Teoria literatury

podstawowy

FP1_W01

FP1_W02

FP1_W03

FP1_W13

FP1_U01

FP1_U04

FP1_U07

FP1_K01

FP1_K07

wpisz symbol/symbole efektów kształcenia

Ćwiczenia z teorii literatury prezentują podstawowe zagadnienia tej dyscypliny w trakcie dyskusji nad lekturami, czytanymi przez studentów przed zajęciami. Studenci zapoznają się z podstawowymi problemami, pojęciami i terminami

teoretycznoliterackimi. Zajęcia mają również na celu przygotowanie do egzaminu z teorii literatury.

Na zajęciach teorii literatury omawianych jest kilkanaście wybranych problemów szczegółowych, widzianych już na tle różnych nurtów we współczesnej teorii literatury, wspomaganej osiągnięciami językoznawstwa, logiki i filozofii. W trakcie zajęć wykorzystywane są metodologie formacji postmodernistycznej (dekonstrukcja, feminizm, kulturalizm), ale i dawniejsze, wciąż jeszcze żywe (fenomenologia, strukturalizm, semiotyka, hermeneutyka). Pokazanie tradycji myślowej pozwala studentom poznać myśl badaczy prawdziwie wielkich, a nadto zwiększa ostrość rozumienia myśli najnowszej, niejednokrotnie ukierunkowanej polemicznie względem formacji I połowy XX.

1.Czym jest teoria literatury?

a) R. Wellek, Teoria, krytyka i historia literatury, (w:) tenże, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, Warszawa 1979;

b) S. Skwarczyńska, Miejsce teorii literatury wśród innych dyscyplin literaturoznawczych [w:] tejże, W orbicie literatury, teatru, kultury naukowej, Warszawa 1985;

c) J. Culler, Co to jest teoria? (w:) tenże, Teoria literatury, Warszawa 1998.

d S. Greenblatt, Czym jest historia literatury?, przeł. K. Kwapisz, „Teksty Drugie” 2005, nr 1-2, s. 155-173

2. Tekst

a) Janusz Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego [w:] Problemy teorii literatury, s. 1, wyb. H. Markiewicz, Wrocław 1987

b) H.-G. Gadamer, Semantyka i hermeneutyka [w:] tegoż, Rozum, słowo, dzieje, Warszawa 1979

c) S. Fish, Czy na tych ćwiczeniach jest tekst?, przeł. A. Szahaj [oraz] Jak rozpoznać wiersz, gdy się go widzi, przeł. A. Grzeliński, w: tegoż, Interpretacja, retoryka, polityka. Eseje wybrane, red. A. Szahaj, Kraków 2002, s. 59-80, 81-98

3. Geneza dzieła:

a) Z. Freud, Pisarz i fantazjowanie, [w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. 1.

b) C. G. Jung, Psychologia i twórczość, tamże.

c) Maria Janion, Spór o genezę, [w:] tejże, Humanistyka, poznanie, terapia, Warszawa 1982

4. Autor:

a) A. Okopień-Sławińska, Semantyka "ja" literackiego ("Ja" tekstowe wobec "ja" twórcy), [w:] tejże, Semantyka wypowiedzi poetyckiej. (Preliminaria), Wrocław, Ossolineum, 1985 i wyd nast.; [lub w:] Teksty, r. 1981, nr 6; [lub w:] Teoretycznoliterackie tematy i problemy, oprac. J. Sławiński, Wrocław, 1986.

b) R. Barthes, Śmierć autora, "Teksty Drugie", r. 1999, nr 1-2.

c) R. Nycz, Osoba w nowoczesnej literaturze: ślady obecności, [w:] tegoż, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków, 2001; [lub w:] Osoba w literaturze i komunikacji literackiej, oprac. E. Balcerzan i in., Warszawa, 2000.

