Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie - Centralny System Uwierzytelniania
Strona główna

Metodologia badań literackich

Informacje ogólne

Kod przedmiotu: WH-FPZ-II-1-MeBadLit
Kod Erasmus / ISCED: (brak danych) / (brak danych)
Nazwa przedmiotu: Metodologia badań literackich
Jednostka: Wydział Nauk Humanistycznych
Grupy:
Punkty ECTS i inne: (brak) Podstawowe informacje o zasadach przyporządkowania punktów ECTS:
  • roczny wymiar godzinowy nakładu pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się dla danego etapu studiów wynosi 1500-1800 h, co odpowiada 60 ECTS;
  • tygodniowy wymiar godzinowy nakładu pracy studenta wynosi 45 h;
  • 1 punkt ECTS odpowiada 25-30 godzinom pracy studenta potrzebnej do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się;
  • tygodniowy nakład pracy studenta konieczny do osiągnięcia zakładanych efektów uczenia się pozwala uzyskać 1,5 ECTS;
  • nakład pracy potrzebny do zaliczenia przedmiotu, któremu przypisano 3 ECTS, stanowi 10% semestralnego obciążenia studenta.

zobacz reguły punktacji
Język prowadzenia: polski
Poziom przedmiotu:

podstawowy

Symbol/Symbole kierunkowe efektów uczenia się:

FP2_W03


FP2_W07


FP2_W16


FP2_U05


FP2_K01

Skrócony opis:

Cele nauczania: Osiągnięcie przez Studenta dobrej znajomości podstawowych trendów i zagadnień w dziejach teoretycznej refleksji nad literaturą, ze szczególnym uwzględnieniem metodologii badań literackich XX wieku. Umiejętność analizy tekstu naukowego z dziedziny literaturoznawstwa pod kątem metodologicznym. Zdolność do refleksji metodologicznej nad własną i cudzą pracą naukową. Umiejętność zaprojektowania własnej pracy badawczej. Nauka twórczego i krytycznego myślenia.

Pełny opis:

Celem zajęć jest ukazanie refleksji o literaturze jako dynamicznego procesu, rozwijającego się od starożytności - pokazanie węzłowych koncepcji, problemów, pojęć, dyskusji i przełomów. Tradycja myślenia o literaturze zawiera wątki, które stale ulegają odnowieniu i reinterpretacji. Pełne rozumienie współczesności jest niemożliwe bez właściwego rozpoznania przeszłości.

Wszystkie koncepcje dotyczące metod badania literatury prezentowane są na tle całościowo ujętej myśli danego twórcy lub prądu, ze szczególnym uwzględnieniem założeń metodologicznych, wynikających z wizji świata, koncepcji poznania, teorii dzieła sztuki i ujęcia przeżycia estetycznego.

Kilka początkowych zajęć wprowadza podstawy ogólnej metodologii nauk, konieczne zwłaszcza po zniesieniu obowiązku nauczania logiki.

Kurs prezentuje główne kierunki w metodologii badań literackich od koncepcji pozytywistycznych H. Taine'a po współczesność. Wykład ukazuje żywotność tradycji hermeneutycznej, filologicznej i filozoficznej oraz przemiany metodologii badań literackich pod wpływem koncepcji naukowości, formułowanych w wieku XIX i XX. Analizuje refleksję o literaturze płynącą z manifestów literackich awangardy XX wieku. Ukazuje dynamikę przemian w myśleniu literaturze, przedstawia nurty modernistyczne i postmodernistyczne w ich pokrewieństwie i przeciwieństwach. Rozpatruje inspiracje filozoficzne we współczesnych nurtach literackich, zwłaszcza w fenomenologii, marksizmie i dekonstrukcji (Kant, Hegel) oraz w ogólnych ujęciach modernizmu i postmodernizmu. Analizuje stan kryzysu nauki o literaturze i jej trwałe osiągnięcia.

Tematy zajęć:

1) Zarys ogólnej metodologii nauk; nauki indukcyjne i dedukcyjne;

2) Metodologia badań literackich jako nauka;

3) Początki refleksji nad literaturą: Platon i Arystoteles

4) POczątki nauki o literaturze: Metodologia badań literackich w epoce pozytywizmu (Naturalizm Taine'a. Metoda filologiczno-historyczna);

5) Przełom antypozytywistyczny (Dilthey);

6) Psychoanaliza (Freud, Jung, Lacan);

7) Hermeneutyka XX wieku;

8) Fenomenologia;

9) Marksizm;

10) Formalizm, strukturalizm i semiotyka

11) Filozofia dialogu. Bachtin;

12) Dekonstrukcja;

13) Badania feministyczne; badania gender i queer; pragmatyzm, historyzm;

14) Nihilizm, postkolonializm, posthumanizm i inne najnowsze prądy i ujęcia;

15) Modernizm, postmodernizm, postpostmodernizm.

