Psychologia osobowości

podstawowy

PS_W02,PS_W04,PS_U03,PS_U04,PS_U05

Potrafi zidentyfikować i rozumie na czym polegają odmienne sposoby interpretacji osobowości z różnych perspektyw współczesnej psychologii (teorie cech, teorie kulturowe, ewolucyjne, psychoanalityczne, itd.).

Jest w stanie w ramach różnych nurtów psychologicznych rozpoznać specyfikę dominujących teorii osobowości, opisywane przez nie mechanizmy rozwoju i zaburzeń osobowości.

Potrafi posługiwać się i dobierać różne testy psychologiczne pozwalające na diagnozę osobowości oraz posiada umiejętność praktycznej analizy uzyskiwanych wyników.

Poziom przedmiotu: podstawowy

Cele: Celem wykładów jest zapoznanie ze sposobami interpretacji pojęcia osobowość oraz ze stylami analizy struktury i mechanizmów kształtowania się osobowości. Stąd konieczne zdaje się uwzględnienie podstawowych i kluczowych dla współczesnych analiz teorii psychodynamicznych, organicystycznych, egzystencjalnych, teorii uczenia, aktywistyczno- regulacyjnych, kulturowych i in.

Efekt kształcenia: znajomość schematów interpretacji pojęcia osobowości, mechanizmów rozwoju i zmiany osobowości, możliwości spojrzenia na człowieka z perspektywy jego niepowtarzalnej indywidualności osobowej i interpretacji zachowań w świetle całościowego ujęcia człowieka.

Wymagania wstępne: podstawowa wiedza z zakresu psychologii osobowości.

Metody oceny: pisemny egzamin testowy z materiału prezentowanego na wykładach oraz uzupełnionego poprzez studiowanie literatury

Treści programowe

1.Korzenie i tradycje w badawcze psychologii osobowości.Wkład klasycznej psychologii do współczesnych teorii osobowości. Współczesny kształt psychologii osobowości (tradycje badawcze, okresy)

2.Kontrowersje wokół psychologii osobowości.Wiedza potoczna a wiedza naukowa o osobowości; Przyrodniczy i humanistyczny model interpretacji osobowości; Kryteria teorii osobowości;O metodach stosowanych w psychologii osobowości; Perspektywy analizy teorii osobowości

3.Podmiot i jego właściwości – teorie cech.Podstawowe sposoby i strategie interpretacji cech we współczesnej psychologii;Cechy jako realnie istniejące struktury neuropsychiczne;

4.Człowiek jako podmiot i jego właściwości - leksykalno – statystyczne podejście do interpretacji cech osobowości Czynnikowa teoria cech R.Cattella; Wielka Piątka jako efekt analiz leksykalno- statystycznych; cechy jako właściwości interpersonalne; cechy jako konstrukcje społeczne 3

Kontrowersje wokół teorii cech – sytuacjonizm a teorie cech; relacja podmiot- sytuacja – sięgając ku przeszłości (teorie behawioralne); interpretacja relacji podmiot – sytuacja w teorii pola K.Lewina Interakcyjne modele cech –ogólne współczesne trendy interpretacji - modele oparte na społecznym uczeniu i procesach regulacji

5.Podmiot kształtowany w procesie adaptacji – od natury biologicznej ku naturze kreowanej przez kulturę 1. Proces adaptacji jako podstawa rozwoju osobowości (współczesne trendy interpretacyjne. Kultura i jej znaczenie – teorie kulturowe osobowości (kultura a osobowość w interpretacji szkoły wzorców kulturowych). Współczesne kierunki badań nad relacją kultura – osobowość)

6.Ewolucja podstawą osobowości Podmiot i jego potrzeby naturalne w interakcji – psychoanaliza S.Freuda Podmiot i kultura wpisana w naturę a indywidualna linia rozwoju – C.G.Jung

7.Podmiot i jego potrzeby a formy adaptacji do społeczności i kultury.Kultura a potrzeby podmiotu– perspektywa psychoanalityczna E.Fromma; propozycja H.S.Sullivana; propozycja K.Horney; człowiek i jego dążenie do twórczej adaptacji – podstawy teorii A.Adlera. Uwagi o teoriach relacji z obiektem

8.Człowiek jako podmiot w procesie adaptacji i rozwoju własnego potencjału – ku odkrywaniu własnej tożsamości(m.in.teoria psychospołecznego rozwoju ego E.H.Eriksona; kontynuatorzy myśli eriksonowskiej; dążenie do spełnienia jako cel rozwoju w ujęciu Ch.Buhler