5. Literatura a język:

a) J. Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego, [w:] tegoż, Prace wybrane, t. 2, Kraków 1999

b) R. Ohmann a) Akt mowy a definicja literatury b) Literatura jako akt, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 2

6. Symbol, topos, archetyp i mit:

a) S. Awierincew, W poszukiwaniu symboliki mitu o Edypie, w: tegoż: Na skrzyżowaniu tradycji (szkice o literaturze i kulturze wczesnobizantyjskiej), przeł. D. Ulicka Warszawa 1988, s. 151-174

b) O. Freudenberg, Ślepiec nad urwiskiem, przeł. D. Ulicka, w: tejże, Semantyka kultury, red. D. Ulicka, Kraków 2005, s. s. 73-89

c) H. G. Gadamer, Symbol i alegoria, [w:] Symbole i symbolika, red. M. Głowiński, Warszawa: Czytelnik 1990

d) E. R. Curtius, Topika, [w:] tegoż, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Warszawa 1977, [lub] Pamiętnik Literacki 1972, z. , [lub w:] Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów Pamiętnika Literackiego, red. M. Głowiński i H. Markiewicz, Wrocław 1977.

e) C. Lévi-Strauss, Struktura mitów, [w:] tegoż, Antropologia strukturalna.

7. Literatura a rzeczywistość:

a) E. Auerbach, Blizna Odyseusza [oraz] Świat w ustach Pantagruela, w: tegoż: Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, przeł. Z. Żabicki, Warszawa 2004, s. 29-48, 259-278

b) Z. Mitosek, Mimesis. Zjawisko i problem, Warszawa 1997 (rozdziały: Mimesis, Realizm)

c) J. Landwehr, Fikcyjność i fikcjonalność, "Pamiętnik Literacki" 1983, z. 4

e) R. Barthes, Efekt rzeczywistości, przeł. M.P. Markowski, „Teksty Drugie” 2012, nr 4, s. 119-126

d) J. Baudrillard, Precesja symulakrów, w: tegoż, Symulakry i symulacja, Warszawa 2005, s. 5-56; [także w tłum. T. Komendanta, w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, wyb., oprac. R. Nycz, Kraków 1996, s. 175-189

8. Gra językowa i wyobraźnia:

a) Gaston Bachelard, Wyobraźnia poetycka, Warszawa 1975 (fragmenty)

b) Gilbert Durand, Wyobraźnia symboliczna, Warszawa 1986, r. I, II, III (s. 33-94)

c) H.-G. Gadamer, Aktualność piękna. Sztuka jako gra, symbol i święto (1974), Warszawa 1993

d) A. Martuszewska, Radosne gry. O grach/zabawach literackich, Gdańsk 2008

9. Odbiorca:

a) R. Ingarden, O poznawaniu dzieła literackiego [wybrane fragmenty]

b) U. Eco, Dzieło otwarte, Warszawa 1973 [rozdz. Poetyka dzieła otwartego]

c) W. Iser, Apelatywna struktura tekstów. Nieokreśloność jako warunek oddziaływania prozy literackiej, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 1

10. Intertekstualność i dialogiczność:

a) M. Bachtin, Słowo w powieści, [w:] tegoż, Problemy literatury i estetyki, Warszawa 1982 [cz. I: Współczesna stylistyka i powieść, cz. II: Słowo w poezji i słowo w powieści]

b) M. Głowiński, O intertekstualności, [w:] tegoż, Prace wybrane, Kraków 2000, t.5

12. Historyczność:

a)F. Vodicka, Historia literatury. Jej problemy i zadania, [w:] Teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t.2, cz. 3, Kraków 1974

b) H. R. Jauss, Historia literatury jako prowokacja, Warszawa 1999 (szkic tytułowy)

13. Literatura a społeczeństwo:

a) A. Hauser, Społeczna historia sztuki, Warszawa 1974 [fragmenty]

b) J.-P. Sartre, Czym jest literatura?, [w:] tegoż, Czym jest literatura? Wybór szkiców krytycznoliterackich, wyb. A. Tatarkiewicz, Warszawa 1968

14. Interpretacja:

a) E. D. Hirsch jr., Interpretacja obiektywna, "Pamiętnik Literacki" 1977, z. 3

b) R. Nycz, Teoria interpretacji: Problem pluralizmu, [w:] tegoż, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków 1983

15. Wartościowanie:

a) W. Kayser, Ocena dzieła literackiego a jego interpretacja, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, wyb. i prac. H. Markiewicz, t. 1, Kraków 1970.

b) E. Staiger, Kilka uwag o problemie wartości, "Pamiętnik Literacki" 1985, z. 4

Podręczniki:

- R. Wellek, A. Warren, Teoria literatury, przeł. M. Żurowski, Warszawa 1976 [całość]

- J. Culler, Teoria literatury, przeł. M. Bassaj, Warszawa 1998 [całość]

- A. Compagnon, Demon teorii. Literatura a zdrowy rozsądek, Gdańsk 2010;

- Literatura. Teoria. Metodologia, red. Danuta Ulicka, Warszawa 2001.