Literatura:

S. Skwarczyńska, Kierunki badań literackich. Od romantyzmu do połowy XX wieku. Warszawa: PWN 1984.

Teoria badań literackich za granicą. Antologia, oprac. S. Skwarczyńska. T. 2: Od przełomu antypozytywistycznego do roku 1945, cz. 1-5: Kraków: WL 1966-1986.

H. Markiewicz, Polska nauka o literaturze. Warszawa: PWN 1981. Wyd. 2 1985 (rozdziały o polskiej teorii literatury).

H. Markiewicz, Zakres i kierunki współczesnych badań literackich, [w:] Tenże, Główne problemy wiedzy o literaturze. Kraków: WL 1964 i nast. [Też:] Tenże, Prace wybrane, T. 3: Kraków 1996, Universitas.

H. Markiewicz, Rzut oka na współczesną teorię badań literackich za granicą, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą., oprac. H. Markiewicz. Kraków: WL 1976. T.1.

Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia., oprac. H. Markiewicz. Kraków: WL 1976. T.1-3. Wyd. 2 Kraków: WL 1992. T. 1-4.

Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, Red. H. Markiewicz, M. Głowiński. Kraków: WL 1976.

Z. Mitosek, Teorie badań literackich, Warszawa: PWN 1996.

Literatura, teoria, metodologia, Red.: D. Ulicka. Warszawa: WDWP UW 1998.

Po strukturalizmie. Współczesne badania teoretycznoliterackie, oprac. R. Nycz. Wrocław: Ossolineum 1992.

R. Nycz, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Warszawa 1993.

Postmodernizm. Antologia przekładów.

A. Burzyńska, M. P. Markowski: Teorie literatury XX wieku. Kraków 2006.

Lektury obowiązkowe i zalecane (do wyboru prowadzącego):

Zarys ogólnej metodologii nauk:

K. Ajdukiewicz, Logika pragmatyczna, Warszawa 1974 (Część druga: O wnioskowaniu, r. I, II, III, Część trzecia, r. I, II, III punkt A: Baza empiryczna);

K. Ajdukiewicz, Zagadnienia i kierunki filozofii. Teoria poznania. Metafizyka, Warszawa 1983; Część pierwsza: Teoria poznania (s. 27-100);

Teksty źródłowe:

1. Początki refleksji o literaturze: Platon i Arystoteles

A. Platon, Hippiasz Większy, Ion, Państwo (ks. X)

Lektura pomocnicza:

a) Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, przeł. E. I. Zieliński, Lublin, Wydawnictwo KUL 2005, t. II: Platon i Arystoteles;

b) Thomas A. Szlezak, Czytanie Platona, przeł. S. Blandzi, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa 1997

B. Arystoteles (384-322 p.n.e.), Poetyka, tłum. Henryk Podbielski [w:] tegoż, Dzieła wszystkie, Warszawa, PWN 2001, t. VI [lub w:] tegoż, Retoryka. Poetyka, Warszawa, PWN 1988 [lub w:] Trzy poetyki klasyczne, oprac. T. Sinko, Wrocław, Ossolineum 1951 oraz Teksty Arystotelesa (Historia estetyki W. Tatarkiewicza, t. 1); (2) Henryk Podbielski, Wstęp [do Poetyki], w Dziełach Wszystkich;

Lektura pomocnicza: Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej, przeł. E. I. Zieliński, Lublin, Wydawnictwo KUL 2005, t. II.

2) Początek nauki o literaturze. Ujęcie pozytywistyczne

- H. Taine, Historia literatury angielskiej, [w:] Teoria badań literackich za granicą,. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. I, cz. II, s. 28-90

3) Przełom antypozytywistyczny - odnowienie hermeneutyki przez Diltheya

- W. Dilthey, Budowa świata historycznego, przeł. i red. E. Paczkowska-Łagowska, Gdańsk 2004, rozdziały: Wyodrębnienie nauk humanistycznych, s. 20-30, Odmienność budowy nauk przyrodniczych i nauk humanistycznych, s. 31-73 [obowiązkowe]

opracowania:

- Z. Łempicki, Wilhelm Dilthey, [w:] tegoż, Wybór pism, t. II, Warszawa 1966 [zalecane]

- René Wellek, Bunt przeciwko pozytywizmowi w najnowszych europejskich badaniach literackich [w:] tegoż, Pojęcia i problemy nauki o literaturze, wyb. i przedm. H. Markiewicz, Warszawa 1979 [zalecane]

4) Wokół Nietzschego, Bergsona i Crocego;

- F. Nietzsche, Narodziny tragedii, Wydawnictwo UJ, Kraków 2011 [obowiązkowe]

- H. Bremond, Poezja czysta, [w:] Teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. I, s. 361-387 [obowiązkowe]

- B. Croce, Estetyka jako nauka o ekspresji a językoznawstwo ogólne, [w:] Teoria badań literackich za granic,. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. I, cz. II, s. 401-419 [obowiązkowe]

opracowania:

