Komunikacja kulturowa XX wieku i czasów najnowszych (sytuacja polska i europejska): ikonosfera, audiosfera, logosfera

podstawowy

wpisz symbol/symbole efektów kształcenia

KU1-_W01 KU1_W03 KU1_W04 KU1_W05 KU1_W08 K_W11

KU1_U01 KU1_U02 KU1_U08 KU1_U1

KU1_K01 KU1_K02 KU1_K09 KU1_K10

Celem zajęć jest umieszczenie wybranych tekstów kultury w sferze szeroko pojętych nowoczesnych dyskursów: od symbolicznego po polityczny i ideologiczny. Analiza retoryki, sfery symbolicznej czy narracyjnej wybranych tekstów kultury (docelowo tekstów literackich, ale również przekazów ikonicznych, architektonicznych) pozwolić ma na samodzielne poruszanie się studentów w obszarze współczesnej globalnej informacji, ułatwić jej interpretację, prawidłowe zrozumienie oraz dotarcie do głębokiej struktury przekazu. Na zajęciach poruszane będą zagadnienia języka ideologii, polityki, sztuk plastycznych i literatury użytkowej/publicystyki, historiografii - dyskursów najczęściej obecnych we współczesnym świecie, modelujących światopogląd i wpływających na wybory uczestnika życia społecznego i kulturalnego. Szczególny nacisk zostanie położony na techniki manipulacji językiem, sferą ikoniczną oraz symboliczną, a także na sposoby/umiejętności indywidualne dotarcia do – i zweryfikowania - zafałszowanego komunikatu, dzięki znajomości tych technik, schematów narracyjnych, siatek stereotypów. Słuchacze zaznajomieni zostaną z także z perspektywą wykluczenia (społecznego i kulturowego), sposobami i strategiami komunikacji z obcym/obcymi, jak również paradygmatami inności w kulturze wysokiej i popularnej. Otrzymają narzędzia i kategorie pomocne w interpretacji i reinterpretacji społecznego komunikatu (przykładowo: będą to: Dyskurs Czas, Miejsce, Przestrzeń, Mit, Fabuła, Historia, Mapa, Muzeum, Spis, Archiwum, Biblioteka, Genealogia, Archeologia).

Kulturowy kontekst jest nie tylko składnikiem ideologicznej czy retorycznej perswazji, może stać się również antidotum na manipulację, a znajomość toposów, budowy struktur mitycznych czy „ahistorycznej” historii idei pozwala zdemitologizować dyskursy ofensywne, próbujące wpłynąć na zdolność właściwego analizowania informacji. Na przykładzie analiz XX wiecznych totalitaryzmów, tekstów generowanych przez dyskursy władzy ( ideologicznych, publicystycznych, teoretycznych i źródłowych, czy ikonografii lub analizy przestrzeni) zostaną poruszone ogólniejsze problemy, mające ukazać komunikację kulturową jako w zasadzie przeciwieństwo komunikacji rozumianej personalistycznie, a nawet społecznie. Na przykładzie negatywnym w drodze dyskusji i wspólnych analiz konstytuować się będzie kolejny, ważniejszy element XX-wiecznego myślenia komunikacyjnego – etyczny (problem Prawdy i/w prezentacji, roszczeń prawdziwościowych w dyskursie władzy i d. demokratycznym). Kwestie wartości uniwersalnych zostaną wprowadzone jako odpowiedź na manipulację sferą etyczną, proces umiejętnie woalowany we współczesnych fabułach kulturowych. Analiza mowy nienawiści (na przykładzie antysemityzmu), dyskursu kolonialnego (i jego kategorii), nowoczesnej (oraz współczesnej) mitografii politycznej i/jako narracji historycznej, pozwoli wyłonić podstawowe kategorie współczesnej humanistyki – obcego i innego, przeciwnika i wroga, kwestie tożsamości narodowej i kulturowej, wymyślonej/konstruowanej w oparciu o techniki perswazyjne, praktyki propagandowe lub dyskurs symboliczny, czy nawet – topografię przestrzenną nowoczesnych przestrzeni urbanistycznych (kategorie: centrum, peryferii, miejsca pamięci). Kwestie wymyślonych historii i manipulacji sferą ikoniczno-symboliczną, oraz umiejętność odczytywania intencji nadawców, ich założonych (bądź nieświadomie wygenerowanych) celów powinny owocować umiejętnością użycia przez słuchaczy powyższych kategorii teoretycznych w sytuacjach prozaicznych i zwyczajnych.

