. Znaczenie teoretyczne i praktyczne.

- Koncepcje LeDoux, Panksepp’a (sposób rozumienia emocji) i krytyka koncepcji układu limbicznego.

- Krytyka propozycji LeDoux – rewizja roli ciała migdałowatego (Pessoa, Adolphs, 2010).

- Podsumowanie i dyskusja.

2. Analiza emocji z perspektywy ekspresji.

- Teoria Jamesa-Langego vs. teoria Arnold jako dwie szerokie perspektywy interpretacji emocji.

- Propozycja Ekmana (założenia, podstawowe tezy, znaczenie makroekspresji i mikroekspresji), FACS i FACSAID, zastosowania koncepcji Ekmana. Praktyczne rozpoznawanie mikroekspresji na podstawie materiału filmowego wyświetlanego podczas zajęć.

- Uśmiech typu Duchenne i Non-Duchenne.

- Rola ekspresji w ujęciach teoretycznych: Laird, Tomkins, Plutchik.

- Podsumowanie i dyskusja: alternatywność czy komplementarność interpretacji emocji w teoriach emocji Jamesa-Langego i Arnold w kontekście aktualnych badań.

3. Struktura afektu. Relacje procesów poznawczych i emocji.

- Struktura afektu w ujęciach teoretycznych: Russell i Mehrabian, Russell, Watson i in.

- Część konwersatoryjna – wypełnienie, omówienie właściwości i zastosowań narzędzi CCMA Yik oraz SUPIN Watsona i Clark.

- Podsumowanie: zalety i ograniczenia modeli opisujących strukturę stanów afektywnych.

- Relacje procesów poznawczych i emocji: Schachter i Singer, Lazarusa, Zajonc.

- Podsumowanie i dyskusja: relacje procesów poznawczych i emocji w interpretacji Lazarusa i Zajonca a przetwarzanie emocji wg LeDoux.

4. Emocje mieszane i emocje wtórne.

- Koncepcja emocji mieszanych. Emocje mieszane i wtórne emocje mieszane w podejściu psychodynamicznym i ich adaptacyjna rola w radzeniu sobie ze stresem (Braniecka i in., 2014).

- Procesy poznawcze w interpretacji emocji samoświadomościowych. Emocje samoświadomościowe jako kategoria emocji wtórnych. Model emocji samoświadomościowych Lewisa.

- Część konwersatoryjna – wypełnienie, omówienie właściwości i zastosowań narzędzia TOSCA-3 Tangney.

5.

- Egzamin połówkowy.

- Psychospołeczne teorie emocji.

- Część konwersatoryjna:

- Aleksytymia.

- Lęk i strach - perspektywy ewolucyjna, poznawcza i kliniczna.

- wypełnienie, omówienie właściwości i zastosowań narzędzia STAI Spielbergera.

6. Regulacja emocji.

- Model regulacji emocji Grossa.

- Regulacja emocji wg Tamir.

- Teoria Poszerzającej i Budującej Funkcji Pozytywnych Emocji (ang. Broaden-and-Build Theory of Positive Emotions) Fredrickson.

- Efekt cofnięcia (ang. undo effect) i kwestia jego replikowalności w aktualnych meta-analizach (por. Behnke i in., 2023).

- Teoria interakcji systemów osobowości Kuhla.

- Podsumowanie i dyskusja: zalety i ograniczenia omawianych modeli teoretycznych. Wzajemne relacje omawianych propozycji teoretycznych.

7. Wprowadzenie do psychologii motywacji.

- Podstawowe pojęcia związane z motywacją. Pionierzy badań nad motywacją.

- Motywacja w behawioryzmie.

- Motywacja z punktu widzenia psychoanalizy (Freud, Hartmann).

- Motywacja wtórna - różne perspektywy teoretyczne.

- Motywacja w psychologii humanistycznej na przykładzie teorii potrzeb Maslowa.

- Teoria autodeterminacji Deciego i Ryana.

- Teoria wartości Schwartza.

- Podsumowanie i dyskusja.

8. Koncepcja sensu życia u Frankla. Teoria wartościowania Hermansa. Podsumowanie i dyskusja.

Materiały dydaktyczne będą udostępniane przez platformę Moodle.