- K. Sauerland, Przewartościowanie wartości w obliczu śmierci Boga (Friedrich Nietzsche), [w:] tegoż, Od Diltheya do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej, PIW, Warszawa 1986 [obowiązkowe]

5) Estetyka awangardy. Problemy metodologiczne wypływające z refleksji nad sztuką współczesną

Teksty źródłowe:

- A. Breton, Manifest surrealizmu (1924), [w:] Surrealizm. Teoria i praktyka literacka. Antologia, wyb. i przeł. Adam Ważyk, Warszawa 1973 [obowiązkowe]

- F. T. Marinetti, Akt założycielski i manifest futuryzmu, przeł. M. Czerwiński, [w:] Artyści o sztuce. Od Van Gogha do Picassa, wyb. i oprac. E. Grabska, H. Morawska, Warszawa 1963

- A. Lam, Polska awangarda poetycka. Programy lat 1917-1923. Tom drugi: Manifesty i protesty. Antologia, Kraków 1969; tam: Leon Chwistek, Formizm (156-161); Tytus Czyżewski, Pogrzeb romantyzmu – uwiąd starczy symboli – śmierć programizmu (175-177); Bruno Jasieński, Do narodu polskiego manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia; Manifest w sprawie poezji futurystycznej (208-218); Tadeusz Peiper, Miasto-masa-maszyna (307-324); Stanisław Ignacy Witkiewicz, Teoria czystej formy w poezji (192-207) [obowiązkowe]

- Malewicz Kazimierz, Świat bezprzedmiotowy, przeł. S. Fijałkowski, Gdańsk 2006 [zalecane]

Refleksja teoretyczna dotycząca awangardy:

- T. Adorno, Filozofia nowej muzyki (1958), Warszawa 1974; tegoż, Teoria estetyczna, Warszawa 1994 [zalecane]

- A. Hutnikiewicz, Od czystej formy do literatury faktu. Główne programy i programy literackie XX stulecia, rozdziały: Wiek rewolucji (9-52); U źródeł współczesnej myśli literackiej (53-69). [obowiązkowe]

- A. Eysteinsson, Awangarda jako/czy modernizm? ; D. Wojda, Projekt krytyczny modernizmu Astradura Eysteinssona [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, wyd. II: Kraków 2004, s. 71-154; 201-226 [obowiązkowe]

6) Psychoanaliza

- Z. Freud, Kultura jako źródło cierpień [w:] tegoż, Człowiek, religia, kultura, red. J. Prokopiuk, Warszawa 1967 [obowiązkowe]

- Z. Freud, Pisarz i fantazjowanie, [w:] Teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. I, Kraków 1974 [zalecane]

- C.G. Jung, Psychologia a literatura, [w:] Z. Rosińska, Jung, Wiedza Powszechna, Warszawa 1882, s. 183-208 [obowiązkowe]

- C.G. Jung, Archetypy i symbole, Warszawa 1976 [zalecane]

- C.G. Jung, Podróż na Wschód, wyb. i oprac. L. Kolankiewicz, Pusty Obłok, Warszawa 1989 [tu: Komentarz do "Sekretu złotego kwiatu", s. 40-79] [zalecane]

- J. Lacan, "Tuche" i "automaton", [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska i M. P. Markowski, Kraków 2006 [obowiązkowe]

- G. Bachelard, Wyobraźnia poetycka, Warszawa 1975 [zalecane]

- B. Bettelheim, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, Warszawa 1985 [zalecane]

- M. Bonaparte, Psychoanalityczna interpretacja opowiadania "Berenice" E. A. Poe, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971 [obowiązkowe]

Opracowania:

- Z. Rosińska, Freud, Wiedza Powszechna, Warszawa 2002 [zalecane]

- Z. Rosińska, Jung, Wiedza Powszechna, Warszawa 1882 [zalecane]

- S. Żiżek, Lacan, Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2008 [zalecane]

- P. Dybel, Urwane ścieżki. Przybyszewski – Freud – Lacan, Kraków 2000 [zalecane]

7) Hermeneutyka

teksty źródłowe:

- M. Heidegger, Hölderlin i istota poezji, [w:] Teoria badań literackich za granicą,. Antologia, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. II, s. 185-199 [obowiązkowe]

- P. Ricoeur, Zadanie hermeneutyki, [w:] tegoż, Język, tekst, interpretacja. Wybór pism, Warszawa 1989 [obowiązkowe]

- H.-G. Gadamer, Prawda i metoda, Kraków 1993 [zalecane]

[omówienie: P. Dybel, Gadamer Hans Georg, "Wahrheit und Methode" [Prawda i metoda], [w:] Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, red. B. Skarga, t. I, Warszawa 1994] [zalecane]

- H.-G. Gadamer, Uniwersalność problemu hermeneutycznego, "Pamiętnik Literacki" 1977, z. 4 [zalecane]