Zajęcia mają na celu ukazanie, w jaki sposób perspektywy doraźne – polityczne, ideowe , społeczne oraz uwarunkowania kulturowe, wpływają na dzieło (tekst kultury), jak bywa ono dostosowywane do założeń, albo też – „samo” zmienia swoją strukturę, najczęściej stanowiąc naturalną odpowiedź na zmieniające się warunki kulturowego otoczenia (wtedy jedne formy sztuki stają się bardziej przydatne inne – popadają w zapomnienie, bądź, najczęściej, usuwane są do lamusa – w wyniku polemik między autorami a publicznością, symultanicznie krążącymi w przestrzeni kulturowej „językami władzy” [dyskursami], bądź też skonfliktowanymi ze sobą kodami legitymizacji, które okazują się kodami wyparcia i wykluczenia]). Wówczas tekst , w którym takie opozycje znajdziemy, przestaje być jedynie propagandową tubą jedynie słusznego światopoglądu. Staje się bowiem tekstem pośrednikiem, sukubem, nośnikiem nowych form teatralizacji dyskursu publicznego. Paradoksalnie, zyskując stygmaty doraźności – wyprowadza dyskursy polityczny, społeczny i instytucjonalny z impasu, w którym niechybnie znajdują się one jako języki bardzo skonwencjonalizowane, sztuczne, o ograniczonym terminie ważności (w odróżnieniu od „długiego trwania”, jakie przysługuje metaforom, symbolom i rytuałom, a także w sposób szczególny – alegoriom).

Zgodnie z założeniami kulturowej (antropologicznej) teorii tekstu – literatura, ikona, przedstawienie znajdują się w sieci różnorodnych uwikłań, ciśnień towarzyszących ich istnieniu społecznemu i instytucjonalnemu. To ze względu na nie – osiągają one i utrzymują swoją tożsamość do czasu, kiedy same przestaną być funkcjonalny (szczególnie w ponowoczesnym, „płynnym” świecie). Prezentacje pielęgnują swoją tożsamość do momentu utraty „wpływu” na rzeczywistość, dezaktualizacji wiązań wewnętrznych, które niegdyś zapewniały integralność i ważkość jego przekazowi. Teksty takie istnieją zatem nie tyle ze względu na znaczenie „uniwersalne” (często teksty polityczne i ideologiczne, pomniki, czy zorganizowane przestrzenie w ogóle nie posiadają owej postulowanej przez tradycyjny odbiór arcydzieła „głębi”, a zrozumiałe stają się dopiero dzięki rekonstrukcji swoich kontekstów) – najszersze i zarazem – najbardziej wysublimowane, co do którego zgodzono się, iż będzie ono znaczeniem właściwym, a więc – najbardziej demokratycznym, pokazowym i koncyliacyjnym dla wszystkich pokoleń czytelników dzieła. Motyw negocjowania znaczeń w przestrzeni publicznej bądź ich narzucania, a także w związku z tym – historia i pisanie rzeczywistością jako narracje, historyk jako twórca (lub odtwórca) przestrzeni narracyjnej – także pojawią się jako temat zajęć .

Anderson B., Wspólnoty wyobrażone, przeł. S. Amsterdamski, Kraków 1997.

Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, tłum. M. Szawiel i D. Grinberg, Warszawa 2008, T. 1.

Bachelard G., Dom rodzinny i dom oniryczny, przeł. A Tatarkiewicz, [w]: tegoż, Wyobraźnia poetycka, wyb. H. Chudak, wstęp. J. Błoński, Warszawa 1975;

Barthes R., Mitologie, tłum. A. Dziadek, Warszawa 2000.

Bauman Z., Nowoczesność i Zagłada, przeł. T. Kunz, Kraków 2009.

Berlin I., Apoteoza woli romantycznej, [w:] tegoż, Pokrzywione drzewo człowieczeństwa, Warszawa 2004.

Berlin I., Korzenie romantyzmu, przeł. A. Bartkowicz, Poznań 2004,

Billig M., Banalny nacjonalizm, tłum. M. Sekerdej, Kraków 2008.

Dmowski R., Żydzi [w:] tegoż, Przewrót wyd. III Warszawa 1936.

Focault, M., Porządek dyskursu, przeł. M. Kozłowski, Gdańsk 2002.

Gajewski K., Poznaj Żyda! Talmud i dusza żydowska, Poznań 1937

Gałczyński K.I., Wybór poezji, oprac. M. Wyka, wyd. VI zmienione, Wrocław 2003.