Behnke, M., Pietruch, M., Chwiłkowska, P., Wessel, E., & Kaczmarek, Ł. D. (2023). The Undoing Effect of Positive Emotions: A Meta-Analytic Review. Emotion Review, 15(1): 45–62.

Braniecka, A., Trzebińska, E., Dowgiert, A., & Wytykowska, A. (2014). Mixed Emotions and Coping: The Benefits of Secondary Emotions. PLoS ONE, 9(8), e103940. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0103940

Brzozowski, P. (2010). Skala Uczuć Pozytywnych i Negatywnych SUPIN. Polska adaptacja skali PANAS Davida Watsona i Lee Anny Clark. Podręcznik. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Dickerson, S. S., & Kemeny, M. E. (2004). Acute Stressors and Cortisol Responses: A Theoretical Integration and Synthesis of Laboratory Research. Psychological Bulletin, 130(3), 355–391. https://doi.org/10.1037/0033-2909.130.3.355

Fredrickson, B. L., Cohn, M. A. (2010). Positive Emotions. W Lewis, M., Haviland-Jones, J. M., Feldman Barrett, L. (red.), Handbook of emotions (s. 777–796). Guilford Press.

Gasiul, H. (2018) (red.). Metody badania emocji i motywacji. Difin Engram.

Gross, J. J. (2014). Emotion regulation: Conceptual and empirical foundations. In J. J. Gross (Ed.), Handbook of emotion regulation (pp. 3–20). The Guilford Press.

Hall, C. S., Lindzey, G. (2003). Teorie osobowości. PWN.

Hoffman, M. L. (2006). Empatia a rozwój moralny. GWP.

Koole, S. L., Kuhl, J., Jostmann, N., & Vohs, K. D. (2005). On the hidden benefits of state orientation: Can people prosper without efficient affect regulation skills? In A. Tesser, J. Wood & D. A. Stapel (Eds.), On building, defending, and regulating the self: A psychological perspective (pp. 217–243). Taylor & Francis. https://doi.org/10.4324/9780203998052-13

Lewis, M., Haviland-Jones, J.M. (red.) (2005). Psychologia emocji. GWP.

Łosiak. W. (2007). Psychologia emocji. WAiP.

Pessoa, L., & Adolphs, R. (2010). Emotion processing and the amygdala: from a “low road” to “many roads” of evaluating biological significance. Nature Reviews Neuroscience, 11(11), 773–782. https://doi.org/10.1038/nrn2920

Russell, J. A. (1980). A circumplex model of affect. Journal of Personality and Social Psychology, 39(6), 1161–1178. https://doi.org/10.1037/h0077714.

Russell, J. A., & Feldman Barrett, L. (1999). Core affect, prototypical emotional episodes, and other things called emotion: Dissecting the elephant. Journal of Personality and Social Psychology, 76(5), 805–819. https://doi.org/10.1037/0022-3514.76.5.805.

Russell, J. A., & Mehrabian, A. (1977). Evidence for a three-factor theory of emotions. Journal of Research in Personality, 11(3), 273–294. https://doi.org/10.1016/0092-6566(77)90037-X

Stanisławski, K., Cieciuch, J., & Strus, W. (2021). Ellipse rather than a circumplex: A systematic test of various circumplexes of emotions. Personality and Individual Differences, 181, 111052. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.111052

Strus, W., Żylicz, P. O. (2018). Emocje samoświadomościowe – podstawowe rozróżnienia i narzędzia pomiaru. W: H. Gasiul (red.). Wybrane metody badania emocji i motywacji. Difin.

Szczygieł, D. (2014). Regulacja emocji a dobrostan. Konsekwencje wyprzedzającej i korygującej regulacji emocji. W: R. Derbis i Ł. Baka (red.), Oblicza jakości życia (s. 193–209). Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie.

Szczygieł, D., & Kolańczyk, A. (2000). Skala Poziomów Świadomości Emocji. Adaptacja Skali Levels of Emotional Awareness Scale Lane’a i Schwartza. Roczniki Psychologiczne, 3, 155–179.

Tamir, M. (2009). What Do People Want to Feel and Why? Current Directions in Psychological Science, 18(2), 101–105. https://doi.org/10.1111/j.1467-8721.2009.01617.x

Wojciszke, B., Szlendak, M. A., (2010). Skale do pomiaru orientacji sprawczej i wspólnotowej, Psychologia Społeczna, 51(13), 57–70.

