Kulturowe teorie języka

podstawowy

KU1_W02

KU1_U05

KU1_K01

BRAK

Celem wykładu jest zapoznanie studenta z metodologicznymi i teoretycznymi związkami językoznawstwa z nauką o kulturze (antropologią, kulturoznawstwem, filozofią kultury).

Problematyka zajęć obejmuje następujące zagadnienia:

1. Historia problemu język – kultura w myśli filozoficznej i lingwistycznej:

- Wilhelma von Humboldta i neohumboldtyzm;

- E. Sapir i B. Whorf jako prekursorzy lingwistyki kognitywnej;

- lingwistyka kognitywna – myślenie pojęciowe a językowy, kulturowy i etniczny obraz świata;

- językowy obraz świata i pojęcie kategoryzacji

- lingwosemiotyka kultury O. Leszczaka;

- teoria uniwersaliów Anny Wierzbickiej.

2. Lingwistyka w służbie antropologii i historii kultury:

-miejsce języka w antropologii Bronisława Malinowskiego;

-kultura w zwierciadle nazw własnych: onomastyka a kultura;

-problem przekładalności tekstów i kultur w świetle statusu poznawczego nauk o kulturze;

3. Język w kontekście kultury ludowej (magiczna funkcja języka, klątwy, uroki i zabobony)

4. Kulturowe aspekty leksyki i frazeologii.

5. Kulturowy wymiar stereotypu językowego:

-stereotyp językowy w doświadczeniu etnicznym;

-stereotyp w ujęciu lubelskiej szkoła etnolingwistyki;

6. Gramatyka i pragmatyka językowa jako świadectwo kultury.

7. Aksjologia lingwistyczna:

-wartości i wartościowanie w języku;

-problemy etykiety językowej;

-kategoria honoryfikatywności w językach dalekiego wschodu;

-kategoria honoryfikatywności w językach słowiańskich;

-rozwój kategorii honoryfikatywności w historii polszczyzny;

8. Terytorialne, środowiskowe i zawodowe odmiany języka w ujęciu kulturowym. Języki subkultur. Biolekty.

9. Poprawność językowa a kultura.

Metody oceny: ocena z egzaminu ustnego w sesji letniej.

1. J. Anusiewicz, Lingwistyka kulturowa. Zarys problematyki, Wrocław 1995

2. A. Engelking, Magiczna moc słowa w polskiej kulturze ludowej [w:] Język a kultura, t. I, red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński, Wrocław 1988

3. S. Grabias, Język w zachowaniach społecznych, Lublin 1997

4. Językoznawstwo Bronisława Malinowskiego, tom I i II, pod red. K. Pisarkowej, Kraków 2000.

5. E. Kołodziejek, Człowiek i świat w języku subkultur, Szczecin 2005

6. G. Lakoff, M. Johnson: Metafory w naszym życiu, Warszawa 1988

7. O. Leszczak, Lingwosemiotyka kultury. Funkcjonalno-pragmatyczna teoria dyskursu, Toruń 2010.

8. O. Leszczak, Krytyka doświadczenia etnicznego, Katowice 2014.

9. Z. Leszczyński, Szkice o tabu językowym, Lublin 1988

10. B. Malinowski, Ogrody koralowe i ich magia, t. V Język magii i ogrodnictwa, cz. I, rozdz. I Język jako narzędzie, dokument i istotny element kultury; cz. I, rozdz. II, Tłumaczenie słów nie dających się przetłumaczyć.

11. M. Marcjanik, Etykieta językowa [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II, Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wrocław 1993

12. A. Pajdzińska, Antropocentryzm frazeologii potocznej [w:] Etnolingwistyka 3, Lublin 1990

13. J. Puzynina, Słowo – wartość – kultura, Lublin 1997

14. A. Schaff, Wstęp do polskiego wydania [w:] B. L. Whorf, Język, myśl i rzeczywistość, Warszawa 1982

15. E. Tabakowska, Gramatyka i obrazowanie. Wprowadzenie do językoznawstwa kognitywnego, Kraków 1995

16. R. Tokarski, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Lublin 2013

17. M. Wendland, Konstruktywizm komunikacyjny, Poznań 2011 (str. 93-101 oraz 110-121)

18. A. Wierzbicka, Uniwersalne pojęcia ludzkie i ich konfiguracje w różnych kulturach [w:] Etnolingwistyka 4, red. J. Bartmiński, Lublin 1991

19. A. Wierzbicka, Uniwersalia ugruntowane empirycznie, [w:] Teksty Drugie, 1-2, 2001.

20. Język zwierciadłem kultury czyli nasza codzienna polszczyzna, red. H. Zgółkowa, Poznań 1988

21. Język a kultura 4, red. J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa, Wrocław 1991

22. Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński, Lublin 1990.

23. Językowy obraz świata i kultura, red. A. Dąbrowska i J. Anusiewicz, Wrocław 2000.

Po zaliczeniu przedmiotu student:

- student ma uporządkowaną wiedzę w zakresie metodologii badań właściwych naukom humanistycznym i wybranym naukom społecznym,

- student ma podstawową wiedzę o powiązaniach dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla kulturoznawstwa z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi obszaru nauk humanistycznych oraz częściowo obszaru nauk społecznych,

- student posiada podstawową wiedzę o głównych kierunkach rozwoju i najważniejszych osiągnięciach w zakresie nauki o kulturze oraz pokrewnych dyscyplin nauk humanistycznych i społecznych,

- student ma uporządkowaną podstawową wiedzę na temat kompleksowej natury języka jako narzędzia komunikacji i interpretacji rzeczywistości,

- student umie samodzielnie zdobywać wiedzę i rozwijać umiejętności badawcze, kierując się wskazówkami opiekuna naukowego,

- student ma świadomość zakresu zdobytej wiedzy i rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie,

- student ma świadomość własnej i wspólnej odpowiedzialności za zachowanie dziedzictwa kulturowego Polski i Europy jako znaków tożsamości człowieka we współczesnym świecie.

Ponadto:

- zna i rozumie pojęcie lingwistyki kulturowej; potrafi wskazać i scharakteryzować jej główne kierunki badawcze (w nauce polskiej i światowej),

- postrzega język jako nośnik tożsamości narodowej, etnicznej, kulturowej; umie scharakteryzować zagadnienia tej problematyki oraz zająć stanowisko wobec nich,

- rozumie istotę magicznej funkcji języka; zna i umie scharakteryzować jej przełożenie na teksty kultury,

- zna zasady etykiety językowej i postrzega w niej odbicie norm kulturowych społeczności,

- zna i rozumie sposoby wartościowania elementów rzeczywistości poprzez język.

- egzamin ustny w oparciu o treści przedstawione na wykładzie oraz zawarte w literaturze obowiązkowej.