- K. Michalski, Zrozumieć przemijanie, Biblioteka Kwartalnika "Kronos", Warszawa 2011; z tego zbioru szczególnie zalecane teksty źródłowe: M. Heidegger, Budować, mieszkać, myśleć (191-210), Koniec filozofii i zadanie myślenia (211-231) H.-G. Gadamer, Człowiek i język, Semantyka i hermeneutyka, teksty krytyczne K. Michalskiego: Martin Heidegger i problem prawdy (85-126); Słownik pojęć filozofii Martina Heideggera (233-244); Antropologia i hermeneutyka Hansa-Georga Gadamera [zalecane]

opracowania:

- K. Rosner, Hermeneutyczny model obcowania z tekstem literackim [w:] Problemy teorii literatury, red. H. Markiewicz, s. 4, Wrocław 1998 [obowiązkowe]

- M. Janion, Hermeneutyka, [w:] "Teksty" 1972, nr 2 [lub w:] tejże, Humanistyka: poznanie i terapia, Warszawa 1982 [obowiązkowe]

- J. Tischner, Fenomenologia i hermeneutyka, [w:] Jak filozofować, red. J. Perzanowski, Warszawa 1989 [dotyczy prądów filozoficznych] [zalecane]

8 a) Marksizm i ujęcia socjologiczne

teksty źródłowe:

- G.W. Plechanow, Podstawowe zagadnienia marksizmu; Przedmowa do trzeciego wydania zbioru "Poprzez dwudziestolecie", Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986 [obowiązkowe]

- G. Lukács, Opowiadanie czy opis?; Ideologiczne podstawy awangardyzmu; Realizm krytyczny w społeczeństwie socjalistycznym; Przesłanki własnego świata dzieł sztuki, [w:] Bogusław Jasiński, Lukács, Warszawa 1985 [lub] tegoż, Sztuka i prawda obiektywna, [w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986, s. 176-217 [obowiązkowe]

antologie:

- Marks i Engels, O literaturze i sztuce, Warszawa 1958 [zalecane]

- Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986 [zalecane]

- Marksizm i literaturoznawstwo współczesne. Antologia, wyb. i oprac. A. Lam i B. Owczarek, Warszawa 1979 [zalecane]

opracowania:

- H. Markiewicz, Koncepcje marksistowskie w zachodnim literaturoznawstwie ostatniego ćwierćwiecza [w:] tegoż, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989 [zalecane]

- M. Janion, Dialog idei: marksizm i humanistyka rozumiejąca, [w:] tejże, Humanistyka: poznanie i terapia, Warszawa 1982 [obowiązkowe]

- M. Berman, Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu. Marks, modernizm i modernizacja [w:] tegoż, Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu. Rzecz o doświadczeniu nowoczesności, Universitas, Kraków 2006, s. 113-170 [zalecane]

9) Socjologia literatury:

teksty źródłowe:

- R. Escarpit, Literatura i społeczeństwo, [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą, red. H. Markiewicz, t. III, Kraków 1973 [zalecane]

antologie:

- Problemy socjologii literatury, red. J. Sławiński, Wrocław 1971 [zalecane]

- W kręgu socjologii literatury, red. A. Mencwel, Wrocław 1977 [zalecane]

ujęcie syntetyczne procesu literackiego:

- A. Hauser, Społeczna historia sztuki i literatury, t. 1-2, Warszawa 1974 [zalecane]

Szkoła frankfurcka (Horkheimer, Adorno, Benjamin, Habermas)

- M. Horheimer, Th. W. Adorno, Dialektyka oświecenia. Fragmenty filozoficzne, IFiS PAN, Warszawa 1984 [zalecane]

- Theodor W. Adorno, Parataksa. O późnej liryce Hölderlina, [w:] Th. W. Adorno, O literaturze. Wybór esejów, wyb. Lech Budrecki, przeł. A. Wołkowicz, Warszawa 2005 [obowiązkowe]

- Th. W. Adorno, Filozofia nowej muzyki (1958), Warszawa 1974; tegoż, Teoria estetyczna, Warszawa 1994 [zalecane]

- W. Benjamin, Twórca jako wytwórca, Poznań 1975 [lub w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. IV: Marksizm w badaniach literackich, Kraków 1986, s. 258-274 [obowiązkowe]

- W. Benjamin, Pasaże, Kraków 2005 [zalecane]

opracowanie:

- K. Sauerland, O Bogu, języku, rzeczach i historii (Walter Benjamin) (133-148); Przeżycie i doświadczenie, czyli jeszcze raz o Walterze Benjaminie (149-166); Kilka pojęć z estetyki Theodora W. Adorna (197-233) [w:] tegoż, Od Diltheya do Adorna. Studia z estetyki niemieckiej, PIW, Warszawa 1986 [zalecane]

10) Fenomenologia

10 a) Roman Ingarden

teksty źródłowe:

- R. Ingarden, Przedmiot i zadania wiedzy o literaturze [w:] tegoż, Studia z estetyki, t. I, Warszawa 1957 [obowiązkowe]