Wrześniewski, K., Sosnowski, T., Jaworowska, A., Fecenec, D. (2006). Inwentarz Stanu i Cechy Lęku STAI. Polska adaptacja STAI. Podręcznik. Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.

Yik, M. (2009). Studying affect among the Chinese: The circular way. Journal of Personality Assessment, 91(5), 416–428. https://doi.org/10.1080/00223890903087596.

Efekty wiedzy: Student ma wiedzę na temat omawianych teorii emocji i motywacji. Całościowo wyjaśnia mechanizmy motywacyjne i emocjonalne z różnych perspektyw teoretycznych. Zna i rozumie biologiczne podłoże procesów emocjonalnych i motywacyjnych.

Efekty umiejętności: Potrafi stosować omawiane metody badania emocji i motywacji oraz poprawnie interpretować wyniki uzyskane za ich pomocą.

Efekty kompetencji: Poddaje interpretacji najważniejsze idee psychologii emocji i motywacji w kontekście różnych ujęć teoretycznych. Zauważa ograniczenia metod stosowanych w badaniu emocji i motywacji.

Wiedza:

- na ocenę 2 (ndst.): student nie zna podstawowych teorii emocji i motywacji; nie zna i nie rozumie roli procesów emocjonalnych i motywacyjnych w funkcjonowaniu człowieka oraz biologicznych podstaw procesów emocjonalnych i motywacyjnych

- na ocenę 3 (dst.): student zna dostatecznie najważniejsze teorie emocji i motywacji; dostatecznie zna i rozumie rolę procesów emocjonalnych i motywacyjnych w funkcjonowaniu człowieka oraz biologiczne podstawy procesów emocjonalnych i motywacyjnych

- na ocenę 4 (db.): student zna dobrze większość omawianych teorii emocji i motywacji; dobrze zna i rozumie rolę procesów emocjonalnych i motywacyjnych w funkcjonowaniu człowieka oraz biologiczne podstawy procesów emocjonalnych i motywacyjnych

- na ocenę 5 (bdb.): student zna bardzo dobrze wszystkie omawiane teorii emocji i motywacji; bardzo dobrze zna i rozumie rolę procesów emocjonalnych i motywacyjnych w funkcjonowaniu człowieka oraz biologiczne podstawy procesów emocjonalnych i motywacyjnych

Umiejętności:

- na ocenę 2 (ndst.): student nie potrafi posługiwać się metodami badania emocji i motywacji, nie umie interpretować wyników uzyskanych za ich pomocą, nie umie interpretować emocji i motywacji z punktu widzenia poznanych teorii

na ocenę 3 (dst.): student umie posługiwać się metodami badania emocji i motywacji, interpretuje wyniki uzyskane za ich pomocą w sposób niewystarczająco całościowy (poszczególne elementy interpretacji nie są wystarczająco ze sobą powiązane); z pomocą prowadzącego interpretuje procesy emocjonalne i motywacyjne w kontekście teoretycznym

- na ocenę 4 (db.): student umie posługiwać się metodami badania emocji o motywacji, interpretuje wyniki w sposób całościowy, ponadto samodzielnie interpretuje procesy emocjonalne i motywacyjne w kontekście teoretycznym

- na ocenę 5 (bdb.): student umie posługiwać się metodami badania emocji o motywacji, interpretuje wyniki w sposób całościowy, uwzględniając kontekst teoretyczny oraz zalety i ograniczenia poszczególnych metod; umie interpretować procesy emocjonalne i motywacyjne łącząc twórczo informacje z różnych źródeł w oparciu o omawiane teorie

Kompetencje:

Oceniany jest poziom świadomości potrzeby uwzględniania w doborze metod badania emocji i motywacji zarówno celu diagnostycznego/ badawczego, jak i uwarunkowań społecznych i etycznych badania. Oceniana jest świadomość złożoności uwarunkowań procesów emocjonalnych i motywacyjnych w codziennym życiu.

Ocena końcowa zostanie wystawiona na podstawie wyniku egzaminu (można uzyskać maksymalnie 100 p.). Egzamin zostanie podzielony na dwie części. Obie części zostaną przeprowadzone w formie pisemnej.

Ocena końcowa może zostać podwyższona za aktywność podczas zajęć (za aktywność można dodatkowo uzyskać maksymalnie 5 p.).