- A. Burzyńska, M. Markowski, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków 2009.

- Wiek Teorii. Antologia 1. Antologia 2, red. Danuta Ulicka, IBL, Warszawa 2020

FP1_W03 zna podstawową terminologię nauk humanistycznych z

zakresu literaturoznawstwa

FP1_U01 potrafi wyszukiwać, analizować, oceniać, selekcjonować i

poprawnie przekazywać informacje pochodzące z mediów

tradycyjnych i elektronicznych

FP1_U04 potrafi posługiwać się podstawowymi narzędziami

badawczymi z zakresu literaturoznawstwa, potrafi

samodzielnie przeprowadzić analizę i interpretację dzieła

literackiego w celu odsłonięcia jego znaczeń,

aksjologicznych horyzontów, kontekstowych odniesień do

tradycji literackiej i kulturowej, społecznych uwikłań i

miejsca w procesie historyczno-kulturowym

FP1_U07 posiada umiejętność referowania literatury przedmiotu,

merytorycznego argumentowania i formułowania

wniosków

FP1_K01 ma świadomość poziomu swojej wiedzy, rozumie potrzebę

uczenia się, rozwoju osobistego i uczestniczenia w kulturze

przez całe życie

FP1_K07 uczestniczy w życiu kulturalnym, odpowiedzialnie

korzystając z mediów tradycyjnych i elektronicznych ze

świadomością wartości tradycji literackiej i językowej jako

dobra wspólnego

Metody weryfikacji efektów kształcenia:

Wiedza - udział w dyskusji, kolokwium pisemne

Kompetencje społeczne - dyskusja, obserwacja bezpośrednia

Postawy - Obserwacja, dyskusja

Kryteria oceniania:

WIEDZA:

Ocena 2 (ndst.): brak znajomości tekstów obowiązkowych; brak rozumienia problemów omawianych podczas ćwiczeń; niedostateczna znajomość języka polskiego w mowie i w piśmie; brak umiejętności poprawnego zreferowania, w mowie i w piśmie, treści przeczytanych lektur; nieznajomość tytułów tekstów teoretycznych i nazwisk badaczy-literaturoznawców.

Ocena 3 (dost.): ogólnikowa znajomość tekstów lekturowych omawianych na ćwiczeniach; słaba umiejętność poprawnego zreferowania, w mowie i w piśmie, treści przeczytanych lektur; nieznajomość tytułów tekstów teoretycznych i nazwisk badaczy-literaturoznawców; pełna frekwencja (odrobione nieobecności).

Ocena 4 (db.): znajomość tekstów z zakresu lektury obowiązkowej wraz z poprawnością rozumienia głównych tez przy ew. próbach dyskusji; znajomość nazwisk badaczy, historyków i teoretyków literatury, a także ich osiągnięć; poprawne zrozumienie treści przekazanych podczas ćwiczeń; umiejętność poprawnego zreferowania, w mowie i w piśmie, treści przeczytanych lektur; dobra znajomość tytułów opracowań teoretycznych i nazwisk badaczy-literaturoznawców.

Ocena 5 (bdb.): bardzo dobra znajomość treści teoretycznych, dobre zrozumienie problemów literatury teoretycznej, umiejętność dostrzegania różnic między stanowiskami badaczy, samodzielna (krytyczna) interpretacja tez teoretycznych; umiejętność skorelowania wywodu teoretycznego z analizą omawianego na ćwiczeniach dzieła literackiego.

UMIEJĘTNOŚCI:

Ocena 2 (ndst.): brak umiejętności pisemnego (lub ustnego) zreferowania głównych tez rozwijanych w tych tekstach; nieznajomość nazwisk badaczy, historyków i teoretyków literatury, i ich prac; nieumiejętność zredagowania sprawdzianu pisemnego poprawnego pod względem merytorycznym, ortograficznym (3 lub więcej błędów ortograficznych), stylistycznym i interpunkcyjnym.

Ocena 3 (dost.): słaba znajomość podanej literatury przedmiotu; referowanie tekstów w miarę poprawne, ale bez głębszego ich zrozumienia; względna poprawność ortograficzna (dopuszcza się 2 błędy ortograficzne), stylistyczna i interpunkcyjna w pracach pisemnych.