Głowiński M., Inspiratorzy [w:], tegoż, Skrzydła i pięta, Kraków 2004.

Goetel, F., Pod znakiem faszyzmu, Warszawa 1939.

Gontarz R., Inspiratorzy, „Kurier Polski” 12.03. 1968

Groteska, pod red. i ze wstępem M. Głowińskiego, Gdańsk 2003.

Hobsbawm, E., Wynajdywanie tradycji [w:]Tradycja wynaleziona, red. tenże i T. Ranger, przeł. M. Godyń, F. Godyń, Warszawa 2008.

http://www.history.ucsb.edu/faculty/marcuse/classes/33d/33dTexts/SontagFascinFascism75.htm

Jagiełło M., Próba rozmowy, T. 1, Warszawa 2001 (fragmenty dla chętnych, duży wybór tekstów źródłowych)

Kroński T. Faszyzm a tradycja europejska , [w:] tegoż, Rozważania wokół Hegla, Warszawa 1960, s. 290. (szczególnie: koncepcja historii jako części dyskursu ideologicznego).

Lipski, J.J., Katolickie Państwo Narodu Polskiego, Londyn 1994.(jak wyżej, szczególnie rozdział Antysemityzm ONR – Falangi)

Melbechowska-Luty A., Posągi i ludzie, Warszawa 2005.

Piasecki S., Nowy romantyzm, „ABC Literacko-Artystyczne” 1934, nr 24, przedruk w: S. Piasecki, Prosto z mostu. Wybór publicystyki literackiej, wyb. i oprac. M. Urbanowski, Kraków 2003.

Pietrkiewicz J., Wiersze i poematy, Warszawa 1938;

Przekład polski w: Fascynujący faszyzm. „Magazyn. Sztuki” 1996 nr 4 s.122-137.

Reutt, A., Andruszkiewicz Z., Apostołowie, „Walka Młodych”, [wiosna 1968]

Ricoeur, P., Pamięć, historia, zapomnienie, przeł. J. Margański, Kraków 2006.

Said E.W., Orientalizm, przeł. M. Wyrwas-Wiśniewska, Poznań 2005.

Schmitt C., Pojęcie polityczności (PDF.)

Skwarczyński A., Romantyzm polski, [w:] tegoż, Myśli o nowej Polsce, wyd. II, Warszawa 1934.

Smith A.D., Kulturowe podstawy narodów, przeł. W. Usakiewicz, Kraków 2009.

Sontag S., Fascinating Fascism, oryginał dostępny na:

Sztuka w świecie znaków, przeł B. Żyłko, Kraków 2002.

Świętochowski A., Genealogia teraźniejszości, Warszawa 1936.

Turey K., Konstrukcja pojęcia romantyzmu jako zagadnienie teorii prądów, „Pamiętnik Literacki” 1937, z. II.

Urbanowski M., Ciemność i pustka?, [w:] tegoż Prawą stroną literatury polskiej, Kraków 2007.

Waldenfels B., Topografia obcego, przeł. J. Sidorek, Warszawa 2002.

Webber Max, Etyka absolutna a polityka, [w:] Idem, Polityka jako zawód i powołanie (PDF.)

Weil, S., Władza słów [w:] Słowo w kulturze, red. M. Boni, G. Godlewski, A. Mencwel, Warszawa 1991.

White H., Poetyka pisarstwa historycznego, pod red. E Domańskiej, M. Wilczyńskiego, Kraków 2000.

Zizek S., Raduj się swoim narodem jak sobą samym!, przeł. A. Chmielewski, Nowa Krytyka, nr 10, 1999.

aktywność studenta nakład pracy studenta w godz:

udział w wykładzie konwersatoryjnym 30

przygotowanie do wykład problemowego 20

konsultacje 10

samodzielne lektura, 30

przygotowanie do egzaminu 20

SUMA GODZIN 110

LICZBA ECTS 4

Efekty kształcenia - umiejętności i kompetencje - opis ogólny.