R. Ingarden, Dwuwymiarowa budowa dzieła sztuki literackiej, [w:] tegoż, Szkice z filozofii literatury, Łódź 1947 [lub w:] Problemy teorii literatury, Wrocław 1987 [analiza Stepów akermańskich A. Mickiewicza; fragmenty analityczne zawierają też książki O dziele literackim, O poznawaniu dzieła literackiego]

lub:

- R. Ingarden, O poznawaniu dzieła literackiego, [w:] tegoż, Studia z estetyki, t. I, wyd. I: Warszawa 1957, wyd. II: Warszawa 1966, rozdział I: Przeżycia wchodzące w skład poznawania dzieła literackiego, s. 13-65 [obowiązkowe]

- R. Ingarden, O dziele literackim, [w:] tegoż, Dzieła filozoficzne, t. III, wyd. I: Warszawa 1960, wyd. II: Warszawa 1988 [zalecane]

opracowania:

- K. Bartoszyński, Niektóre założenia estetyki Romana Ingardena [w:] tegoż, Powieść w świecie literackości, Warszawa 1991, s. 189-209 [obowiązkowe]

- D. Ulicka, Ingardenowska filozofia literatury, Warszawa 1992 [zalecane]

- W. Stróżewski, O metodzie fenomenologii, [w:] Jak filozofować, red. J. Perzanowski, Warszawa 1989 [dotyczy fenomenologii Husserla] [zalecane]

10 b) ujęcie fenomenologiczno-semiotyczne we Francji:

- M. Merleau-Ponty, Proza świata. Eseje o mowie, wyb. S. Cichowicz, Warszawa 1976; [tu: Fenomenologia mowy (157-177) (omówienie fragmentów pism Husserla poświęconych mowie), Ekspresja w świetle doświadczenia i reflesji (117-156) (fenomenologiczna analiza mowy), Słowo i ciało jako ekspresja (80-116)] [zalecane]

10 c) ujęcie fenomenologiczno-egzystencjalne we Francji:

- J.P. Sartre, Czym jest literatura, [w:]tegoż, Czym jest literatura, Warszawa 1968 [zalecane]

10 d) ujęcie fenomenologiczno-strukturalistyczne w Szkole Genewskiej:

- A. Beguin, Romantycy niemieccy i nieświadomość (107-114); Doświadczenie poetyckie (115-125), [w:] Szkoła genewska w krytyce. Antologia; wyb. H. Chudak i in., PWN, Warszawa 1998 [obowiązkowe]

- G. Poulet, Krytyka identyfikująca się (158-169), [w:] Szkoła genewska w krytyce. Antologia; wyb. H. Chudak i in., PWN, Warszawa 1998 [obowiązkowe]

10 e) twórca wiązany z fenomenologią i z psychoanalizą:

- B. Bachelard, Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, PIW, Warszawa 1976

- G. Bachelard, Wyobraźnia i materia, [w:] Teoria badań literackich za granicą, red. S. Skwarczyńska, t. II, cz. I, Kraków 1974 [obowiązkowe]

11) Inspiracje chrześcijańskie w literaturoznawstwie

- Inspiracje chrześcijańskie we francuskiej krytyce literackiej XX wieku, red. J. Kaczorowski, t. I: Lublin 2012. [tomizm: J. Maritain, Poezja a doskonałość życia ludzkiego (291-312); E. Gilson, Sztuka i sacrum (339-358); egzystencjalizm: G. Marcel, Zapisek na temat oceny tragicznej (417-426); L. Lavelle, Słowo (431-436] [obowiązkowe]

- T. S. Eliot, Literatura a religia, [w:] Nowa Krytyka. Antologia, wyb. H. Krzeczkowski, wstęp i oprac. Z. Łapiński, PIW, Warszawa 1983

- M. Maciejewski, Literatura w świetle kerygmatu [w:] Inspiracje religijne w literaturze, red. A. Merdas, ATK, Warszawa 1983 [zalecane]

12) Formalizm rosyjski, strukturalizm, New Criticism i poststrukturalizm

12 a) Formalizm rosyjski

teksty źródłowe:

- B. Eichenbaum, Teoria metody formalnej, [w:] tegoż, Szkice o prozie i poezji,

wyb. L. Pszczołowska, R. Zimand, Warszawa 1973 [lub w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, wyb. S. Skwarczyńska, t. II, cz. III, Kraków 1988 [zalecane]

- B. Eichenbaum, Jak jest zrobiony "Płaszcz" Gogola, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971 [zalecane]

12 b) Strukturalizm

strukturalizm czeski:

- Praska szkoła strukturalna w latach 1926-1948. Wybór materiałów, red. M.R. Mayenowa, Warszawa 1966; tu m.in.: - R. Jakobson, Co to jest poezja [obowiązkowe]; - W. Górny, O stylistyce Praskiego Koła [zalecane]; - M.R. Mayenowa, Analiza doktryny stylistycznej Praskiego Koła [zalecane]