Ocena 4 (db.): umiejętność poprawnej lektury tekstów teoretycznych; rozumienie treści przekazywanych podczas ćwiczeń z możliwością ew. dyskusji o omawianych problemach; poprawność ortograficzna (dopuszcza się 1 błąd ortograficzny), stylistyczna i interpunkcyjna w pracach pisemnych.

Ocena 5 (bdb.): samodzielna i krytyczna lektura tekstów teoretycznych, ew. umiejętność krytycznej oceny tez stawianych przez autorów; pełna poprawność ortograficzna, stylistyczna i interpunkcyjna w pracach pisemnych; samodzielność w ujęciu tematów, dyskusja czy polemika z przedkładanymi problemami.

Kompetencje:

Znajomość podanych lektur teoretycznych.

Umiejętność posłużenia się tezami teoretycznymi w analizie i interpretacji utworów literackich.

Poprawna analiza i interpretacja utworów literackich w aspekcie kategorii, którymi posługuje się teoria literatury.

Na zaliczenie końcowe składają się:

- znajomość prac teoretycznych i dzieł literackich przewidzianych na dane zajęcia; należy uwzględnić możliwość sprawdzianów pisemnych z lektur.

OPIS ECTS:

udział w zajęciach - 30

przygotowanie do zajęć - 30

konsultacje - 5

przygotowanie do kolokwium - 25

przygotowanie do egzaminu - 30

----------------

120: 30 godz. = 4 pkt. ECTS

E-Learning (pełny kurs) z podziałem na grupy

obowiązkowy

nie dotyczy

Kontynuacja prezentacji podstawowych zagadnień teorii dzieła literackiego - z elementami metodologii.

Przedstawienie węzłowych problemów teorii literatury. Zarys ewolucji kluczowych zagadnień (ujęcie autora, ujęcie tekstu, organizacja warstwy semantycznej, ujęcie zagadnienia mimesis, statusu świata przedstawionego, roli odbiorcy) i przekształcenia niektórych pojęć.

Literatura obowiązkowa:

1. Autor - tuż przed przełomem postmodernistycznym i tuż po

A. Okopień-Sławińska, Semantyka "ja" literackiego ("Ja" tekstowe wobec "ja" twórcy), [w:] tejże, Semantyka wypowiedzi poetyckiej. (Preliminaria), Wrocław, Ossolineum, 1985 i wyd nast.; [lub w:] "Teksty", r. 1981, nr 6; [lub w:] Teoretycznoliterackie tematy i problemy, oprac. J. Sławiński, Wrocław, 1986.

Dostęp: bazhum

2. Autor - tuż przed przełomem postmodernistycznym i tuż po

Roland Barthes, Śmierć autora, "Teksty Drugie", r. 1999, nr 1-2.

Dostęp: bazhum

3. Richard Ohmann

a) Akt mowy a definicja literatury,

b) Literatura jako akt, "Pamiętnik Literacki" 1980, z. 2.

Dostęp: bazhum

4. Symbol, topos, mit, archetyp

E. R. Curtius, Topika, [w:] tegoż, Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, Warszawa 1977, [lub] Pamiętnik Literacki 1972, z. , [lub w:] Studia z teorii literatury. Archiwum przekładów Pamiętnika Literackiego, red. M. Głowiński i H. Markiewicz, Wrocław 1977.

Dostęp:

http://bazhum.

5. Rola wyobraźni w odbiorze dzieła literackiego

Gilbert Durand, Wyobraźnia symboliczna, Warszawa 1986

Skan fragmentu książki dostępny na platformie MOODLE

6. Fikcja:

J. Landwehr, Fikcyjność i fikcjonalność, "Pamiętnik Literacki" 1983, z. 4

Dostęp: bazhum

Lektura uzupełniająca:

E. Auerbach, Blizna Odyseusza [w:] tegoż, Mimesis. Rzeczywistość przedstawiona w literaturze Zachodu, przekł. i wst. Z. Żabicki, Warszawa 1968, r. I

7. Odbiorca:

U. Eco, Dzieło otwarte, Warszawa 1973 [rozdz. Poetyka dzieła otwartego]

8. Intertekstualność i dialogiczność:

a) M. Bachtin, Słowo w powieści, [w:] tegoż, Problemy literatury i estetyki, Warszawa 1982 [cz. I: Współczesna stylistyka i powieść, cz. II: Słowo w poezji i słowo w powieści]

b) M. Głowiński, O intertekstualności, [w:] tegoż, Prace wybrane, Kraków 2000, t.5

Znajomość podstaw poetyki.