Celem zajęć jest umieszczenie wybranych tekstów kultury w sferze szeroko pojętych nowoczesnych dyskursów: od symbolicznego po polityczny i ideologiczny. Analiza retoryki, sfery symbolicznej czy narracyjnej wybranych tekstów kultury (docelowo tekstów literackich, ale również przekazów ikonicznych, architektonicznych) pozwolić ma na samodzielne poruszanie się studentów w obszarze współczesnej globalnej informacji, ułatwić jej interpretację, prawidłowe zrozumienie oraz dotarcie do głębokiej struktury przekazu. Na zajęciach poruszane będą zagadnienia języka ideologii, polityki, sztuk plastycznych i literatury użytkowej/publicystyki, historiografii - dyskursów najczęściej obecnych we współczesnym świecie, modelujących światopogląd i wpływających na wybory uczestnika życia społecznego i kulturalnego. Szczególny nacisk zostanie położony na techniki manipulacji językiem, sferą ikoniczną oraz symboliczną, a także na sposoby/umiejętności indywidualne dotarcia do – i zweryfikowania - zafałszowanego komunikatu, dzięki znajomości tych technik, schematów narracyjnych, siatek stereotypów. Słuchacze zaznajomieni zostaną z także z perspektywą wykluczenia (społecznego i kulturowego), sposobami i strategiami komunikacji z obcym/obcymi, jak również paradygmatami inności w kulturze wysokiej i popularnej. Otrzymają narzędzia i kategorie pomocne w interpretacji i reinterpretacji społecznego komunikatu (przykładowo: będą to: Dyskurs Czas, Miejsce, Przestrzeń, Mit, Fabuła, Historia, Mapa, Muzeum, Spis, Archiwum, Biblioteka, Genealogia, Archeologia).

Opis szczegółowy efektów kształcenia

KU1-_W01 KU1_W03 KU1_W04 KU1_W05 KU1_W08 K_W11

KU1_U01 KU1_U02 KU1_U08 KU1_U1

KU1_K01 KU1_K02 KU1_K09 KU1_K10

WIEDZA

KU1-_W01 KU1_W03 KU1_W04 KU1_W05 KU1_W08 K_W11

KU1_W01 ma uporządkowaną podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu nauk humanistycznych w systemie nauk oraz o specyfice przedmiotu badań kulturoznawczych

KU1_W03 zna podstawową terminologię i metodologię z obszaru nauk humanistycznych w odniesieniu do kulturoznawstwa oraz studiowanych specjalności

KU1_W04 posiada uporządkowaną wiedzę ogólną w zakresie filozofii ii teorii kultury

KU1_W05 posiada uporządkowaną wiedzę ogólną w zakresie nauk o mediach, etnologii i socjologii

KU1_W08 ma podstawową wiedzę o powiązaniach dziedzin nauki i dyscyplin naukowych właściwych dla kulturoznawstwa z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi obszaru nauk humanistycznych oraz częściowo obszaru nauk społecznych

KU1_W11 ma uporządkowaną wiedzę o systemie kultury i o tożsamościach kulturowych w perspektywie międzykulturowości

UMIEJĘTNOSCI

KU1_U01 KU1_U02 KU1_U08 KU1_U11

KU1_U01 potrafi korzystać z różnorodnych baz danych (w tym ze spisów bibliograficznych) w celu samodzielnego wyszukiwania literatury przedmiotu jako

źródła wiedzy w zakresie nauki o kulturze oraz pokrewnych dyscyplin humanistycznych i społecznych

KU1_U02 umie dokonać krytycznej oceny jakości źródła informacji oraz przeprowadzić analizę i ocenę pozyskanej informacji

KU1_U8 potrafi rozpoznawać nawiązania intertekstualne do ważnych dla świadomości zbiorowej obrazów, wątków, motywów, postaci

KU1_U11 posiada umiejętność merytorycznego argumentowania z wykorzystaniem

poglądów innych autorów oraz formułowania wniosków

KOMPETENCJE

KU1_K01 KU1_K02 KU1_K09 KU1_K10

KU1_K01 ma świadomość zakresu zdobytej wiedzy i rozumie potrzebę uczenia się

przez całe życie

KU1_K02 zna zasady oraz rozumie potrzebę aktywnego uczestnictwa w bieżących

wydarzeniach kulturalnych i społecznych

KU1_K08 ma świadomość własnej i wspólnej odpowiedzialności za zachowanie

dziedzictwa kulturowego Polski i Europy jako znaków tożsamości człowieka we współczesnym świecie

KU1_K09 jest aktywnym i świadomym uczestnikiem bieżącego życia kulturalnego,

wszechstronnie korzystającym z różnych form kultury

Kryteria oceniania: Obecność na zajęciach, końcowy egzamin ustny sprawdzający przyswojenie całości materiału w języku polskim