9.Człowiek jako podmiot działający i samoregulujący - aktywistyczno–regulacyjne teorie osobowości.Ogólne podstawy teorii aktywistyczno – regulacyjnych.Teorie polskich psychologów (m.in.regulacyjna Teoria Osobowości J.Reykowskiego; osobowość jako organizacja informacji w interpretacji W.Łukaszewskiego; zadania podstawą rozwoju osobowości w interpretacji K.Obuchowskiego.Główne współczesne problemy aktywistycznej interpretacji

10.Od spełnienia potrzeb i doświadczania siebie ku tworzeniu własnej tożsamości w interakcji.Organicystyczne interpretacja – jeden motyw podstawą kształtowania osobowości (idee A.Angyala, P.Lecky, syndromy osobowości w ujęciu A.Maslowa; dążenie do samorealizacji a rozwój osobowości – interpretacja C.R.Rogersa).

11.Człowiek jako istota rozumiejąca i doświadczająca – antycypacja podstawą osobowości w analizie G.A.Kelly’ego

12.Od potrzeb ku narracji - personologia H.Murraya Podmiot doświadczający w interpretacji H.J.M.Hermansa – w stronę „dialogowego ja”

13.Człowiek jako podmiot odkrywający sens – egzystencjalna psychologia osobowości. W stronę podmiotu osobowego Podstawowe założenia psychologii egzystencjalnej. Stawanie się w interpretacji L.Binswangera, R.Maya Wola sensu jako podstawa rozwoju osobowości w teorii V.Frankla Człowiek jako podmiot osobowy w interpretacji K.Popielskiego. Interpretacja personalistyczna - propozycja autorska

Literatura obowiązkowa

Gasiul, H. (2020). Psychologia osobowości. Nurty teorie koncepcje. Warszawa: Diffin Engram. Wyd. 3

Literatura pomocnicza:

Ashcraft, D. (2001). Teorie osobowości. Studia przypadków. Warszawa: PWN.

Gałdowa, A. (red.) (1999). Klasyczne i współczesne koncepcje osobowości. Kraków, UJ.

Hall, C.S., Lindzey, G., Campbell, J.B. (2004). Teorie osobowości. Warszawa: PWN.

Oleś, P. K. (2018). Wprowadzenie do psychologii osobowości. Warszawa: WN Scholar.

Pervin, L.A., John, O.P. (2002). Osobowość. Teoria i badania. Kraków: UJ.

Siek, S. (1983). Wybrane metody badania osobowości. Warszawa, ATK.

Strus, W., Cieciuch, J. (2016). Towards a synthesis of personality, temperament, motivation, emotion and mental health models within the Circumplex of Personality. Journal of Research in Personality, 66, 70- 95.

Wiedza:

EK_1 - Student rozumie specyfikę psychologii osobowości i wie na czym polegają różnice pomiędzy tradycjami badawczymi w psychologii osobowości

EK_2 - Student posiada wiedzę na temat różnych koncepcji i teorii osobowości (ich wartości i słabości), umie je rozróżnić i identyfikować

EK_3 - Student rozumie znaczenie czynników biologicznych i kulturowo-środowiskowych w kształtowaniu osobowości

EK_4 - Student identyfikuje i rozróżnia podstawowe techniki badania osobowości, zna ich specyfikę teoretyczną i praktyczną; rozumie relacje pomiędzy odmiennością metod badania osobowości a odmiennością teorii osobowości

Umiejętności:

EK_5 - Student potrafi wyjaśnić na czym polegają różnice w zakresie interpretacji osobowości pomiędzy odmiennymi szkołami, teoriami, koncepcjami

EK_6 - Student potrafi posługiwać się technikami pomiaru osobowości, interpretować wyniki

EK_7 - Student potrafi skonfrontować i zintegrować wiedzę o osobowości jednostki zdobytą z różnych źródeł

EK_8 - Student samodzielnie interpretuje osobowość z perspektywy poznanych teorii osobowości

Kompetencje

EK_9 - Student ma świadomość konieczności uwzględniania przy doborze metod badania badania osobowości specyfiki potrzeb diagnostycznych oraz społeczno-etycznego kontekstu badania

EK_10 - Student zdaje sobie sprawę z ograniczeń możliwości poznania złożoności osobowości człowieka

Zajęcia kończą się egzaminem pisemnym, testowym składającym się z 30 pytań (z wielokrotnym wyborem lub do uzupełnienia). Podstawą zdania egzaminu jest uzyskanie co najmniej 15 poprawnych odpowiedzi (skreślenia poprawiane nie są zaliczane do odpowiedzi poprawnych); na ocenę dobrą co najmniej 20 poprawnych odpowiedzi, a na ocenę bardzo dobrą co najmniej 26. Dopuszczalna jest też forma egzaminu ustnego.