- R. Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, "Pamiętnik Literacki " 1960, z. 2

[lub w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. H. Markiewicz, t.II, Kraków 1976 [lub w tegoż:] W poszukiwaniu istoty języka. Wybór pism, wyb. i red. nauk. M.R. Mayenowa, Warszawa 1989, t. 2

[obowiązkowe]

- R. Barthes, Wstęp do analizy strukturalnej opowiadań, "Pamiętnik Literacki 1968, z. 4 [lub w:] Studia z teorii literatury. Archiwum tłumaczeń "Pamiętnika Literackiego", op. cit.; [skrót w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006 [zalecane]

inspiracja strukturalizmem w Polsce:

- J. Sławiński, Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej, Wrocław 1965 [lub przedruk w tegoż, Prace wybrane, red. W. Bolecki, Kraków 1998, t. II [zalecane]

- J. Sławiński, Dzieło, język, tradycja, Warszawa 1974 [lub w:] tegoż, Prace wybrane, red. W. Bolecki, t. II: Dzieło - język - tradycja, Kraków 1998 [zalecane]

- J. Sławiński, Wokół teorii języka poetyckiego, [w:] tegoż, Dzieło - język - tradycja, Warszawa 1974 [lub] tegoż, Prace wybrane, t. II: Dzieło - język - tradycja, Kraków 1998 [obowiązkowe]

- J. Sławiński, Analiza, interpretacja i wartościowanie dzieła literackiego,

[w:] tegoż, Prace wybrane, red. W. Bolecki, t. IV: Próby teoretycznoliterackie, Kraków 2000

- M. Głowiński, Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej, Kraków 1977 [obowiązkowe]

- M. Głowiński, Wirtualny odbiorca w strukturze utworu poetyckiego [w:] tegoż, Style odbioru, Kraków 1977 [lub w:] tegoż, Prace wybrane, t. III: Dzieło wobec odbiorcy. Szkice z komunikacji literackiej, Kraków 1998 [obowiązkowe]

- M. Głowiński, Gatunki literackie, [w:] tegoż, Prace wybrane, t. III: Dzieło wobec odbiorcy, Kraków 1998 [obowiązkowe]

- Aleksandra Okopień-Sławińska, Relacje osobowe w literackiej komunikacji, [w:] tejże, Semantyka wypowiedzi poetyckiej (Preliminaria), wyd. I: Wrocław 1985 (lub II wydanie) [obowiązkowe]

- J. Lalewicz, Komunikacja językowa i literatura, Wrocław 1975 [zalecane]

- inne prace J. Sławińskiego, M. Głowińskiego, A. Okopień-Sławińskiej z lat 60. i 70.

opracowania ogólne:

- Beata Szymańska, Co to jest strukturalizm?, Kraków 1980 [zalecane]

- Magdalena Saganiak, Strukturalizm. Pytania otwarte, Warszawa 2016 [zalecane]

przykłady interpretacji strukturalistycznych:

- R. Jakobson, C. Levi-Strauss, "Koty" Baudelaire'a, [w:] Sztuka interpretacji, red. H. Markiewicz, t. I, Wrocław 1971 [obowiązkowe]

- J. Sławiński, Zbigniew Herbert, "Tren Fortynbrasa", [w:] Genologia polska. Wybór tekstów, red. E. Miodońska-Brookes, A. Kulawik. M. Tatara, Warszawa 1983 [zalecane]

12 c) New Criticism (Nowa Krytyka)

- Nowa Krytyka. Antologia, wyb. H. Krzeczkowski, wstęp i oprac. Z. Łapiński, PIW, Warszawa 1983 [w tym wyborze: T. S. Eliot, Literatura a religia; I. A. Richards, Poezja i wiara (106-113); J. C. Ransom, Krytyka jako czysta spekulacja] [zalecane]

- W.W. Wimsatt jr., M.C. Beardslay, Błąd intencji [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Znak, Kraków 2006, s. 155-170 [zalecane]

- C. Brooks, Herezja parafrazy [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Znak, Kraków 2006, s. 147-154 [zalecane]

13) Poststrukturalizm

- R. Barthes, Śmierć autora, "Teksty Drugie" 1999, nr 1-2, s. 247-251 [lub w:] [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P. Markowski, Kraków 2006 [obowiązkowe]

- R. Barhes, S/Z, przeł. M. P.Markowski, M. Gołębiewska, Warszawa 1999, [fragment:] R. Barthes, S/Z, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M. P. Markowski, Kraków 2006 [obowiązkowe]

- M. Foucault, Powiedziane, napisane. Szaleństwo i literatura, oprac. T. Komendant, Warszawa 1999 [zalecane]

14) Semiotyka:

teksty źródłowe:

szkoła tartuska:

- J. Łotman, O znaczeniach we wtórnych systemach modelujących, "Pamiętnik Literacki" 1969, z. 1 [lub w:] Studia z teorii literatury. Archiwum tłumaczeń "Pamiętnika Literackiego", t. II, red. M. Głowińki, H. Markiewicz, Wrocław 1988 [obowiązkowe]

semiotyka włoska:

- U. Eco, Poetyka dzieła otwartego, [w:] tegoż, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Warszawa 1973 [obowiązkowe]

- P.P. Pasolini, Język pisany rzeczywistości, [w:] tegoż, Po ludobójstwie. Eseje o języku, polityce i kinie, wyb. i wstęp. M. Werner, "Biblioteka Kwartalnika Kronos", Warszawa 2012 [obowiązkowe]

opracowania:

- H. Markiewicz, Pytania do semiotyków (literatury) [w:] tegoż, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989 [obowiązkowe]

- K. Rosner, Semiotyka strukturalna w badaniach nad literaturą. Jej osiągnięcia, perspektywy, ograniczenia, Kraków 1981 [zalecane]

- Semiotyka kultury, red. E. Janus, M.R. Mayenowa, Warszawa 1975 [zalecane]

15) Filozofie dialogu; Michaił Bachtin

teksty źródłowe:

- M. Bachtin, Problemy poetyki Dostojewskiego, Warszawa 1970 [zwłaszcza rozdz. Polifoniczna powieść Dostojewskiego i jej interpretacja w literaturze krytycznej; Bohater i pozycja autora wobec bohatera w dziele Dostojewskiego; Idea w dziele Dostojewskiego] [zalecane]

- M. Bachtin, Studia z teorii literatury, red. M. Głowiński, Wrocław 1977

[zwłaszcza: Słowo w poezji i słowo w prozie, Epos a powieść, Dwie linie stylistyczne] [obowiązkowe]

- M. Bachtin, W stronę filozofii czynu, przeł., wstęp B. Żyłko, słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 1997 [zalecane]

prace o Bachtinie:

- Ja – Inny. Wokół Bachtina, t. 1: Antologia [tekstów Bachtina i przypisywanych Bachtinowi]; t. 2: Antologia [tekstów o Bachtinie], Universitas, Kraków 2009 [zalecane]

- H. Markiewicz, Polifonia, dialogiczność, dialektyka. Bachtinowska teoria powieści [w:] tegoż, Literaturoznawstwo i jego sąsiedztwa, Warszawa 1989 [zalecane]

prace dotyczące filozofii dialogu:

- Dialog w literaturze, red. E. Czaplejewicz, E. Kasperski, Warszawa 1978 [zalecane]

filozofia i antropologia dialogu:

- M. Buber, Ja i Ty, Warszawa 1992 (pierwodruk niem. 1923), Problem człowieka, Warszawa

1993 (pierwodruk niem. 1962) [zalecane]

- Franz Rosenzweig, Gwiazda zbawienia, tłum. Tadeusz Gadacz, Znak, Kraków 1998

- Józef Tischner, Filozofia dramatu, Znak, Kraków, 2006 [zalecane]

- Emmanuel Levinas, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, tłum. Małgorzata Kowalska, PWN, Warszawa, 2002 [zalecane]

- Filozofia dialogu, wyb. i oprac. B. Baran, Znak, Kraków 1991 [zalecane]

omówienie:

- M. Szulakiewicz, Myślenie dialogiczne w poszukiwaniu nowej filozofii pierwszej, [w:]

Dialog w kulturze, red. M. Szulakiewicz i Z. Karpus, Toruń 2003 [obowiązkowe]

16) Przełom postmodernistyczny; dekonstrukcja

teksty źródłowe:

- J. Derrida, Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych, "Pamiętnik Literacki" 1986,

- J. Derrida, Przed prawem, [w:] Teorie literatury XX wieku, Antologia, red. A. Burzyńska, M.P. Markowski, Znak, Kraków 2006 [obowiązkowe]

- J. Derrida, Różnia, [w:] Drogi współczesnej filozofii (antologia), red. M. Siemek, Warszawa 1978 [zalecane]

- J. Derrida, O gramatologii, Warszawa 1999 [omówienie: J. A. Sikora, [w:] Przewodnik po literaturze filozoficznej XX wieku, red. B. Skarga, t. V, Warszawa 1997] [zalecane]

przykład analizy dekonstrukcjonistycznej

P. de Man, Czytanie (Proust), [w:] tegoż, Alegorie czytania, Kraków 2004

opracowania:

- J. Culler, Dekonstrukcja i jej konsekwencje dla badań literackich, "Pamiętnik Literacki" 1987, z. 4 [zalecane]

- R. Nycz, Dekonstrukcjonizm w teorii literatury, "Pamiętnik Literacki" 1986, z. 4

[lub w:] tegoż, Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków 1983, wyd. II: Kraków 2000 [obowiązkowe]

- A. Miś, Dekonstrukcjonizm Jacquesa Derridy [w:] tegoż, Filozofia współczesna. Główne nurty, Warszawa 1996 [zalecane]

17) Pragmatyzm, historyzm, refleksja nad nihilizmem

Literatura obowiązkowa:

1. [pragmatyzm] S. Fish, Czy na tych ćwiczeniach jest tekst? lub Retoryka [w:] tegoż, Interpretacja, retoryka, polityka, red. A. Szahaj, Universitas, wyd. II: Kraków 2008;

2. [historyzm] H. White, Tekst historiograficzny jako artefakt literacki; [w:] tegoż, Poetyka pisarstwa historycznego;

3. [refleksja nad nihilizmem] J. Baudrillard, Precesja symulakrów, [w:] tegoż, Symulakry i symulacja, przeł. S. Królak, Warszawa 2005.

Literatura pomocnicza [zalecana:]

1. K. Rosner, Stanley Fish, czyli pozorny radykalizm konstruktywistycznej teorii interpretacji, "Teksty Drugie" 2005, z. 5;

2. J. Wasiewicz, Nihilizm – w labiryncie znaczeń, [w:] Nihilizm i nowoczesność, red. E. Partyga, M. Januszkiewicz, wstęp E. Partyga, M. Januszkiewicz, M. Werner, Warszawa 2012 [zalecane];

Literatura uzupełniająca [zalecana:]

[Romantyczna postać nihilizmu:] M. Saganiak, Rozpacz i walka z nihilizmem. "Fantazja konania" Zygmunta Krasińskiego, [w:] Nihilizm. Studia o literaturze XIX i XX wieku, red. M. Sokołowski, J. Ławski, Białystok 2009, s. 331-356 [zalecane];

[Modernistyczna postać nihilizmu:] M. Werner, Wokół nihilizmu. Gombrowicz i Witkacy, Warszawa 2009 [zalecane];

19) Krytyka feministyczna, badania gender i queer, kulturalizm, postkolonializm

- C. Owens, Dyskurs Innych: Feministki i postmodernizm, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1996; [obowiązkowe]

- Nancy K. Miller, Arachnologie: kobieta, tekst i krytyka, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006, s. 487-513 [obowiązkowe]

- Judith P. Butler, Zapisy na ciele, wywrotowe odgrywanie, [w:] Teorie literatury XX wieku. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P. Markowski, Kraków 2006, s. 514-529 [zalecane]

- [kulturalizm] P. Bourdieu, Dystynkcja. Wstęp, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006, s. 595-602 [obowiązkowe]

- P. Bourdieu, Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego, Kraków 2001 [zalecane]

- Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. M.P. Markowski, R. Nycz, Kraków 2006 [zalecane]

- [postkolonializm] E. W. Said, Orientalizm. Wprowadzenie, [w:] Teorie literatury XX w. Antologia, red. A. Burzyńska i M.P.Markowski, Kraków 2006; s. 625-649 [obowiązkowe]

20 a) Modernizm

- Horkheimer, T. Adorno, Dialektyka oświecenia, Warszawa 2010 [zalecane]

- M. Berman, Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu. Marks, modernizm i modernizacja; Baudelaire i modernizm na ulicach [w:] tegoż, "Wszystko, co stałe, rozpływa się w powietrzu". Rzecz o doświadczaniu nowoczesności, Kraków 2006 [zalecane]

- H.R. Jauss, Proces literacki modernizmu od Rousseau do Adorna; Piotr Bukowski, Genealogia "Procesu literackiego modernizmu" [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, wyd. II: Kraków 2004, s. 21-59; 60-70; [obowiązkowe]

- A. Eysteinsson, Awangarda jako/czy modernizm? ; D. Wojda, Projekt krytyczny modernizmu Astradura Eysteinssona [w:] Odkrywanie modernizmu. Przekłady i komentarze, red. R. Nycz, wyd. II: Kraków 2004, s. 71-154; 201-226 [obowiązkowe]

21) Sytuacja w kulturze współczesnej - postmodernizm (ponowoczesność):

- H. R. Jauss, Modernizm. Niedokończony projekt, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s. 25-46 [obowiązkowe]

- J.-F. Lyotard, Kondycja ponowoczesna, "Literatura na Świecie" 1988, nr 8-9 [lub:] Odpowiedź na pytanie: Co to jest postmodernizm, [w:] Postmodernizm. Antologia przekładów, red. R. Nycz, Kraków 1997, s. 47-61 [obowiązkowe]

Prowadzący zastrzega sobie możliwość dokonana drobnych zmian w programie – po uzgodnieniu z uczestnikami kursu – za względu na kształtowanie się zainteresowań i potrzeb studentów.

Przedmiot nie jest oferowany w żadnym z aktualnych cykli dydaktycznych.
Opisy przedmiotów w USOS i USOSweb są chronione prawem autorskim.
Właścicielem praw autorskich jest Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie.
ul. Dewajtis 5,
01-815 Warszawa
tel: +48 22 561 88 00 https://uksw.edu.pl
kontakt deklaracja dostępności USOSweb 7.0.2.0-1 (2024-03-12)